درآمد

‏‏درآمد‏

‏‏در پذیرش کرامت انسان، میان ادیان و مکاتب، اختلافی نیست و این واژگان‏‎ ‎‏همچون واژه های آزادی، عدالت و انصاف مخالفی ندارد، اما با این همه، ابهام هایی که‏‎ ‎‏پیرامون جایگاه، حد و حدود، مفهوم و تحقق عملی آن وجود دارد، زمینه تأملی دوباره‏‎ ‎‏در این مسأله را ضروری می سازد.‏

‏‏مفهوم کرامت انسان چیست و آیا در اندیشه اسلامی، انسان بما هو انسان و صرف‏‎ ‎‏نظر از عوارض و متغیرهایی؛ نظیر: رنگ، نژاد، زبان، جنسیت و دین و مذهب، از‏‎ ‎‏کرامت برخوردار است؟ جایگاه کرامت انسانی در مفاهیم ارزشی کجا است و چه‏‎ ‎‏نسبتی با مقولاتی چون آزادی، عدالت، کمال و سعادت دارد و چه جایگاهی در حوزه‏‎ ‎‏کشف ملاک های دینی می تواند داشته باشد؟ آیا می توان کرامت را به مثابه قاعده ای‏‎ ‎‏حاکم بر فروع فقهی ـ همچنان که بعضی درباره قاعده عدالت، مصلحت و نظم گفته اند‏‎ ‎‏ـ تلقی کرد؟ اگر چنین است، چه تحولات فقهی در حوزه فقه فردی و اجتماعی متوقع‏‎ ‎‏است؟ کرامت انسانی در حوزه حقوق و تکالیف سیاسی شهروندان و حاکمان چه‏‎ ‎‏اقتضائاتی دارد؟ در تعارض حفظ قدرت و حفظ کرامت چه نتیجه ای پذیرفتنی است؟‏‎ ‎‏این پرسش ها و سؤالات متعدد دیگری که بحث کرامت را در تطبیق و مقایسه ادیان و‏‎ ‎‏مکاتب مورد توجه قرار می دهد، نقطۀ عزیمت طرح موضوع «همایش بین المللی امام‏‎ ‎‏خمینی و کرامت انسان» بوده است. همچنان که از طرح بعضی سؤالات روشن شد،‏‎ ‎
‏‎

‎‏همایش می تواند جنبه های متعدد فلسفی ـ کلامی؛ فقهی ـ حقوقی، سیاسی و اخلاقی را‏‎ ‎‏در برگیرد و به واکاوی علمی و ارائه راهبرد عملی در خور، بپردازد.‏

‏‏امام خمینی (ره) یکی از پرچمداران فرهنگ و اندیشه اسلامی بود که این توفیق را‏‎ ‎‏یافت تا در زمامداری ده سالۀ خویش، کرامت انسان را در عرصه عمل بنمایاند و در‏‎ ‎‏مواردی نیز در جهت نهادینه کردن هر چه بیشتر توجه به شرافت و حرمت انسان،‏‎ ‎‏گام های عملی و جدی بردارد. گرچه در دوران تحول و انقلاب، کمتر کسی به فکر‏‎ ‎‏توجه دقیق به چنین مقولاتی است و تلاش در جهت حفظ نهال نوپای انقلاب و بر‏‎ ‎‏طرف ساختن مزاحمت های معارضان، در سرلوحۀ کار قرار می گیرد و گاه در این راه،‏‎ ‎‏هدف بلند حفظ انقلاب، اذهان را از پرداختن عمیق به این مسأله باز می دارد اما، امام‏‎ ‎‏خمینی(ره) در اوج شور انقلاب و درگیری ها، کرامت انسان را مد نظر قرار دادند. هنوز‏‎ ‎‏دو سال از پیروزی انقلاب نگذشته بود که علاوه بر مخالفت پس مانده های رژیم مستبد‏‎ ‎‏پهلوی، دو مشکل عمده دیگر نیز بر مشکلات افزوده شد؛ اول، مخالفت مسلحانه‏‎ ‎‏منافقین و نیروهای مارکسیست و دوم، هجوم رژیم بعث عراق. به طور طبیعی، تعاملات‏‎ ‎‏قوه قضاییه و نهادهای امنیتی و انتظامی در جهت کشف توطئه ها، دغدغه تجاوز به‏‎ ‎‏کرامت انسانی را افزایش می داد. امام خمینی با صدور فرمان هشت ماده ای به مقابله و‏‎ ‎‏پیشگیری این مسأله پرداختند و در بندهای مختلف این فرمان، حفظ کرامت انسان،‏‎ ‎‏حفظ حیثیت و آبروی افراد عادی و لزوم قضاوت بر اساس موازین را مورد توجه‏‎ ‎‏جدی قرار دادند. این پیام می تواند یکی از مهم ترین نقاط توجه رهبری انقلاب و نظام‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی ایران به مسأله کرامت انسانی قلمداد گردد.‏

‏‏امید داریم با بازخوانی اندیشه و سیرۀ امام خمینی در باب کرامت انسان و تأملی‏‎ ‎‏دوباره در مبانی نظری کرامت و آشکار نمودن لوازم و آثار اجتماعی و اقتضائات‏‎ ‎‏سیاسی آن، زمینۀ نهادینه کردن این مفهوم، در عرصه حکومت و حقوق مردم، بیش از‏‎ ‎‏پیش فراهم آید و در عرصۀ بین المللی نیز از رهگذر تحکیم اندیشه اسلامی و مطالعات‏‎ ‎
‏‎

‎‏تطبیقی و گفت وگو با پیروان ادیان و مکاتب دیگر، بر بالندگی هر چه بیشتر کرامت‏‎ ‎‏انسان تأکید شود.‏

‏‏همایش امام خمینی و کرامت انسان، اولین همایش بین المللی از سلسله‏‎ ‎‏همایش هایی با عنوان «امام خمینی و قلمرو دین» است که بر اساس دغدغه های پیش‏‎ ‎‏گفته سامان یافته است. این همایش به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی با‏‎ ‎‏برگزاری نشست مقدماتی در خرداد سال 1385 کار خود را آغاز کرده است. ریاست‏‎ ‎‏عالیه همایش را جناب حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد خاتمی بر عهده‏‎ ‎‏دارند که حضور و اشراف نظر ایشان و مسئولان مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،‏‎ ‎‏به ویژه جناب آقای دکتر حمید انصاری و دکتر نجفقلی حبیبی و حضور مؤثر جمعی از‏‎ ‎‏اندیشمندان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه در کمیته علمی با مدیریت شایسته جناب‏‎ ‎‏حجت الاسلام والمسلمین دکتر کاظم قاضی زاده بر اتقان فعالیت های علمی همایش‏‎ ‎‏افزود. اعضای شورای عالی و کمیته علمی همایش؛ اساتید گرامی: حضرت حجت‏‎ ‎‏الاسلام و المسلمین دکتر سید محمد خاتمی؛ دکتر حمید انصاری؛ دکتر نجفقلی حبیبی؛‏‎ ‎‏حجت الاسلام و المسلمین کاظم قاضی زاده؛ حجت الاسلام والمسلمین مهدی مهریزی؛‏‎ ‎‏حجت الاسلام و المسلمین رسول عبداللهی؛ حجت الاسلام و المسلمین دکتر داود‏‎ ‎‏فیرحی؛ دکتر حسین مهرپور؛ جناب آقای احمد مسجد جامعی؛ دکتر علی محمد‏‎ ‎‏حاضری؛ حجت الاسلام و المسلمین حسین مستوفی؛ آقای مهدی ارگانی؛ آقای احمد‏‎ ‎‏ابوطالبی؛ آقای محسن اسماعیلی؛ حجت الاسلام و المسلمین سید ضیاء مرتضوی؛‏‎ ‎‏حجت الاسلام و المسلمین احمد مبلغی؛ حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید حسن‏‎ ‎‏اسلامی؛ حجت الاسلام و المسلمین سید محمدعلی ایازی؛ حجت الاسلام و المسلمین‏‎ ‎‏دکتر مسعود ادیب؛ دکتر ناصر قربان نیا و دکتر محسن جوادی بوده اند که در نظارت بر‏‎ ‎‏مجموعه و ارائه پیشنهادهای لازم سهم به سزایی داشته اند.‏

‏‏شایسته است که خاطره فداکاری های یادگار امام راحل؛ حضرت حجت الاسلام‏‎ ‎‏و المسلمین سید احمد خمینی(ره) را که با درایت ایشان و همفکرانشان در تأسیس‏‎ ‎
‏‎

‎‏مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، بستر این گونه تلاش های ارزنده علمی فراهم‏‎ ‎‏گردیده است، گرامی بداریم.‏

‏‏ همچنین برگزاری این همایش را مرهون هدایت و نظارت عالیه تولیت محترم‏‎ ‎‏مؤسسه؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی و همکاری های مؤثر دبیر‏‎ ‎‏محترم ستاد بزرگداشت حضرت امام خمینی(ره)؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین‏‎ ‎‏محمدعلی انصاری و مسئولین کمیته های ستاد به ویژه جناب حجت الاسلام والمسلمین‏‎ ‎‏محمدعلی مقدم که امکان حضور مهمانان خارجی را فراهم ساخته اند، می باشیم.‏

‏‏مجموعه فعالیت های کمیته علمی در بیست مجلد (پانزده جلد به صورت کتاب و‏‎ ‎‏پنج شماره نشریه کرامت انسان) منتشر خواهد شد. نُه جلد مجموعه مقالات فارسی،‏‎ ‎‏عربی و لاتین و یک جلد مجموعه مصاحبه ها و میزگردها و یک جلد چکیده مقالات و‏‎ ‎‏چهار جلد پژوهش های بلند است که عناوین آن ها عبارت است از: «کرامت انسان از‏‎ ‎‏منظر معصومان(ع)»؛ «کرامت انسان و مجازات های اسلامی»؛ «مأخذ شناسی امام‏‎ ‎‏خمینی(ره) و کرامت انسان (به سه زبان فارسی، عربی و لاتین)»؛ «کرامت انسان در آثار‏‎ ‎‏امام خمینی(ره)». نشریه همایش نیز در پنج شماره طراحی گردیده که در فواصل معین‏‎ ‎‏انتشار یافته و خواهد یافت.‏

‏‏مجموعه حاضر، یکی از مجلدات مجموعه مقالات است. امید که انتشار این‏‎ ‎‏مجموعه بتواند در طرح و گسترش مباحث همایش گامی به پیش محسوب شود.‏

‏‏در پایان، از همه عزیزانی که با نگارش مقاله، ارزیابی مقالات و هدایت فعالیت های‏‎ ‎‏ستادی و ویراستاری و حروف نگاری و آماده سازی چاپ، ما را یاری رساندند، به ویژه‏‎ ‎‏مسئول واحد جذب مقالات؛ جناب حجت الاسلام و المسلمین ناصر شهیدی‏‎ ‎‏سپاسگزاریم.‏

‏ ‏همایش بین المللی امام خمینی(س)‏

‏‏    و قلمرو دین(1) / کرامت انسان‏

‏‏    خرداد 1386‏

‏‎ ‎

‏‎

‎