هویت شناسی، مکتب اخلاقی امام خمینی در رویکردتاریخی
عباس ایزد پناه
مقولات چهارگانه ای که در قلمرو علوم اخلاقی مطرح است و تعریف اجمالی آن، هویت و دکترین اخلاقی با رویکردهای گوناگون و اشاره به هویت مکتب اخلاقی امام خمینی( ره) در صدر این مقاله آمده است. برای تبیین هویت دکترین اخلاقی حضرت امام(ره) در رویکرد تاریخی، این بخش از هویت اخلاقی در قرون وسطی شروع و بعد از رنسانس و پروتستانیسم تقسیم، به هویت مکتب اخلاقی کانت منتهی می گردد. بخش نخست که خود در چهار دوره کلی موشکافی می شود، به نقد و ابرام نظرات ارسطو و افلاطون در باب اخلاق به اجمال نظر می شود و بعضاً به فلسفه هایی چون اپیکوریسم اشاره می شود. توانایی این مکتب ها در حد اقناع موجود کامل نیست، حتی فلسفه فلوطین که از فلسفه های برجسته رومی بوده و طرفداران خود را به تقسیمات روح آدمی معتقد می ساخت. پس از آن، اخلاق در قرون وسطی بود که در یک جمله، حاکمیت ایده های کلیساهای کاتولیک ملاک افعال نیک و بد مردم قرار می گرفت و بر عکس دوران پروتستانیسم، عصر پشت پا زدن به آرمان های ارباب کلیسا و واژگون کردن سنت های دست و پاگیر جامعه مذهبی مسیحیت. پس از آن، کانت با تقسیم قضایای اخلاقی، بر اصل وجدانی، عقل عملی تأکید کرد و حاکمیت را به وجدان داد. گفته اند: پروسۀ اخلاقی پس از او به لیبرال، نظریه مارکسیسم، پراگماتیسم، راسلیسم و اخلاق فرق مسیحی تقسیم شد
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 323
که لیبرال، چکیده مراتب قرون ماضی است که به شکل نو متجلی شد. در بخش ثانی، هویت شناسی اخلاق در تمدن اسلامی به اشکال عملی مکتب اخلاقی ـ فلسفی ـ عرفانی، روایی و ادبی متجلی شد و بعضا در دوران های نبوی و علوی، چهره نیک خود را نشان داد و بعدها در دوران امویان و عباسیان و تا قرون معاصر رنگ رخسار حقیقی خود را به شکلی از دست داد. هویت شناسی مکتب اخلاقی امام و جایگاه تاریخی و اخلاقی آن، که بی مناسبت به هویت مکتب اخلاقی ایران باستان ندارد؛ چون بر محور توحید ناب است از همۀ مراتب مذکور متمایز شده و ضمن بهره از آموزه های شریان حیات معنوی و اخلاقی در دوره تمدن اسلامی، نگرشی نو به پروسه اخلاق، انداخته و با نظر به جلال و جمال حق تعالی طرحی نو درانداخته است.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 324