فطرت و اخلاق از منظر امام خمینی
دکتر حکیمه دبیران
در این مقاله پس از تبیین معنا و مفهوم فطرت و اخلاق، با استفاده از تفاسیر قرآن و فرهنگهای لغت، درباره خلقت، صفات و ویژگیهای انسان، امانت الهی، عبادت، تسلیم، سلامت نفس، دین و اخلاق ذکر شده است.
نویسنده اشاره دارد به این که مقصود ما بحث درباره «فطرت و اخلاق» از دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) است، ولی از آنجا که مفسران و پژوهشگران آیات قرآن، ضمن شرح آیه سی ام سوره روم، هم به معنای لغوی فطرت اشاره کرده اند و هم با بهره گیری از مفهوم این آیه و آیات بعد و نیز استناد به احادیث و روایات، نظر خود را در مورد کیفیت فطرت و ارتباط آن با اخلاق و افعال انسان و تناسب میان خلق و خلق بیان کرده اند.
در مقدمه نگاهی اجمالی به تفاسیر گوناگون چون تفسیر کشف اسرار، تفسیر صفی، تفسیر منهج الصادقین و تفسیر المیزان ضروری می نماید، از آن جمله مرحوم علامه طباطبایی بحث مستوفانی در این باب دارد و پس از نقل چند روایت از حضرت امام جعفر صادق(ع) و امام محمدباقر(ع) در اینکه «فطرت» دین حنیف ولایت است، فطرت دین توحید است و فطرت عبارت است از لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی امیرمومنان ولی الله نظر خویش را بر مبنای تأیید و تشریح آن می آورد.
امام خمینی (ره) در شرح حدیث بیست و نهم که مضمون آن وصایای رسول اکرم(ص) به امیرمومنان علی(ع) است و حاوی ذکر بعضی از
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 231
خصایل نیکوی انسانی، و بیان آداب نماز، و نتیجه تدبر و تفکر در قرآن، و ادب حضور، و ورع و صدق و اخلاص است، پس از تعریف خلق و ارائه نمونه هایی از مکرمتهای اخلاقی، برخی از آنها را طبیعی و بعضی را کسی می شمارد که بر اثر عادت و معاشرت حاصل می شود و مداومت بر آنها موجب ملکه شدن آن خلق در نفس می گردد.
به طور کلی آنچه در بخش اعظم آثار حضرت امام(ره) جلب نظر می کند، کوشش ایشان در بیدار کردن «وجدان» مخاطب و تخلق به اخلاق الاهی، و تعبیر و تفسیر لطیفی است که از «امانت الاهی» به عنوان فطرت و نیز صفت فطرت به نور ایمان نموده اند.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 232