شرح «اللهم انی أسئلک من منّک...»

‏‏اللهم انی اسئلک من منّک باقدمه و کل منّک قدیم.‏

‏‏ اللهم انی اسئلک بمنّک کلّه...‏

‏‏پروردگارا، از تو درخواست می‌کنم به قدیم‌ترین احسانت حال آن که همه احسان‌های ‏‎ ‎‏تو قدیم است. بارالها، از تو به همه احسانت درخواست می‌کنم.‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏این فقره از دعا، بهترین شاهد مطلبی است که پیشوایان حکمت متعالیه و صاحبدلان اهل ‏‎ ‎‏معرفت بدان اعتقاد دارند و آن این که فیض حق تعالی قدیم است. خدای تعالی با افاضه ‏‎ ‎‏وجود بر موجودات بر آن‌ها منت گذاشته و منت او همان وجود منبسط است که بر هیاکل ‏‎ ‎‏ممکنات گسترانیده. این وجود، به اعتبار این ‌که سایه برای وجود قدیم است، خود نیز قدیم ‏‎ ‎‏است ولی حکمی برای خود او و ذاتش نیست، بلکه اصلا ذاتی ندارد تا حکمی داشته باشد. ‏‎ ‎‏هر چند از جهت یلی الخلقی به حدوث ممکنات حادث است.‏

‏‏بنابراین، حدوث و تغیّر و نابودی و پوسیدگی و هلاکت از خواص طبیعی ماهیات و ‏‎ ‎‏سرشت ممکنات و سرای مادی و درخت هیولای تاریک و خبیث است. در مقابل، ثبات و ‏‎ ‎‏قدمت و استقلال و تمام بودن و بی‌نیازی و وجوب از اقتضائات عالم قضای الهی و سایه ‏‎ ‎‏نورانی ربانی است که هیچ تغیر و پوسیدگی و نابودی و اضمحلالی در آن وجود ندارد. ‏‎ ‎‏البته، ایمان به این حقایق با تسویلات کلامی و براهین فلسفی ممکن‌ نیست. بلکه به ‏‎ ‎‏قریحه‌ای لطیف و قلبی صیقل یافته و صفای باطن نیازمند است که با سختی کشیدن‌ و ‏‎ ‎‏خلوت گزیدن حاصل می‌شود.‏

‏‏اقدمیّت در مراتب وجود نیز به این اعتبار است که اتصال آن به قدیم ذاتی شدیدتر و به ‏‎ ‎‏آن آستان نزدیک‌تر باشد. بنابراین، هر چه وجود به مبدأ خود نزدیک‌تر باشد حکم قدمت ‏‎ ‎
‏‎