فضایل اخلاقی از دیدگاه حضرت امام خمینی

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏  ‏‏فضایل اخلاقی از دیدگاه حضرت امام خمینی‏

‏‏سید امیر رضا خورسند‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏این مقاله که به بررسی فضایل اخلاقی از نظر امام راحل می پردازد، در‏‎ ‎‏ده فصل سامان یافته است.‏

‏‏فصل اول؛ شکر‏

‏‏حضرت امام (ره) شکر را سه گونه می دانند:‏

‏‏شکر قلب و آن تصور نعمت است؛ و شکر به زبان و آن حمد و ثنای‏‎ ‎‏منعم است و شکر به سایر اعضا و آن مکافات نعمت است به قدر استحقاق‏‎ ‎‏آن و در ادامه، آثار شکر را این گونه بیان می نمایند: آثار قلبی شکر، خضوع‏‎ ‎‏و خشوع و محبت و خشیت و. . . اثر زبانی، مثل ثنا و مدح و حمد و از آثار‏‎ ‎‏در اعمال، اطاعت از منعم و رضایت او و از دیگر آثار شکر، افزونی نعمت‏‎ ‎‏را متذکر می شوند .‏

‏‏فصل دوم؛ ذکر‏

‏‏امام (ره) در این موضوع می فرماید: توجه به او را از یاد نبرید، توجه به‏‎ ‎‏او منشاء همه خیرات است برای دنیای شما، برای آخرت شما؛ به ذکر خدا‏‎ ‎‏مطمئن می  شود قلب ها .‏

‏‏فصل سوم؛ اخلاص‏

‏‏امام(ره) در «شرح چهل حدیث» و از لسان صاحب «غرائب البیان» در‏‎ ‎‏تعریف اخلاص چنین می گوید: مخلصان آنها هستند که عبادت خدا کنند‏‎ ‎‏به طوری که نبینند خود را در عبودیت او و نه عالم و اهل آن را، و تجاوز‏‎ ‎
‏‎

‏‏فصل چهارم؛ توکل‏

‏‏از منظر حضرت امام (ره)، مردم به سه قسمت تقسیم می شوند:‏

‏‏کسانی که فقط لفظاً  خود را دارای مقام توکل می دانند و. . . اشخاصی‏‎ ‎‏هستند که در مقام عقل، توکل به حق دارند، اما هنوز به مرتبۀ ایمان‏‎ ‎‏نرسیده اند.  کسانی که تصرف حق را در موجودات، به قلب رسانده و‏‎ ‎‏قلوب آنها ایمان آورده به این که مقدر امور، حق تعالی و سلطان و مالک‏‎ ‎‏اشیا اوست. . . . این ها صاحب مقام توکل هستند.‏

‏‏فصل پنجم؛ خوف و رجا‏

‏‏خوف یا ممدوح است و یا مذموم. خوف ممدوح و پسندیده، خوف از‏‎ ‎‏خدا و عظمت باری تعالی و از ارتکاب گناه است. . . و خوف مذموم، نتیجۀ‏‎ ‎‏صفت جبن و بزدلی است. در برابر ایمنی از مکر خداوند، خوف از‏‎ ‎‏خداست، که بر سه قسم است:‏

‏‏خوف بنده از عظمت جلال و کبریای خداوند، که آن را خشیت‏‎ ‎‏می گویند؛ خوف بنده از اعمال زشتی که قبلاً انجام داده و گناهانی که‏‎ ‎‏مرتکب شده است؛ خوف از هر دو؛ یعنی هم از عظمت جلال حق و هم از‏‎ ‎‏معاصی. رجا ضد یأس از رحمت خدا و همان امیدواری است.‏

‏‏فصل ششم؛تواضع‏

‏‏امام خمینی ضمن اشاره به فرق میان تواضع حقیقی و تملق و‏‎ ‎‏چاپلوسی، بیان می دارند: یک وقت، خُلق تواضع انسان را دعوت به احترام‏‎ ‎‏و فروتنی می کند، غنی باشد یا فقیر، مطمح نظر باشد یا نباشد؛ یعنی تواضع‏‎ ‎‏او بی آلایش است، روح او پاک وپاکیزه است، جاه و شرف مجامع قلب او‏‎ ‎‏را به خود جذب نکرده؛ این تواضع برای فقرا خوب است، برای اغنیا هم‏‎ ‎
‏‎

‏‏فصل هفتم؛ صبر‏

‏‏صبر که عبارتست از نگهداری نفس از بی تابی نزد مکروه و یا شکایات‏‎ ‎‏بر جزع مستور، بر چند قسم است:‏

‏‏صبر بر معصیت که انسان چون به معصیتی  دعوت شود، به صبر و‏‎ ‎‏شکیبایی از لذت آن بگذرد؛ صبر بر عبادت که انسان در نماز و طاعت‏‎ ‎‏عجول نباشد و صبر بر بلا که در بلیّات، جزع و فزع از درد و غم واندوه‏‎ ‎‏نکند.‏

‏‏فصل هشتم؛ عفت‏

‏‏عفت عبارتست از اطاعت قوّه شهوانی از قوّه عاقله و سرکشی نکردن‏‎ ‎‏از امر و نهی آن تا صاحب آن از بندگی هوی و هوس رهایی یابد.‏

‏‏فصل نهم؛ غنا‏

‏‏امام(ره) ضمن بیان این نکته که غنا از اوصاف کمالیه نفس است، اظهار‏‎ ‎‏می دارد کسانی که غنای نفسانی ندارند، به داشتن مال و منال و ثروت،‏‎ ‎‏حرص و آزشان افزون گردد و نیازمندتر گردند و. . . .‏

‏‏فصل دهم؛ علم‏

‏‏حضرت امام (ره) در «شرح چهل حدیث» می فرمایند: نور علم،‏‎ ‎‏خشیت و خوف آورد و صاحب آن با آن که اقبال به شأن خود در صلاح‏‎ ‎‏نفس دارد، از خوف مرجع و معاد، آرام نگیرد و اصلاح خود را از خدا‏‎ ‎‏طلب کند و از اشتغال به غیر حق بیمناک باشد و. . . .‏

‏‏ ‏

‏‎ ‎

‏‎