درس فقه امام ، درس واقع گرایی

‏‏امام در آغاز درس فقه در نجف از طلاب پرسیدند که من فقه را از ناحیه قواعدی ‏‎ ‎‏مطرح کنم یا روی مبانی مطروحه و روش معمولی؟ طلاب به اتفاق خواستند که امام ‏‎ ‎‏فقه را قواعدی مطرح کنند. افرادی که در ابتدا به درس ایشان می‌آمدند بیش از هزار نفر ‏‎ ‎‏بودند، اما به تدریج به سبب سطح بالای درس، گروهی نتوانستند ادامه دهند، ولی ‏‎ ‎‏حدود 200 الی 300 نفر که لیاقت و کفایت این درس را داشتند، ماندند. من نیز در این ‏‎ ‎
‏‎

‏‏درس امام دارای امتیازات فقهی بسیاری بود. ایشان نوعا در مساله خیارات، مبحث ‏‎ ‎‏بیع، اصول، مبانی و همه مسائلی که مطرح می‏‏‌‏‏کردند، متعرض احوال بزرگان علما و ‏‎ ‎‏قدما می‏‏‌‏‏شدند. این دقت در مسائل و باز کردن کلمات علما و نقادی گفتار ایشان لرزش ‏‎ ‎‏مهم در فقاهت است. از این رو امام در مباحث فقهی روند تحولاتی را که یک تفکر و ‏‎ ‎‏مساله طی کرده بود را بررسی می‏‏‌‏‏کردند و این ارزش مهم کار و شیوه فقاهتی ایشان ‏‎ ‎‏بود. دومین امتیاز مهم امام، اعتماد به نفس ایشان در نقادی گفتار و دریافت‏‏‌‏‏های علمای ‏‎ ‎‏بزرگ گذشته بود که ابهتی برای تازه‌واردان داشت. امام معتقد بودند که احترام به اقوال ‏‎ ‎‏و گفتار قدما به معنی تقلید از ایشان نیست. اگر تقلید باشد روح اجتهاد از بین می‏‏‌‏‏رود. ‏‎ ‎‏روح فقاهت و اجتهاد همیشه باید زنده باشد. این سخن امام به ما نیز جرات می‏‏‌‏‏داد که ‏‎ ‎‏ضمن احترام به کلمات و اقوال بزرگان، گفتار ایشان را نیز مورد بحث قرار دهیم.‏

‏‏امام درس فقه را در مسجد شیخ انصاری در منتهی الیه بازار حویش می‏‏‌‏‏فرمودند و ‏‎ ‎‏در این درس به طلبه‏‏‌‏‏ها می‏‏‌‏‏فرمودند مسائل فقهی را شما در بازار حل کنید. آنجا مساله ‏‎ ‎‏را طرح و مورد بررسی قرار دهید، نه در مدرسه و پشت درهای بسته و دور از جامعه. ‏‎ ‎‏زیرا فقه مسائل علمی مربوط به عمل روزمره است. شما ببینید واقعیات و نیازهای ‏‎ ‎‏جامعه چیست؟ و تا چه اندازه حل این مسائل برای جامعه ضروری است. اما این‏‏‌‏‏که ‏‎ ‎‏شما یک مساله‏‏‌‏‏ای را خودتان فرض بکنید و بعد هم روی آن حل و فصل بکنید و ‏‎ ‎‏قواعد شرع را با آن انطباق دهید اما وقتی که از در بیرون رفت مشخص شد با واقعیات ‏‎ ‎‏منطبق نیست، این یک فقه پشت مدار بسته است، فقهی برای جامعه نیست. فقه اسلام برای اجتماع است. این روش امام یک جهش در شیوه فقه بود و آثار مثبت بسیاری ‏‎ ‎‏داشت.‏

‏‎