مساوقت وجود با حق از منظر امام
دکتر محمد نقی سالمی
در عرف عارفان وجود حق است و هستی حق است، حق هستی است و غیر از حق هستی نیست. وجود یکی بیش نیست، و آن حق است، و آن چه از کثرات در جهان مشهود است مظاهر اوست، جلو است آن وجود ذی وجود است. از دیدگاه صوّفی حق وجود بحث است. و جودی عاری از هر قید و بندی است حقیقت هر چیزی را حق گویند. حکمت از نظر فیلسوفان اسلامی علمی است که در آن از حقایق اشیا، آنچنان که هستند در نفس امر و در حقیقت به اندازه توانائی بشری، برخی هم حکمت را ضرورت شدن انسان تعریف کرده ا ند جهان عقلی شدن او مساوق و مشابه با جهان عینی، «صیروره الانسان عالماً عقلیاً مضاهیاً للعالم العینی» و این البته در جهت استکمال بشری، و رسیدن به حقیقت است. لذا اساس حکمت پایبندی به حق است و به اصطلاح مهات ماگاندی «گراها» salyagrahal است. در جهان بینی اسلامی هم بنیاد حکمت التزام به حق است و برترین کارها و افعال، پایبندی و پایداری امر حق است راس الحکمه لزوم الحق افضل الاعمال لزوم الحق. حق امری وجودی است، باطل امری عدمی است. و جود حق است، یعنی وجود تنها مفهوم نیست واقعیت است این حقیقت حق است آنچه موجود است مصداق با لذات وجود ست. و این حقیقت است بیت الغزل معرفت، مطلع سخن بسیاری از عرفا، و حکما همین است
هستی و هر چه در اوست یک حقیقت است به وحدت در وجود است، نهایت اینکه حق تعالی بطونی دارد وظهوری، امام خمینی(ره) در
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 96
تعلیقه شرح بر فصوص الحکم وارد معرکه آرا در این باب است: فالحق عین ماظهر فی حال بطونه و عین ما بطن فی حال ظهوره.
شیوه بحث عارفانه و به سبک و سیاق امامیه است و مستظهر به توقیع و ادعیه معصومین(ع) است که:
«یا باطنا فی ظهوره ظاهرا فی بطونه و مکنونه».
حکیم سبزواری در این باره می گوید:
یا من هو اختطنی لفرط نوره الظاهر الباطن فی ظهوره
ذات باری به باطنی است در عین ظهور و ظاهری است در این بطون، هم نهان است و هم عیان و چه شگفت کردگاری است جل و علاء.
در ذات حق جمع ضدّین امر شگفت و عجیبی نیست. از ابوسعید خراز نقل شده است به چه چیز خدای را شناختی گفته بود به جمع ضدّین آن گاه این آیه قرآن بر خوانده بود «هو الاول و الاخرو الظاهر و الباطن» اوست اول و اوست آخر و اوست ظاهر و اوست باطن.
گرنهان جویی عیان آنگه شود درعیان جویی نهان آنگه شود
در بهم جویی چو بچون است او آن زمان از هر دو بیرون است او
در آخرین اثر عرفانی امام خمینی (تفسیر سوره حمد) آمده است: صرف الوجود کل الشیاء و یس بشیٍءٍ منها» امام خمینی می گوید: این تناقص است؟! نه تناقص نیست. در صرف الوجود که کل اشیاء است و هیچ یک از اشیاء نیست، نقص و نقض نیست و کل است و کمال این شراره کمال را می رساند، یعنی موجودات دیگر کاستی دارند اوست که کامل است.
لذا وجود کامل و تام و کمال وجود حضرت حق است. الوجود هو الحق، وجود همان حق است و حق همان وجود است همین و بس.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 97