مقدمه ای بر تزکیه نفس از دیدگاه امام خمینی
دکتر مهرداد کلانتری
تزکیه نفس، به معنای پاک کردن ضمیر خود از آلودگی های گناه و رذایل اخلاقی، مفهومی کلیدی در فرهنگ و معارف اسلامی است که موجب نورانیت دل، و قدرت روانی در انسان می شود این مفهوم در اندیشه های امام خمینی(ره) جایگاه ویژه ای دارد و از آن تحت عنوان جهاد اکبر یاد شده است.
تزکیه نفس، بر اساس نگرش خاصی نسبت به انسان و مسائل او قرار دارد که مبتنی بر آیات قرآن کریم است و انسان همچون مسافری تلقی شده است که در این زندگی دنیائی خود، راهی بهتر از تزکیه نفس در پیش روی او نیست.
تزکیه نفس، فرایندی تدریجی است که دارای مقدماتی است و از مراحل خاصی عبور می کند و روش های متفاوتی برای حصول آن ذکر شده است. یکی از این روش ها از دیدگاه امام خمینی(ره) «مشارطه مراقبه و محاسبه است».
در اندیشه امام خمینی(ره)، برخی از عوامل مانند خلوص نیت تفکر، توجه به نقطه ضعف های خود، احساس در محضر خداوند بودن، استفاده مناسب از فرصتها، و شکر نعمت های الهی این فرایند انسان ساز را تسهیل می کنند در عین حال، عوامل دیگری مانند حب نفس، غفلت از گناه، کوچک شمردن گناه، از دست دادن فرصت ها، مجادله ها، و عیبجوئی از
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 113
دیگران مانع تحقق آن هستند آگاهی به این عوامل و موانع برای کسانی که علاقه مند به مسائل سیر و سلوک الی الله هستند؛ ضروری به نظر می رسد و هر چه زودتر انسان از خواب غفلت بیدار شود، به خود بیاید و عزم خود را جزم کند، تحقق تزکیه نفس امکان پذیر تر خواهد بود.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 114