چکیده
دوران جوانی مهمترین ایام زندگی انسان است و سعادت یا شقاوت او در این دوره، رقم خواهد خورد.
این مقاله در چهار موضوع فشرده و بسیار مختصر ارائه گردیده است. بخش اول با عنوان جوان و جوانی، سعی در شناختن شخصیت جوانان دارد و اهمیت دوران جوانی را از دیدگاه قرآن مورد بحث قرار داده است و در آخر این بخش به شرح و توصیف نگاه آسمانی امام(رحمة الله) دربارۀ جوانان پرداخته شده است.
بخش دوم با عنوان قرآن و جوانان به توصیف قرآن دربارۀ جوانان اشاره دارد و اینکه از منظر امام(رحمة الله) یک جوان، چه وظایفی دربارۀ قرآن باید داشته باشد.
بخش سوم با عنوان جوان و روحانیت، به شرح ارتباط جوانان با روحانیت و بالعکس رابطۀ روحانیت با جوانان از منظر امام پرداخته شده است.
بخش چهارم با عنوان جوان و دشمنشناسی بیان شده است.
کلید واژهها: شخصیت، روحانیت، تفرقه، انقلاب، بینش.
مقدمه
جوانی فصل شورانگیز و مظهر نشاط و سازندگی است. روح لطیف و قلب ظریف جوان جلوۀ زیبایی آفرینش و صحیفۀ مصفای هستی است.
جوانان همواره کانون توجه مصلحان و آماج تهاجم مفسدان بودهاند؛ زیرا دوران
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 203
جوانی همانگونه که منشأ شورانگیزترین تجلیات عاطفی، روحی و بالندگی است، در معرض فتنهانگیزترین آسیبهای فردی، اخلاقی و اجتماعی نیز هست.
در این دوران، از نیروی تعقل و تدبیر کمتر استفاده شده و آثار و برکات جوانی در هالهای از غرایز و امیال، پوشیده میماند، بدین خاطر، این دورۀ ارزشمند برای غافلان، نوعی جنون دانسته شده و در عین حال تحفهای الهی معرفی شده که تنها کسانی که آن را از دست دادهاند، پی به ارزش آن بردهاند.
نگاه آسمانی امام عزیز(رحمة الله) چونان بینش رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) است که برتری جوانان سپید سیرت و دانایی را، که در ایام توانمندیهای جسمی و روحی در بهار عمر، هوشمندانه رفتار میکنند، بر کسانی که پس از پیرشدن به عبادت میپردازند، مانند برتری پیامبران الهی نسبت به دیگران دانسته، و ارتباط خالصانۀ آنان را با پروردگار مهربان، زمینهساز بهروزی، سعادت و کامیابی جاودان آنان میشمارد.
بخش اول: جوانان و جوانی
شناخت شخصیت، از کودکی در انسان آغاز میشود و کودک به تعریف از شایستگیهای جسمی، رفتاری، اجتماعی و درسی خود میپردازد.
با شروع نوجوانی انسان به مرحلهای از رشد میرسد که در آن احساس هویت به دست میآید. هویت به معنای یک احساس پایدار از یگانگی خود است.
در ابتدا نوجوان متوجه شناخت خصوصیات فردی خود شده و سؤالهایی همچون من کیستم، برای او مطرح میگردد. لذا متوجه کسب ارزشهای فردی شخصیتی میشود تا هویت خود را ثابت کند، که در این زمان بیشتر خود را تحت مجموعۀ همسالان قرار داده و تأیید این گروه برای او مهم
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 204
است و کمکم خصوصیات شخصیتری را انتخاب میکند.
پس از این مرحله، بعد اجتماعی زندگی جوان فعالتر شده و او سعی مینماید که خود را مورد پذیرش جامعه قرار دهد و به کسب ارزشهای شخصیتی مربوط به تعاملات اجتماعی بپردازد و هرچه توانایی ایفای نقش اجتماعی او بهتر باشد، احساس رشد شخصیتی بیشتری میکند.
اهمیت دوران جوانی از دیدگاه قرآن
از منظر قرآن، مجموع فراز و نشیبهای دوران زندگی بشر در سه مرحله، خلاصه میشود: کودکی، جوانی، پیری.
خدا همان کسی است که شما را آفرید در حالی که ضعیف بودید، سپس بعد از این ضعف و ناتوانی، قوت بخشید و باز بعد از قوت، ضعف و پیری قرار داد. او هرچه بخواهد میآفریند و اوست عالم و قادر.
ارزش دوران جوانی از دیدگاه قرآن بدینگونه مطرح شده که جوانی، منزل قوت و نیرومندی زندگی دنیا است.
بشر در پیمودن راه زندگی و طی پستیها و بلندیهای آن، مانند کوهنوردی است که یک روز دامنه را میپیماید تا خود را به مرتفعترین قلۀ کوه برساند و روز دیگر از دامنۀ نشیب عبور میکند تا به آخرین نقطۀ نزولی برسد. موقع پیمودن دامنۀ فراز، هر روزی که بر وی میگذرد، چشماندازش وسیعتر میگردد و نقاط تماشایی بیشتری را میبیند و وقتی که به قلۀ کوه قدم میگذارد، به همهجا مسلط میشود و عالیترین مناظر را مشاهده میکند.
ایام جوانی رسیدن به مرتفعترین و عالیترین منازل زندگی است. در دیدگاه جوانان، مناظر زیبا و چشماندازهای مطبوع و دلپسند، بسیار است، روح جوان لبریز از
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 205
آمال و آرزو و سرشار از امید است. امام علی(علیه السلام) میفرماید:
دو چیز است که فضیلت و برتری آنها را نداند، مگر کسی که آن دو را از دست داده باشد: جوانی و تندرستی.
جوان و جوانی در آینۀ معرفت
«هشیاری»، «آگاهی» و «بیداری»، ارزشهایی آسمانی هستند که در معارف ناب دینی و سخنان پاک پیشوایان دین، همگان، به ویژه جوانان، بدان خوانده شدهاند. کیمیاگون بودن جوانی در سخن رسول اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) اینگونه پدیدار میشود:
بهترین شما جوانان کسی است که شبیه پیران در کارآزمودگی، احتیاط و هوشمندی باشد و بدترین پیران شما کسی است که همچون جوانان، شتابزده، پرهیجان و غافل باشند.
امام علی(علیه السلام) سرزمین اندیشههای این گروه را چون عرصهای پاک و حاصلخیز میداند که به هنگام افشاندن بذرهای دانش و بینش، آن را میپذیرند و به طرز چشمگیری میپرورانند.
امام خمینی(رحمة الله) و جوانان
امام راحل(رحمة الله) گرچه خود کهنسال بودند، اما شناخت راستین ایشان نسبت به جوانان و شیوههای شایستهشان در جذب این گروه گرانمایه، بدان حد مؤثر افتاد، که چون اکسیری پربها وجود این قشر را دگرگون ساخت و آنان را عناصری پاک، الهی و نورانی ساخت.
وقتی برخی از نوجوانان و جوانان که سراسر وجودشان را اطاعت خداوند فراگرفته بود، خدمت امام(رحمة الله) شرفیاب میشدند، ایشان میفرمود:
من واقعاً گاهی وقتها که میبینم، بعضی از این جوانها اینطور هستند، من
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 206
خجلت میکشم که اینها چه میگویند، ما چه میگوییم، اینها چه حالی دارند، ما چه حالی داریم! اینها را خدا به دست ما داده، این کار، کاری است الهی!
بخش دوم: قرآن و جوانان
قرآن عهدنامۀ الهی بر خلق خداست که شایسته است هر انسانی به عهدنامه خداوند نگاه کرده، در هر شبانه روز پنجاه آیه تلاوت کند. بهویژه در ماه رمضان که قرائت هر آیه همچون ختم تمامی قرآن در سایر ماهها دانسته شده است.
قرآن، حبل الهی و ریسمانی ملکوتی است که از یکسو در دست انسانها و از سویی دیگر به سمت خداوند رحمان است: وَاعتَصِمُوا بِحَبلِ اللهِ جَمِیعاً.
قرآن در اندیشۀ امام(رحمة الله)
شناخت، معرفت و عشق نسبت به این صحیفۀ همیشه سبز و سترگ الهی، به انسان روشنی اندیشه و نورانیت دل و دیده میبخشد و او را به اوج دانایی و بینایی نسبت به دیدهها و نادیدهها پرواز میدهد، به گونهای که همچون روح خدا و آیت درخشان آفرینش حضرت امام خمینی(رحمة الله) قرآن را آنگونه که بایسته و شایسته است، میشناسد و همگان، به ویژه جوانان آرمانگرا، حقیقتطلب، پراحساس و عدالتخواه را به شناخت، انس و هوشیاری در این عرصه دعوت میکند.
ایشان میفرمایند:
اگر قرآن نبود، باب معرفة الله بسته بود الیالابد.
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 207
هرچه در راه خدا بدهیم و هرچه در راه قرآن بدهیم، فخر ماست؛ افتخار ماست؛ راه حق است.
قرآن کریم پناه همۀ ماست.
قرآن کتاب انسانسازی است؛ کتاب انسان متحرک است؛ کتاب آدم است، کتابی است که آدمی باید از اینجا تا آخر دنیا و تا آخر مراتب حرکت بکند.
مشکل بزرگ مسلمین این است که قرآن کریم را کنار گذاشتهاند و تحت لوای دیگران درآمدهاند.
هر مقداری که شما عمل کردید به قرآن، زیر پرچمش رفتید. پرچم قرآن این نیست که پرچمهای دیگران هستند. پرچم قرآن عمل به قرآن است.
هیچ مکتبی بالاتر از قرآن نیست.
آن چیزی که مهم است، این است که مسلمین به اسلام و به قرآن عمل کنند... اسلام، مسائل را همۀ مسائلی که مربوط به زندگی بشر در اینجا و در آنجاست، و مربوط به رشد انسان، تربیت انسان، ارزش انسان هست همه اینها در اسلام هست.
این قرآن است که هدایت میکند ما را به مقاصد عالیهای که در باطن ذاتمان توجه به او هست و خودمان نمیدانیم.
قرآن باید در تمام شئون زندگی ما حاضر باشد.
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 208
رمز پیروزی و راه رهایی از نگاه امام(رحمة الله)
قرآن کریم، دایرةالمعارف عظیمی است که «برای مؤمنان مایۀ درمان و شفا و زمینهساز رحمت الهی است». و «مایه پندپذیری افراد در به کارگیری آموزههای آن و دستیابی به پیروزی خواهد بود».
امام خمینی(رحمة الله) که افزون بر فقاهت و فلسفه، در قرآنپژوهی و ژرفنگری در معارف والای این کتاب هدایت، سرآمد دیگران شمرده میشد، در هنگامههای مختلف تمامی نعمتها و برکات انقلاب و پیروزیهای چشمگیر گذشته و آینده را در پرتوی هدایت و نورانیت قرآن معرفی کرده، میفرمود:
من با تأیید خداوند متعال و تمسک به مکتب پرافتخار قرآن، به شما فرزندان عزیز اسلام، مژده پیروزی نهایی میدهم، به شرط اینکه نهضت بزرگ اسلامی و ملی ادامه یابد و پیوند بین شما جوانان برومند اسلام ناگسستنی باشد.
شما جوانها ـ شما جوانهای محصل ـ سایر جوانها امید من هستید. نوید من هستید... من امید آن را دارم که شماها با علم و عمل، با علم و تهذیب نفس، با علم و عمل صالح، بر مشکلات خودتان غلبه کنید... با اتکال به ایمان و اعتماد به اسلام و قرآن کریم دست خائنین را قطع کردیم و اگر تتمهای باشد، قطع میکنیم، ان شاء الله.
وظیفۀ جوانان نسبت به قرآن از منظر امام(رحمة الله)
1. شناسایی حقیقت قرآن و انس با آن
قرائت، تلاوت، حفظ، عمل و انس با قرآن، مراحل مختلف آشنایی با حقیقت قرآن
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 209
است. در قرائت، سخنان خداوند را به گونهای میخوانیم که با ادای حروف و بیان صحیح واژهها، ارتباطی ظاهری با الفاظ برقرار کنیم، اما در تلاوت، همراه با قرائت، شعاع روشنیبخشی از مفاهیم آیات را در آئینۀ دل مینشانیم. امام سجاد(علیه السلام) دربارۀ قرآن میفرماید:
اگر همۀ مردمی که بین مشرق و مغرب عالم وجود دارند، از بین بروند و کسی روی زمین نباشد و من تنها باشم، چنانچه قرآن با من باشد، هرگز احساس وحشت نمیکنم.
رهبر فقید انقلاب با اشاره به این وظیفه، جوانان هوشمند و فرزانه را به چنین شناختی دعوت کرده، فرموده است:
مجاهدات و کوششهای خستگیناپذیر شما جوانان روشن ضمیر مسلمان، در راه درک صحیح اسلام و شناسایی حقیقت قرآن کریم، موجب امیدواری و خرسندی مسلمانان بیدار است... بر شما جوانان مسلمان لازم است که در تحقیق و بررسی حقایق اسلام، در زمینههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و غیره، اصالتهای اسلامی را در نظر گرفته و امتیازاتی که اسلام را از همۀ مکاتب دیگر جدا میسازد، فراموش نکنید. مبادا قرآن مقدس و آیین نجاتبخش اسلام را با مکتبهای غلط و منحرفکنندهای که از فکر بشر تراوش کرده است، خلط نمایید.
ایشان در کتاب گرانسنگ آداب الصلوة نیز با استناد به سخن امام صادق(علیه السلام) درباره قرائت قرآن میفرماید:
و در حدیث است که «کسی که قرآن را در جوانی بخواند، قرآن با گوشت و خونش مختلط شود». و نکته آن، آن است که در جوانی اشتغال قلب و
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 210
کدورت آن کمتر است، از این جهت قلب از آن بیشتر و زودتر متأثر شود و اثر آن نیز بیشتر باقی ماند.
2. آشنایی با منطق شیوا و بینش قرآن
امیرمؤمنان علی(علیه السلام)، شیوایی و رسایی سخن خداوند را در قرآن اینگونه ترسیم میفرماید:
با کتاب خداوند توان دیدن حقایق هستی مییابید و قدرت گفت و شنیدن سخن با آن را پیدا میکنید، بعضی از قرآن از بعضی دیگر سخن گویند و برخی گواه برخی دیگر است.
امام خمینی(رحمة الله) نیز همگان را به این شیوۀ ارزشمند فراخوانده و اینگونه میگوید:
آنگاه که منطق قرآن، آن است که ما از خداییم و به سوی او میرویم و مسیر اسلام بر شهادت در راه هدف است و اولیای خدا ـ علیهم السلام ـ شهادت را یکی از دیگری به ارث میبردند و جوانان متعهد ما برای نیل شهادت در راه خدا، درخواست دعا میکرده و میکنند، بدخواهان ما که از همهجا وامانده، دست به ترور وحشیانه میزنند، ما را از چه میترسانند؟
3. هوشیاری در برابر قرآنشناسان و اسلامشناسان دروغین
اسلامشناس، روشنفکر، اندیشمند، اهل نظر در روایات و نهج البلاغه، عناوین زیبا و پرجاذبهای است که برخی افراد، خود را بدانها زراندود میکنند تا شخصیتی چشمگیر در جامعه به دست آورند، حال آنکه جوهر وجودشان، آهنی زنگآلود بیش نیست!
امام راحل، که افزون بر دانستههای تاریخی، تجربیات بسیاری، از نقشههای از پیش طراحی شدۀ استعمارگران کسب کرده بودند، به گونهای شفاف پرده از چنین توطئهای برداشته، میفرمودند:
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 211
جوانان عزیز دبیرستانی و دانشگاهی توجه کنند که سران و سردمداران گروهها که میخواهند با اسم اسلام پایههای آن را سست کنند و جوانان را به دام اندازند، هیچ اطلاعی از اسلام و اهداف قوانین آن ندارند و با خواندن چند آیه از قرآن و چند جمله از نهجالبلاغه و تفسیرهای جاهلانه و غلط نمیشود اسلامشناس شد. اینان با تفسیر انحرافی چند جمله و چند آیه، آیات و جملات صریح را که مخالفت واضح با مرام انحرافی و التقاطی آنان دارد، انکار مینمایند و در حقیقت تمسک به قرآن و نهجالبلاغه، برای کوبیدن اسلام و قرآن است، تا راه را برای رهبران غربی و شرقی خود باز کنند و شما جوانان عزیز و سرمایههای کشور را بر ضد مصالح کشور خودتان بسیج نمایند.
ای جوانان عزیز! هوشیار باشید و با تفکر و تعقل، فعالیت این منافقین بلندگوی غرب و منحرفین بلندگوی شرق را بررسی نمایید... اینان از اول تاکنون، اسلام را وسیلۀ اهداف شوم خود کرده... از خداوند متعال بیداری و هوشیاری هرچه بیشتر نسل جوان را خواستار و رشد و تعالی علمی و اخلاقی آنان را خواهانم.
بخش سوم: جوانان و روحانیت
آگاهی از فکر و فرهنگ ناب دینی و به کارگیری سخنانِ وحیانی و آموزههای رّبانی پیشوایان پارسا و اندیشمندان مذهبی، ارمغان جاودانی برای هوشیاری بیشتر و بیداری فراوانتر نصیب ما میسازد؛ نخست خود را باور میکنیم و با کمترین گرد و غبار دشمن، راه را با بیراهه عوض نمیکنیم، دیگر آنکه دست پیدا و پنهان دشمن را در ماجراهای مختلف بهخوبی مییابیم و پس از آن مشعلی همیشهروشن از آگاهیها و
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 212
بیناییها برابر خود میبینیم و در پی آن دیگران ـ به ویژه جوانان ـ را نسبت به پسآمدهای حوادث آشنا میسازیم.
امام روشبین و آیندهنگر دربارۀ ارزش ایمان الهی و توجه به فرهنگ غنی اسلامی در بین جوانان میفرمود:
شما خود بهتر از هر کس باید بدانید که ملّت قیام کرده است تا غبار فرهنگهای استعماری را از خود بزداید. ما باید عقاید استعماری را با هر شکل و فرمش در نطفه خفه کنیم و ایمان مردم را که ابرقدرتها را به زانو درآورد، از آنان جدا نسازیم.
بیشک آشنایی با این شیوههای مهم، گام بزرگی در راه باروری خرد و اندیشۀ ما خواهد بود. این آشنایی، جذب و شروع رابطۀ ما با معارف ناب، زلال و شفاف دینی، گاه مربوط به تجهیز هریک از ما، با ابزار تحقیق و تفسیر مفاهیم دینی است، همانند آنکه با دانشهایی چون صرف، نحو، لغت، فقه، اصول و... آشنا شویم، سپس به سرچشمه علوم دست یابیم و گاهی نیازمند استفاده از دستآوردهای متخصصان و آشنایی با سلسلۀ گفتارها و نوشتارهای عالمان دینی خواهد بود که این طریقه، راه را کوتاهتر و مسیر را هموارتر مینمایند.
پرتگاههای پرخطری که ما را در این مسیر تهدید میکند، آن است که پارهای اوقات، الفاظ، اصطلاحات و عبارات زیبا از ما دلبری میکند و صاحبان این واژهها را ـ در گفتار یا نوشتار ـ آگاهان به مبانی دینی در دل واندیشۀ ما مینمایاند!! که این بیراهه در بسیاری از مواقع غیرقابل بازگشت بوده و ما را به پشیمانی بیثمری دچار میکند!
امام علی(علیه السلام) دربارۀ ارزش دانشجویی جوانان و معرفتاندوزی آنان میفرماید:
ای گروه جوانان! آبرو و شرف خویش را با ادب، و دین خود را با دانش حفظ کنید.
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 213
جوانان، روحانیت، بینشها و گرایشها
آنان که دیدهای روشنگر و اندیشهای شفاف داشتهاند، به این حقیقت ناب، باور دارند که لباس، چهره، کیف، کفش، کلاه و ظاهر پرجاذبه، هیچ یک زمینهساز شخصیت و یا پدیدآورندۀ دانش نخواهد بود، اما در تمامی جوامع، لباس گروهها و صنفهای مختلف، نشان از نوع فعالیت و تخصص آنان خواهد داشت و گاه قداست خاصی در آنان دیده میشود. «روحانیت» که با نمادی ویژه، در نوع پوشش به چشم میخورد و لباس او ـ بنابر آموزههای دینی ـ لباس نخستین مبلغ اسلام و هدایتگر اعصار، حضرت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) است، به عنوان آشنایان، آگاهان، مبلغان، محققان و در یک کلام پیام رسانان اسلام معرفی شدهاند.
آنان که در این کسوت مقدس به وظایف خطیر خود عمل کرده و دانشاندوزی، پرهیزگاری و بینشآفرینی را سرلوحۀ کار خویش قرار دادهاند، نقشی فراتر از زمان و مکان در امروز و فردای جامعۀ خود آفریدهاند! بهگونهای که گاه سالها، دههها و سدههای بسیاری از حیات آنان گذشته، اما یاد و نام آنها، یادآور درستی، راستی و رستگاری بوده است.
بیشک آشنایی، ارتباط، دوستی و صمیمیت روحانیت با جوانان و جوانان با روحانیت، بسان سکان آرامش، در طوفان حوادثی است که دشمن در جبهههای فرهنگی به پا میکند و با «تردید»، «تضعیف»، «تحقیر» مقدّسات و ارزشهای دینی، سعی در تزلزل باورها و تهی ساختن اندیشهها مینماید.
خوشبختانه، طلوع شکوهمند انقلاب اسلامی، آفتاب اطمینان بین تودههای مختلف مردم، بهویژه جوانان سختکوش و خردورز با روحانیت و ارتباط عاطفی بیشتری بین روحانیت و مردم ایجاد کرد و حضور روحانیون در مراکز مختلف، بهویژه محافل علمی، فرهنگی، بسیاری از غبارها و بدبینی بین دو طرف را برطرف نمود.
نخستین بیرقدار این میدان امام خمینی(رحمة الله) بود که در آغاز نهضت فرمود:
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 214
بدخواهان و مغرضین بدانند با این دروغها و حیلهها نمیتوانند بین روحانیون خلاف ایجاد کنند... از روحانیون عظیمالشأن تقاضا دارم که با طبقات جوان به چشم عطوفت و پدری نظر کنند و بر طبقات جوان است که در حفظ روحانیت و روحانیون معظّم کوشا باشند.
تز «اسلام منهای روحانیت» و امام
واژگونسازی اندیشهها و تغییر نگاه همگان ـ به ویژه جوانان ـ نقشۀ همیشۀ دشمنها، در دور نگاه داشتن تودهها، به خصوص جوانان تحصیل کرده و مؤثر، از آگاهیهای شایسته بوده است. این دسیسه، گاه با تحریف مفاهیم اصیل دینی و زشت جلوه دادن چهرۀ مذهب پدید میآید و گاهی با دلسردی، بدگمانی، بدبینی و حتی نگاه طفیلیگونه نسبت به پاسداران دینی و شریعت، انجام میپذیرد.
تز «اسلام منهای روحانیت» گامی در این مسیر سیاه و شیطانی است، تا نخست هرکس، خود را صاحبنظر در مبانی دینی دانسته، سپس بدون توجه به دیدگاه متخصصان و اسلام شناسان، به ارائۀ نظر و برداشت از آیات و روایات بپردازد و در پی آن، نظرات خود را بر معارف الهی تطبیق سازد و دلایلی پوچ و بیارزش برای آن ارائه دهد.
امام راحل(رحمة الله) با تز اسلام منهای روحانیت، به شدت مبارزه کرد و افزون بر اعتقاد به استعماری بودن این نظر، اسلام منهای روحانیت را همانند کشوری بیطبیب دانست که با اغراض ضدانسانی و ضدمذهبی همراه خواهد بود. سپس با گفتاری گرانسنگ، همگان را به نکاتی توجه بخشید و جوانان را آگاهی داده، فرمود:
نکتۀ دیگری که از باب نهایت ارادت و علاقهام به جوانان عرض میکنم، این است که در مسیر ارزشها و معنویات، از وجود روحانیت و علمای متعهد اسلام استفاده کنید و هیچگاه و تحت هیچ شرایطی، خود را بینیاز از هدایت
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 215
و همکاری آنان ندانید. روحانیون مبارز و متعهد به اسلام در طول تاریخ و در سختترین شرایط، همواره با دلی پر از امید و قلبی سرشار از عشق و محبت، به تعلیم و تربیت و هدایت نسلها همت گماشتهاند،... زندانها رفتهاند و اسارتها و تبعیدها دیدهاند و بالاتر از همه، آماج طعنها و تهمتها بودهاند و در شرایطی که بسیاری از روشنفکران در مبارزه با طاغوت، به یأس و ناامیدی رسیده بودند، روح امید و حیات را به مردم برگرداندند و از حیثیت و اعتبار واقعی مردم دفاع نمودهاند.
علما و روحانیون ان شاء الله به همۀ ابعاد و جوانب مسئولیت خود آشنا هستند، ولی از باب تذکر و تأکید عرض میکنم، امروز که بسیاری از جوانان و اندیشمندان در فضای آزاد کشور اسلامیمان، احساس میکنند که میتوانند اندیشههای خود را در موضوعات و مسائل مختلف اسلامی بیان دارند، با روی گشاده و آغوش باز، حرفهای آنان را بشنوند، و اگر بیراهه میروند، با بیانی آکنده از محبت و دوستی راه راست اسلامی را نشان آنها دهید، و باید به این نکته توجه کنید که نمیشود عواطف و احساسات معنوی و عرفانی آنان را نادیده گرفت و فوراً اَنگ التقاط و انحراف بر نوشتههاشان زد و همه را یکباره به وادی تردید و شک انداخت.
من به روحانیین محترم در هرجا هستند، اعلام میکنم، ممکن است شیاطین با ایادی خود، تبلیغات سوئی علیه جوانان عزیز خصوصاً جوانان دانشگاهی بکنند. باید روحانیون بدانند که امروز تکلیف آن است که همۀ قشرهای ملت... دست به دست هم داده و علیه قدرتهای شیطانی و مستکبرین کوشش نموده و در صف واحد، نهضت اسلامی را جلو رانده و استقلال و آزادی را چون جان عزیز خود نگهبانی کنید.
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 216
بخش چهارم: جوانان و دشمن شناسی
سرعت تأثیر و ابهت چشمگیر انقلاب اسلامی ایران، صاحبان اندیشه و سران قدرت را دچار شگفتی فراوانی ساخت، بهگونهای که تا مدتی قدرت تدبیر و مبارزه را از آنان ربود و فضایی تیره و تار از حیرت و سردرگمی برابر دیدگان آنها ایجاد کرد. دیری نپایید که شیوههای توطئه در براندازی نظام جمهوری اسلامی یکی پس از دیگری، مطرح گردید و تمامی قدرتهای استکباری و دستآموزان آنان که اسلام را نیروی برتر، ستمسوز، حرکتآفرین و امیدبخش تمامی مستضعفان جهان میدیدند، در یک جبهه آرایش مییافتند تا پرتوان و قدرتمند، بنیانهای انقلاب نوپای ایران را واژگون ساخته و فریادهای خروشان انسانهای در بند و آزادیخواه را در آغاز راه خاموش سازند.
نخست «کودتا» به عنوان راهی کوتاه و پرثمر دانسته شد تا در یک شب، ره چندین ساله طی شود و نتیجهای زرین و رضایتبخش برای استکبار فراهم آورد. فاصله 28 مرداد 1332 و اقدامات هایزر تا کودتای نوژه در آغازین سالهای پیروزی، چونان خاک تا افلاک بود و در این زمان نفس مسیحایی روحالله، جانهای غبار گرفته را نیز آیینهگون و بصیرتآفرین ساخته بود تا خود به شکستن دست ناپیدای دشمن در براندازی نظام الهی ایران همت گمارند و کشور خویش را از چنگال استکبار نجات دهند.
«تجزیه» راه دوم بود که در کردستان و پارهای دیگر از نقاط به تجربه و آزمایش گذارده شد، در حالی که باورهای دینی ملت ایران، دوستی وطن را به آنان آموخته بود: حب الوطن من الایمان. گرچه فریب دشمنان در اندک زمانی کارگر میافتاد، اما نسیم سخنان پیشوای راستین مسلمانان جهان، بهاری دوباره، زنده و پویا در سرای وجود آنان میآفرید و همگان را به عشق حقیقی نسبت به اسلام و میهن فرا میخواند.
سومین شیوۀ دشمن، «ترور» شخصیتهای تأثیرگذار، هدایتبخش و ادارهکنندۀ جامعه بود که در بسیاری از موارد به دست کوردلان منافق و فریبخوردگان
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 217
سیهسرشت انجام میشد، بیخبر از این حقیقت که خون خداجویان، بیداری خوابآلودگان و غفلتزدگان را در پی داشت و حاضران در صحنۀ نبرد را استقامتی چشمگیر میبخشید. نومیدی استکبار از شگردهای شیطانی، او را به «تجاوز نظامی» کشاند تا پیامدهای جنگ و تجاوز، مشتهای آهنین را به دستهای گشوده بر سر تبدیل سازد! مقاومت هشتسالۀ رزمآوران دلیر و شهادتطلب، تمامی سران زر و زور و تزویر را به عقبنشینی ذلتبار در این جبهه نیز واداشت تا آنکه شیوهای ناپیدا، و دراز مدت در دستور کار دشمن قرار گرفت که «تهاجم یا شبیخون فرهنگی» نام گرفت. شگردی که آرمان نخست آن ایجاد فاصله، اختلاف و دشمنی بین نسل وارث انقلاب با نسل حادث انقلاب بوده تا راه دشمن در برابر دیدگان دلسوختگان و رنج کشیدگان، به سادگی گشوده شود و قدرت هر تدبیر و تدافعی سلب گردد.
بیتردید لبۀ تیز این تهاجم، عمق باورهای دینی تودهها ـ به ویژه نوجوانان و جوانان ـ را هدف گرفته و بر آن است به گونهای آرام، ایمان، امید و امنیت روحی ـ روانی جامعه را که دستآورد نهضت امام بود، برباید و با گسست فرهنگی، نسل نو و رهبران آیندۀ نظام را از ارزشهای والای الهی تهی کند.
شیوههای دشمن از نگاه امام
الف) تفرقه و اختلاف؛ سلاح همیشۀ دشمن بر علیه جوانان
حضرت امام(رحمة الله) پیرامون پیامدهای تلخ تفرقه و اختلاف میفرماید:
من خوف آن را دارم که این تفرقهاندازیها به ضرر ملّت رنجدیده و زیان خود آنان تمام شود. من از روزگار سیاه اختناق و اسارت بیمناکم. من از این گرایشهای غربی و شرقی متأسفم.
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 218
قدرتهای بزرگ که مأیوس شدند از اینکه با جنگ و با حملۀ نظامی بتوانند کاری بکنند، دست به شیطنت زدهاند و میخواهند شماها را از هم جدا کنند و اختلاف بین شما بیندازند.
تفرقه از شیطان است و وحدت کلمه و اتحاد از رحمان است.
عزیزان من! از اختلاف که الهام ابلیس است، اجتناب نمایید.
اگر شما با من و من با شما مقابله کنیم، غیر از اینکه دیگران سوءاستفاده کنند، چیزی به دست نمیآید.
ب) اغفال، بیخبری و فریب جوانان
پیشوای روشنبین، هوشیار و ژرفنگر شیعیان، امیرمؤمنان(علیه السلام) که در سه دهۀ سخت و طاقتسوز که از غفلت و فریب اطرافیان خود توسط دشمنان، خار در چشم و استخوان در گلو داشت، دربارۀ این صفت مرگآفرین و هلاکتبار میفرمودند:
هوشیاری و بیداری، نعمت خداوندی، نور الهی و بصیرتی روشنبخش است و خوابآلودگی، غفلت و بیخبری زیانبخشترین دشمنان، گمراهگر دل و دیدۀ دوستان، سراشیبی سقوط همگان و تهیساز اندوختههای سالهای درد و حرمان است. پرواپیشگان کسانی هستند که چون در بین غافلان حضور دارند، هوشیارند و هنگامی که با ذاکران بوده، از غفلت بیزارند. ویژگی رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) در شفای دردهای روحی، آن بود که ریشههای غفلت را مییافت و به درمان آنان میشتافت.
امام راحل عظیم الشأن(رحمة الله) نیز در این باره، اینگونه میفرمود:
مخالفان جمهوری اسلامی و ما و شما در داخل و خارج، دو قطب ابرقدرت
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 219
جهانخوار و جوانان به صید کشیده شدۀ آنان، است. دشمنهای بزرگ اسلام و مسلمانان با صیدهای خودشان و بازیخوردگان مکتبشان، شما را در خارج و کشور شما را در داخل مورد هجوم تبلیغاتی وسیع و تسلیحاتی قرار داده و میدهند. ما در اینجا و شما در خارج باید کوشش کنیم و جوانان گولخوردۀ خود را از دام این صیادان شیاد، رهایی بخشیم. این نوجوانان بیخبر از دامهای گستردۀ بازیگران و سیاستبازان، آنچنان چشم و گوش بسته، تسلیم آنان شدهاند که تمام دروغها و تهمتهای آنان را به مقامات جمهوری اسلامی ... بیچون و چرا پذیرفته...
شما جوانان عزیز هوشیار با دوستان داخل کشور خود دست به دست هم دهید و این نوباوگان بیخبر را ارشاد و از دام صیادان شیاد برهانید.
ج) دور ساختن جوانان از فرهنگ اصیل اسلامی
شیوۀ سوم دشمن، فروبردن جوانان در جهالت و ناآگاهی نسبت به فرهنگ خودی و سرمایههای غنی معرفتی است. این پدیدۀ شوم سبب عریانسازی فکر و اندیشه و جهت دادن یکایک دینباوران به سوی آرمانهای استکباری و واژگونی چهرۀ آموزههای دینی از باورهای نیروهای خودی و انحراف همیشۀ آنان در مسیر مطلوب دشمنان خواهد شد.
امام ژرفاندیش با بینش و بصیرت، دربارۀ وظیفۀ جوانان هوشمند میفرماید:
فرزندان من! به آغوش اسلام برگردید و از فرهنگ غنی اسلام بهره بردارید.
در شناسایی اسلام بیشتر جدیت کنید؛ تعالیم مقدسۀ قرآن را بیاموزید و به کار بندید؛ با کمال اخلاص در نشر و تبلیغ و معرفی اسلام به ملل دیگر و پیشبرد آرمانهای بزرگ اسلام بکوشید.
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 220
د) جدا ساختن جوانان از ولی فقیه و پیشوای جامعه
خدشهسازی آموزهها، مقدّسات و اصول سعادتآفرین دین و بدبینسازی تمامی قشرها بهویژه جوانان به عنوان نیروهای توفنده و توانمند نظام به رهبران دینی و پیشوایان مذهبی و جداسازی آنان از آغوش پرمهر رهبر جامعه و ولی فقیه، دو آرمان بسیار مهم اساسی و حساب شدۀ دشمن بوده، هست و خواهد بود.
بنیانگذار جمهوری اسلامی دربارۀ این توطئههای شوم میفرماید:
ولایت فقیه برای مسلمین یک هدیهای است که خدای تبارک و تعالی داده است.
بهترین اصل در اصول قانون اساسی، این اصل ولایت فقیه است.
«ولی امر» حجت خداست.
من به همۀ ملت، به همۀ قوای انتظامی اطمینان میدهم که امر دولت اسلامی اگر با نظارت فقیه و ولایت فقیه باشد، آسیبی بر این مملکت نخواهد وارد شد.
رهبر و رهبری در ادیان آسمانی و اسلام بزرگ، چیزی نیست که خود به خود ارزش داشته باشد و انسان را خدای نخواسته به غرور بزرگاندیشی خود وادارد.
فقیه نمیخواهد به مردم زورگویی کند.
نتیجه
بیشک جوانان باید در تهذیب نفس و خودسازی کوشا باشند و مراقبت از خویشتن و غبارروبی کعبۀ دل از بتهای هوا و هوس را با تمام قوا انجام دهند. این وظیفۀ بسیار
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 221
ضروری و مهم، در آغاز ورود به جامعه که شخصیت انسان چونان نهالی نورس و نوپا است، کاری سادهتر خواهد بود؛ چرا که شکل دادن به ابعاد روحی و خواهشهای نفسانی در این هنگام ـ یعنی دوران نوجوانی و جوانی ـ تأثیری همیشگی و درازمدت خواهد داشت و راه چندین ساله، در کمترین مدت طی خواهد شد.
امام خمینی، حکیمی ژرفاندیش و پدری روشنضمیر بود که از آغاز نهضت اسلامی، نگاه اندیشمندانۀ خود را بر قشر تأثیرپذیر و تأثیرگذار جوانان قرار داد و بیداری دینی و اخلاقی این قشر عظیم را با زیباترین راه و شیوه، سبب شد. شیرینی و شیوایی، سعادت و صلابت و جامعیت و خاتمیت دین را یکجا عرضه نمود و دل و دیدۀ جوانان را از سراب فرهنگی غرب بیزار ساخت.
اندیشههای وارداتی، خارهایی خشن در مسیر فکر و فرهنگ جوانان و اقشار مختلف است که هر از گاهی با چهرههای زیبا و عناوین فریبنده جلوهگری میکند تا راه دستیابی به فرهنگ اصیل، شفاف و تابناک الهی را دچار ناهمواری کرده و نگاه جستوجوگر افراد را به سوی خود جلب کند. راهزنی فرهنگی و انحراف فکری انسانها، جنایتی است که ستم آن، گاه از قتل افراد، سنگینتر و وحشتناکتر خواهد بود.
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 222
کتابنامه
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
1. آداب الصلوة، امام خمینی(رحمة الله)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(رحمة الله)، تهران، 1385.
2. بحار الانوار، علامه مجلسی، محمد باقر، انتشارات اسلامیه، 1374.
3. بررسی شخصیت جوان از دیدگاه قرآن، حدیث و علم روانشناسی، سلیمانیفر، ثریا، فرهنگ مکتوب، تهران، 1384.
4. جوان از دیدگاه امام خمینی(رحمة الله)، امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، 1377.
5. دشمنشناسی از دیدگاه امام خمینی(رحمة الله)، نگارش: حمید، پژوهشکده تحقیقات اسلامی.
6. روانشناسی نوجوانان، اسماعیل بیابانگرد، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1378.
7. سیمای جوان در کلام امام(رحمة الله)، امام خمینی(رحمة الله)، انتشارات دارالعلم، قم، 1371.
8. صحیفه امام، امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، 1385.
9. غرر الحکم و دررالکلم، گفتار امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)، شیخ الاسلامی، حسین، قم، انصاریان، 1374.
10. الکافی، ثقة الاسلام کلینی رازی، قم، صلوات، 1383.
11. میزان الحکمه (ترجمه فارسی)، محمدی ری شهری، محمد، مؤسسه دارالحدیث، قم، 1384.
12. مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 223
مجموعه مقالات برگزیده اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)همایش اندیشه های اخلاقی ـ عرفانی امام خمینی (س)صفحه 224