رذائل اخلاقی (ریا، حسد)
مهری برادران سلمانی
ریا به معنای تظاهر به کاری و نشان دادن آن به غیر است. بدین معنا که فرد به ظاهر کار خوبی انجام دهد و قصدش نشان دادن به مردم و خوشایند آنان باشد نه تقرب به حق در رضای خدا و یا وا نمود کردن چیزی از اعمال حسنه یا خصال پسندیده یا عقاید حقه به مردم برای منزلت پیدا کردن در قلوب. امام در چهل حدیث ریا را به سه مقام تقسیم نموده اند و برای هر یک دو وجهه ذکر کرده اند. مقام اول: ریا در عقیده و اظهار مسائل اعتقادی است، و مقام دوم ریا در اظهار صفات حمیده و ملکات فاضله، و مقام سوم: ریای در اعمال عبادی و رفتار و سکنات است.
ریا را در عقاید و اظهار مسائل اعتقادی سخت ترین ریاها نام برده است، زیرا بنیان حیات معنوی بشر اعتقادات اوست! ابراز اعتقادات و بینش اصولی و اظهار آن باید با ایمان درونی همراه گردد که در غیر این صورت آن اعتقادات ریایی و ظاهری خواهد بود.
در توصیف مقام دوم ریا این چنین آمده است: آن نیز ده مرتبه است یکی اظهار خصال حمیده و ملکات فاضله و دیگری تبری جوئی از مقابلات آنها.
ریشه اصلی ریا خود نمایی است، و این رذیله خود خواهی و خود محوری است که موجب بیماری دنیا طلبی و تظاهر و مردم فریبی می گردد، و تنها انسان می تواند خود را به غیر آنچه هست جلوه دهد و اظهار فضل و
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 67
صفات پسندیده و حسنه نماید و از زشتی و رذایل برائت جوید؛ در صورتی که درون او چیز دیگری را گواهی می دهد.
مقام سوم ریا: ریای نزد فقها است که یکی از وجوه آن ایتان به عمل و عبادات شرعی و عقلی به قصد ارائه به مردم و جلب قلوب، چه آنکه، ذات عمل را به قصد ریا کند، یا کیفیت یا شرط یا جزء آن را.
در فرهنگ اسلامی تأکید فراوانی برانگیزه و هدف در عمل شده است، و همواره انسانها را بر آن داشته است که در عمل و کردار،«هدف» ملاک و معیار سنجش خواهد بود. پس بهوش باشید تا انگیزه کردار را خالص گردانید. در غیر این صورت آن عمل از درجه اعتبار ساقط شده و به فرموده امام در سجّین قرار خواهد گرفت.
از عواملی که انسان را به اعمال ریایی وا دارد و او را از هدف منحرف ساخته عمل او را ساقط می کند.احساس نیاز به احترام است.
مجموعه آثار کنگره اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (ره) ـ جلد 15چکیده مقالات کنگرهصفحه 68