مبانی تفسیر عرفانی امام خمینی
علی جان کریمی
این مقاله به تفصیل بررسی مبانی تفسیر عرفانی امام خمینی پرداخته است به نظر نویسنده مبانی امام خمینی در تفسیر عرفانی خود عبارت از:
1) وضع لفظ برای روح و حقیقت معنا است. بنابراین نباید واژه های قرآنی و عرفانی را بر مفاهیم عرفی و اصطلاحی حمل کرد.
2) مفاهیم طولی آیات: بدین معنا که ممکن است یک آیه مفاهیمی را در طول یکدگر بیان کرده باشد که همگی مترتب بر هم و مندمج در یک معنا باشند؛
3) توجه به وجود تمایز: در نظر گرفتن جایگاه هر واژه در آیات قرآن و نیز اشخاصی که این واژگان درباره آنها به کار رفته در فهم و تفسیر آنها موثر است:
4) حیات موجودات: نگاه امام خمینی به هستی همانند عارفانی چون ابن عربی، ملا صدرا و مولوی، نگرش آیه ای است. اینان قائل به حیات موجودات حتّی جمادات می باشند و معتقدند که می توان از طریق ریاضت نفس، جمیع شئون حیاتیه آنها: از قبیل علم، اراده تکلم و تسبیح را مشاهده کرد بر همین اساس، آن فقید آیات مربوط به تسبیح موجودات را بر ظاهر حمل کرده و مجاز گویی یا تسبیح تکوینی نداشته اند.
5) زبان تمثیل: امام خمینی در مواردی، تاویلاتی از آیات ارایه داده اند که با معنای ظاهری آیه پیوندی ندارد، گویا ایشان در پاره ای از آیات و
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 193
مفاهیم قرآنی، قائل به زبان سمبلیک و تمثیل گونه هستند.
6) دامنه تفسیر به رأی: بنابراین، دست مفسر برای برداشت و استفاده از سایر آیات باز است از این رو، ایشان نکات مربوط به قصص و برداشت از آنها را اصلا در زمره تفسیر به حساب نمی آورد.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 194