شرح «اللهم انی أسئلک من قولک...»

‏‏اللهم انّی اسئلک من قولک بأرضاه و کلّ قولک رضیّ.‏

‏‏ اللهم انّی اسئلک بقولک کله...‏

‏‏پروردگارا، از تو درخواست می‌کنم به پسندیده‌ترین گفتارت حال آن که همه گفتار تو ‏‎ ‎‏پسندیده است. بارالها، از تو به همه گفتارت درخواست می‌کنم.‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏با توجه به آنچه گفته شد و کاملاً برایت روشن گردید، بر بصیرت قلبت و بر باطن سرّ و ‏‎ ‎‏نهان عقلت آشکار گشت که برای سالک، حقیقت سؤال به اسماء الهی و توجّه به صفات ‏‎ ‎‏جلالیّه و جمالیّه حاصل نمی‌شود، مگر بعد از آن که پروردگار او به اسم و صفت خود بر ‏‎ ‎‏وی تجلّی کند و او با چشم بصیرت و مکاشفه قلبی پروردگار را در آینه اسم و صفتش ‏‎ ‎‏ببیند. پس، به او توجّه کند و در محضرش خضوع کند و پروردگار را به آن اسم و صفت ‏‎ ‎‏بطلبد.‏

‏‏هم‌چنان که در آنچه گذشت به خوبی روشن شد که مقامات و حالات سالک در سیر و ‏‎ ‎‏سلوکش مختلف است. پس، انسان مظهر اسم «‏‏کلّ یوم هو فی شأن‏‎[1]‎‏؛ در هر روزی او به ‏‎ ‎‏شأن و کاری پردازد‏‏»‏‏ ‏‏ـ می‌باشد، فلذا در هر حالی و در هر کاری، محبوبش به اسمی بر او ‏‎ ‎‏ظهور می‌فرماید و معشوق و مطلوبش به تجلّی خاصی از لطف و قهر و جلال و جمال ‏‎ ‎‏جلوه گر می شود و گاه به یک اسم به دو نوع تجلّی و دوگونه ظهور جلوه‌گر می‌شود؛ ‏‎ ‎‏جلوه‌ای به نحو کثرت در وحدت و جلوه‌ای به نحو وحدت در کثرت.‏

‏‏اما اگر به نحو اول تجلّی فرماید، وحدت بر قلب سالک غلبه می‌کند و بر زبانش کلامی ‏‎ ‎
‏‎

‎‏مناسب حالش بر زبانش جاری می‌شود. در این صورت مترنم به عباراتی می‌شود که بر ‏‎ ‎‏وحدت دلالت دارند و می‌گوید: «‏‏اللهم انّی اسئلک من قولک بارضاه‏‏» به لفظ مفرد. اما اگر ‏‎ ‎‏به نحو دوّم تجلّی فرماید، کثرت بر قلبش غلبه خواهد نمود و کلامی مناسب با کثرت بر ‏‎ ‎‏زبان خواهد آورد که «‏‏اللهم انی اسئلک من کلماتک بأتمّها‏‏» و کلمات را به صورت جمع به ‏‎ ‎‏کار می‌برد. و این یکی از اسراری است که چرا در دعا لفظ قول به صورت مفرد و کلمات ‏‎ ‎‏به صیغه جمع به کار رفته است.‏

‏‏اشکال: تجلی به صورت کثرت در وحدت با جمله ای که در دعاست «بأرضاه» «کلّ ‏‎ ‎‏قولک رضی» منافات دارد.‏

‏‏جواب: تغیر حالات آنی است. پس ممکن است حضرت حق در یک آن به اسمی و در ‏‎ ‎‏آن دیگر به اسمی دیگر، بر بنده خود تجلّی فرماید و یا به یک اسم در دو آن به دو گونه ‏‎ ‎‏تجلّی نماید. علاوه بر این باید توجه داشت که دعا از صاحب مقام جمع أحدی أحمدی و ‏‎ ‎‏قلب باقری محمدی (ص) صادر شده است و هیچ بعید نیست که چنان قلبی در یک آن، ‏‎ ‎‏جمع میان وحدت و کثرت کند که این مطلب هم با غلبه کثرت و وحدت بر آن ها، در ‏‎ ‎‏بعضی حالات منافاتی ندارد.‏

‏‏و از شیخ عارف کامل خود، ادام الله ظله، در مورد وجه [صحت] این [مطلب] پرسیدم ‏‎ ‎‏که خلاصه جوابش این بود: حالات سالک مختلف است، پس، گاه پروردگار به حسب ‏‎ ‎‏یکی از حالاتش به اسمی [خاص] بر اوتجلّی می‌فرماید و بعداً به حسب حالی دیگر، به ‏‎ ‎‏اسمی دیگر تجلّی می‌نماید، سپس [مجدداً] با بازگشت حالت اول به اسم اول تجلّی می‌کند، ‏‎ ‎‏و لذا سوال و طلب در حال اوّل و سوّم واحد و یکسان خواهد شد. درباره این موضوع از ‏‎ ‎‏برخی صاحبنظران سؤال کردم و جوابی دادند که ذکر آن در این جا مناسب نیست.‏

‏‏قول حق تعالی تماماً پسندیده است و سخط در آن راه ندارد، و او با قول تکوینیش ‏‎ ‎‏ماهیات را به راه مستقیمشان از حیث وجود و کمالات وجود هدایت نمود و با قول ‏‎ ‎‏تشریعی خود نفوس مستعد را برای خروج از قوه به فعل در جهت علم و عمل، هدایت ‏‎ ‎
‏‎

‎‏کرد. پس، هر کس که با هدایت تکوینی یا تشریعی هدایت شد به سبب پیروی از قول ‏‎ ‎‏تکوینی خداوند و اطاعت از امر «کن» و پیروی از قول تشریعی و اطاعت اوامر تکلیفی ‏‎ ‎‏اوست و هر که هدایت نشد به دلیل عدم استعداد و مخالفت با امر تکوینی حق و شقاوت او ‏‎ ‎‏و عدم اطاعتش از امر تکلیفی خداست. و پسندیده‌ترین اقوال در تکوین همان قول ذاتی ‏‎ ‎‏است که به واسطه آن اسماء الهی در حضرت علمیه به ظهور رسیدند و گوش اعیان ثابته ‏‎ ‎‏پنهان در غیب واحدیت نواخته شد. و در تشریع، علم توحید است که خداوند بواسطه ‏‎ ‎‏فرشتگان و رسولانش بر بندگان افاضه نموده و [نیز] علم تهذیب نفس که سعادت بندگان ‏‎ ‎‏بسته بدان است؛ و از همه پسندیده‌تر، توحید محمدی است که در لیله مبارکه محمدیه ‏‎ ‎‏بواسطه کلام جمعی احدی قرآنی نازل شده است.‏

‏‏ ‏

‎

‏‎ ‎

‏‎

‎

• . الرحمن / 29.