بررسی عماء از دیدگاه عرفانی امام خمینی
حجة الاسلام والمسلمین دکتر محمد رضا غفوریان
بسیاری از واژه ها و مفاهیم عرفانی و فلسفی سرچشمه پیدایششان قرآن و روایات است که از آن جمله است واژه عما که در لغت به معنای ابر باران زا یا ابر مرتفع است.
واژه عما نیز نخستین بار در روایات به کار رفته و سپس اهل عرفان به فراخور توان خویش درباره آن سخن گفته اند، و اگر کسی سرچشمه عرفانی و فلسفی را در غیر قرآن و روایات بجوید چیزی نیست جز یک داوری خام که در اثر کم مایگی پدید آمده است.
این مسأله آن جا روشن است که نیازمند بررسی گسترده و عمیق نیست.
بحث عماء در یک روایت شیعی و چند روایت اهل سنت آمده است که سند روایت شیعی که در عوالی اللالی آمده است، معتبر نیست. لکن باید بررسی کرد بحث عماء که به دنبال این روایت به عرفان راه یافته است چه جایگاهی در تبیین عشق شناسی عرفانی دارد.
در ادامه مقاله دیدگاهها و سخنان محیی الدین ربی، عبد الرزاق کاشانی، ابن فناری، ملاهادی سبزواری و صدر المتألهین بیان شده است که بعید نیست دیدگاه محبی الدین و مرحوم امام یکی باشد. همه این بزرگواران به مرتبه غیب الذات باور دارند، مرتبه ای که نمی توان از آن سخنی گفت و خبری داد. اینان همگی برآنند که تعین نخست، مرتبه احدیت است و کوشیده اند تا عماء را بر این مربته منطبق کنند.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 99
حضرت امام بحث عماء را در شرح دعای سحر، تعلیقه شرح فصوص الحکم، مصباح الهدایه و تعلیقه بر مصباح الانس ابن فناری یاد آور شده است.
در عبارت جامعی که بیان شده احتمالهای نه گانه ای مطرح شده است که اجمالا عبارت اند از: 1.مقام واحدیت 2.فیض منبسط 3.مقام فیض اقدس 4.اسم اعظم 5. خود ذات 6.احدیت ذات7.خود فیض اقدس 8. حضرت واحدیت 9.فیض مقدس
این احتمالات نمایانگر توان دریافت و تحلیل و ذهن گردشگر امام است. از دیدگاه نهایی حضرت امام چنین بر می آید که: حقیقت عماء همان فیض اقدس باشد که خلیفه کبرا و جانشین بزرگ است.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 100