حسد از منظر امام خمینی
حسین عارفیان
حسد از نظر امام خمینی حالتی است نفسانی که صاحب آن آروز کند سلب کمال و نعمت را از غیر، چه این که خود، دارای آن نعمت باشد یا دارا نباشد و چه بخواهد خودش به آن نعمت برسد یا نخواهد. علامه نراقی می گوید حسد:«و هوتمنی زوال نعم الله تعالی عن اخیک المسلم مماله فیه صلاح».
حسود گاهی بی عرضه و ناتوان است که هیچ کاری از او ساخته نیست، جز سوزاندن خودش و گاهی آن قدر قوی است که جهان را به آتش خود می سوزاند و گاهی نیز لئیم و پست فطرت است که نه خودش نعمت و فضیلت دارد و نه برای دیگران می خواهد و گاهی حسود شریر است که بدترین اقسام حسد است که حسد سمتگران و بعضی از ثروتمندان از همین قسم است.
الف)اقسام حسد
امام فرمودند برای حسد اقسام و درجاتی است به حسب حال محسود و به حسب حال حسود و اما به حسب حال محسود فی نفسه، درجات آن شدت و ضعف زیادی دارد که به حسب اسباب و آثار، اختلاف پیدا کند و اما به حسب حال حسود، از عداوت یا تکبّر یا خوف یا غیر آن پیدا شود.
ب)ریشه های حسد
علاوه بر این سر منشأ، اکثر ریشه های حسد در خود پرستی است که
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 292
شخص حسود همه چیز را برای خود می پسندد و یا در خود فروشی است که این صفت رذیله اگر در کسی یافت شود، کاری می کند که اثری از نام نیک برای کسی باقی نماند و یا در بخل است که بخیل به هیچ نعمتی از نعمت های خدا رضایت نمی دهد و جهان هستی را مورد استیضاح قرار می دهد و یا در حرص و آز است که حسد از حرص زاییده می شود و این مادر و فرزند با یکدیگر همکاری می کنند تا بشر را بی چاره نمایند.
حسود زائل شدن نعمت غیر را آرزو می کند، کینۀ صاحب نعمت را در دل دارد، عدل خدا و قسمت را عادلانه نمی داند، چنانچه حق تعالی می فرماید، حسود روبرگردان است از قسمت هایی که بین بندگانم کرده ام و غضبناک از نعمت های من. از برای حسد، اسباب بسیاری است که عمده آن، رؤیت ذُلّ نفس است. وقتی غیر خود را کامل دید، در او یک حالت ذُلّ و انکساری رخ می دهد که اگر عوامل خارجیه نباشد، حسد تولید کند و میل زوال نعمت و کمال از غیر در او پیدا می شود. علامه مجلسی (ره) موجبات حسد را منحصر کرده اند در هفت چیز: 1 ـ عداوت؛ 2 ـ تعزز؛ 3 ـ کبر؛ 4 ـ تعجب؛ 5 ـ خوف؛ 6 ـ حب ریاست؛ 7 ـ خبث طینت.
حضرت امام خمینی (ره) می فرمایند: غالب این ها، بلکه تمام این ها برگشت می کند به رؤیت ذُلّ نفس.
چنانچه نفس تو، تو را دعوت می کند که دیگران را اذیت کن، توهین کن و دشمن داشته باش. تو بر خلاف میل نفس به او ترحم کن، تجلیل و توقید نما، زبان را به ذکر خدا وادار کن، نیکویی او را بر خود و دیگران عرضه دار، صفات جمیله او را خاطر نشان کن؛ چون خداوند ـ تبارک و تعالی ـ وعده فرموده که مجاهدان را هدایت کند و آنها را به لطف خفی خود اعانت نماید.
امام خمینی در ضمن بیان حدیث رفع، به حسودان هشدار می دهند : در بعضی از احادیث شریفه وارد شده که پیامبر(ص) فرمودند از امت من
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 293
نه چیز برداشته شده و از جمله آنها حسد است؛ زیرا کم اتفاق افتاده که این ماده فساد، قدم به نفس بگذارد و تولید فساد نکند. پس نباید انسان از این ماده خطرناک غفلت کند و به واسطۀ حدیث رفع، مغرور گردد. پس با جدّیت خود، در صدد اصلاح آن باش تا مشمول عفو و رحمت الهی واقع شوی.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 294