لزوم بیع و شرط در ضمن عقد (سؤالهای 6908ـ6960)

‏‏لزوم بیع و شرط در ضمن عقد‏

‏‏[سؤال 6908]‏‏ ‏ ‏ 3421‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت امام خمینی دام ظله العالی، سلام عرض می کنم.‏

‏‏و بعد: به عرض عالی می رساند این جانب در حضور حدود 15 نفر توسط سند‏‎ ‎‏عادی اقدام به خرید سه دانگ از مغازه ای کردم و بهای آن را توسط چک پرداختم که‏‎ ‎‏فروشنده پس از چندی به بانک مراجعه کرده و قسمتی از وجوه چک ها را دریافت‏‎ ‎‏می کند و برای دریافت بقیه اصلاً به بانک مراجعه نمی کند. خلاصه پس از گذشت یک‏‎ ‎‏سال و اندی (حدود دو سال) بعد به هر دلیل می روند و همان مورد معامله را که توسط‏‎ ‎‏قباله عادی به من فروخته بودند به دیگری می فروشند به طور محضری. سؤالم این‏‎ ‎‏است که شرعاً مالک این مورد معامله چه کسی است؟ من که با قبالۀ عادی خریده ام یا‏‎ ‎‏آن کسی که بعد از من به طور محضری خریده است؟ و آیا معامله رسمی با عادی‏‎ ‎‏شرعاً فرق می کند از نظر مالکیت؟ و آیا فروشنده حق دو بار فروختن یک مورد معامله‏‎ ‎‏را داشته یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، سند میزان نیست. اگر مالک ملک را فروخته و مقداری از پول‏‎ ‎‏آن را هم گرفته، دیگر حقی در آن ملک ندارد و فروش دوم باطل است و‏‎ ‎‏چنانچه نزاعی در بین باشد به محاکم صالحه مراجعه شود.‏

‏‏[سؤال 6909]‏‏ ‏ ‏ 3422‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏شخصی زمین زراعتی خود را به مبلغ دوصدهزار افغانی قبل از پانزده سال فروخته‏
‏‎

‎‏و مبلغ فوق الذکر را کاملاً اخذ و قبض نموده، سند برای مشتری داده و زمین را تسلیم‏‎ ‎‏شخص مشتری نموده و از آن تاریخ تا کنون زمین، مورد استفاده مشتری بوده و از آن‏‎ ‎‏بهره برداری نموده اند.‏

‏‏بایع مذکور فوت نموده؛ فرزند ارشد بایع بعد از فوت پدر مدعی است که زمین را‏‎ ‎‏به من هبه نموده و نیز هبه خط که از پدر ارائه می دهد، تاریخ آن بعد از تاریخ فروش‏‎ ‎‏زمین است؛ آیا حرف مدعی مورد قبول است یا خیر؟ آرزومندم جواب ارائه فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معلوم است که بیع قبل از هبه بوده، بیع صحیح و هبه باطل‏‎ ‎‏است و چنانچه نزاعی در بین است، باید در محکمۀ شرعیه حل شود.‏

‏‏[سؤال 6910]‏‏ ‏ ‏ 3423‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 2 / 1361‏

‏‏محضر اعضای دفتر امام خمینی، اطال الله‌ عمره الشریف‏

‏‏محترماً؛ ذیلاً مرقوم فرمایید: آیا قراردادهای عادی با وجود شهود طرفین خلاف‏‎ ‎‏است و قرارداد صحیح حتماً باید رسمی و محضری باشد یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، قرارداد اگر به طور صحیح واقع شود، نافذ است. هر چند‏‎ ‎‏محضری نباشد. ولی در مورد خلاف و نزاع، باید به محکمۀ شرعیه مراجعه‏‎ ‎‏شود.‏

‏‏[سؤال 6911]‏‏ ‏ ‏ 3424‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 3 رمضان 1402 ق‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی دامت برکاته ‏

‏‏با تقدیم مراتب اخلاص مندی و دعاگویی، این جانبان منزلی را که دارای دو پلاک‏‎ ‎‏می باشد در تاریخ 25 / 10 / 1359 از مالک آن قولنامه کرده و خریده ایم به مبلغ پانصد‏‎ ‎‏هزار تومان، که مبلغ دو میلیون ریال آن را نقد داده و قرار شد دو میلیون دیگر را پس از‏‎ ‎‏سه ماه که منزل را تخلیه و تحویل داد پرداخته و یکصد هزار تومان دیگر را در موقع‏
‏‎

‎‏نقل و انتقال رسمی در محضر قانونی پرداخت نماییم. فروشنده پس از دو ماه یک‏‎ ‎‏پلاک منزل را که حدود چهار دانگ می باشد تحویل داده و پلاک دیگر را قرار بود در‏‎ ‎‏25 / 2 / 1360 تحویل دهد، ولی در موقع مقرر از این کار که تحویل بقیه منزل باشد‏‎ ‎‏امتناع ورزید و این امتناع و امروز و فردا کردن ادامه داشت تا در تاریخ 20 / 11 / 1360‏‎ ‎‏گفت شما نمی توانید مجوز بگیرید پس همان چهار دانگ را هم تخلیه و تحویل دهید.‏‎ ‎‏ما هم گفتیم اگر نتوانستیم مجوز بگیریم خانه را تحویل می دهیم. اکنون مجوز برای‏‎ ‎‏یکی از ما آمده، ولی مالک بهانه گیری می کند و منزل را تحویل نمی دهد و در قولنامه ما‏‎ ‎‏و قرارداد زبانی حق فسخ گذارده نشده است، لذا از محضر مبارک استدعا می شود نظر‏‎ ‎‏مبارک را مرقوم و وظیفۀ شرعی ما را معین فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض تحقق معامله شرعی، فروشنده موظف است تمام‏‎ ‎‏ملک فروخته شده را تسلیم مشتری نماید.‏

‏‏[سؤال 6912]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 5192‏

‏‏3. پدربزرگ یا پدرم در 60 تا 80 سال پیش زمین خود را فروخته است. زمین فوق‏‎ ‎‏دست به دست شده و به وسیلۀ متصرف احیا و آباد گردیده است و ما وراث فروشنده‏‎ ‎‏هم از زمان فروش تا کنون هیچ گونه تصرف در زمین مزبور را نداریم. آیا ما وراث‏‎ ‎‏می توانیم ادعایی نماییم؟‏

‏‏بسمه تعالی، حق ندارید.‏

‏‏[سؤال 6913]‏‏ ‏ ‏ 3425‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 24 / 3 / 1361‏

‏‏ریاست محترم دفتر رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی حضرت آیت الله‌‏‎ ‎‏العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏‏پس از عرض سلام نظر مبارک را در موضوع قولنامه مرقوم فرمایید، آیا صرف‏‎ ‎‏قولنامه دلالت بر خرید و فروش می کند یا نه؟ و اگر خریدار یا فروشنده پشیمان شود‏
‏‎

‎‏می تواند معامله را انجام ندهد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، موارد مختلف است و اگر در وقت قولنامه معامله واقع شده‏‎ ‎‏صحیح و نافذ است و اگر شرطی در ضمن آن شده باید به آن عمل شود.‏

‏‏[سؤال 6914]‏‏ ‏ ‏ 3426‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏خدمت قائد عظیم الشأن پیشوای پراقتدار امام خمینی سلام علیکم، سلامتی شما‏‎ ‎‏را از درگاه ایزد یکتا خواهانم و این رهبری خطیر را به شما تبریک می گویم و از‏‎ ‎‏پروردگار بزرگ خواستارم که به شما بصیرت و طول عمر عنایت فرماید تا به اسلام و‏‎ ‎‏ایران سرو سامانی داده شود و نیز به ملت رنجدیده ایران و اسلام که هزاران شهید‏‎ ‎‏داده اند صبر جلیل عطا فرماید.‏

‏‏رهبر عزیز، بنده پول بیعانه را از شخصی به قرض گرفتم تا ماهیانه به صورت‏‎ ‎‏اقساط بپردازم از طرفی مبلغ (10000) ریال قسط هر ماه دور از قدرت مالی بنده بوده‏‎ ‎‏است چون که مستأجر بوده و هستم و موجر خیلی عصبانی و دور از انسانیت، لذا‏‎ ‎‏اجباراً دست به چنین معاملۀ دور از انصافی زدم که اکنون نه قدرت پرداخت قسط‏‎ ‎‏ماهیانه را دارم و نه مبلغ بیعانه را که از آن شخص به قرض گرفته بودم. و به عرضتان‏‎ ‎‏برسانم که زمین فاقد آب و برق و تلفن و مکان مناسب است و این دردی است که از‏‎ ‎‏دل سوخته چند تن از مستضعفین این ملت برخاسته است که مثل بنده دست به چنین‏‎ ‎‏معامله ای زده اند از شما تمنا می کنم که از نظر شرعی بنده را ارشاد فرمایید که آیا‏‎ ‎‏می توانم این معامله را فسخ کنم و (140000) ریال پرداختی را وصول نمایم؟ و اگر‏‎ ‎‏نمی توانم آیا امکان دارد قسط هر ماه را به (5000) ریال کاهش دهم؟ البته به صاحبان‏‎ ‎‏ملک مراجعه نمودم ولی قبول نکردند روش های مختلفی که از نظر شرعی شامل حال‏‎ ‎‏فسخ یا تجدید نظر این معامله می شود راهنمایی فرمایید ضمناً حقوق ماهیانه بنده‏‎ ‎‏(25000) ریال است که از این مبلغ (6000) ریال پس انداز دارم البته بدون خرج‏
‏‎

‎‏متفرقه اطلاع کافی دارم که این ملک که از چند هزار متر تجاوز می کند از قرار متری‏‎ ‎‏(270) ریال خریداری شده است.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله با شرایط واقع شده، لازم است و نمی توانید آن را‏‎ ‎‏به هم بزنید و دین را باید ادا کنید و اگر ثابت شود که تمکن از ادای دین‏‎ ‎‏ندارید باید به شما مهلت داده شود.‏

‏‏[سؤال 6915]‏‏ ‏ ‏ 3427‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 9 / 1361‏

‏‏قم، دفتر استفتای حضرت امام‏

‏‏هرگاه کسی کالایی را فروخت و وجه آن را کلاً دریافت نمود و حوالۀ انبار صادر‏‎ ‎‏کرد و مسئول انبار به عللی موفق به تحویل به موقع کالا نشد، هرگاه فروشنده بخواهد‏‎ ‎‏از معامله منصرف و وجه را مسترد نماید، آیا رضایت خریدار شرط است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروشنده باید مبیع را تحویل خریدار دهد و بدون رضایت‏‎ ‎‏مشتری، حق فسخ معامله و برگرداندن پول را ندارد؛ مگر آن که یکی از‏‎ ‎‏اسباب خیار در بین باشد.‏

‏‏[سؤال 6916]‏‏ ‏ ‏ 3428‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 6 / 1361‏

‏‏حضور حضرت مستطاب، آقای امام خمینی، رهبر عالی قدر‏

‏‏احتراماً به عرض عالی می رساند: این جانب در سال 1358 یک باب منزل مسکونی‏‎ ‎‏از فردی به وکالت از طرف فرزند خودش به مدت یک سال اجاره نمودم. پس از پایان‏‎ ‎‏مدت، منزل مذکور را با توافق طبق قرارداد تنظیمی به این جانب فروخت. ‏

‏‏این جانب تا کنون بالغ بر مبلغ بیست میلیون ریال از بابت بهای منزل پرداخت‏‎ ‎‏نموده ام. در حال حاضر چون قیمت منزل ترقّی نموده و ایشان هم در زمان طاغوت‏‎ ‎‏پست دادستانی دادگستری را در اشغال داشته و به خیال این که می تواند با توسل به‏
‏‎

‎‏پارتی بازی، منزل را تخلیه نماید، برای این جانب دادخواست تخلیه فرستاده و تقاضای‏‎ ‎‏فسخ قرارداد و تخلیۀ مورد معامله را نموده، با توجه به این که این جانب و همسرم فاقد‏‎ ‎‏منزل مسکونی بوده و مدت دو سال هم از قرارداد فروش منزل گذشته و این جانب هم‏‎ ‎‏تا کنون طبق قرارداد تنظیمی عمل کرده ام، خواهشمند است از نظر شرعی با توجه به‏‎ ‎‏این که در منزل مذکور، فرایض دینی را انجام می دهم، دستور لازم صادر فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، فروشنده یا وکیل او بدون حق شرعی فسخ، نمی تواند معامله‏‎ ‎‏را باطل اعلام کند؛ بلکه مکلف به تحویل منزل به مشتری است و حق‏‎ ‎‏هیچ گونه مزاحمت ندارد.‏

‏‏[سؤال 6917]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 7141‏

‏‏2. کسی که در حدود سی یا چهل سال قبل املاکی به موجب سند عادی یا رسمی‏‎ ‎‏خریداری کرده و در حال حاضر هم متصرف است و در آن به دفعات، عملیات‏‎ ‎‏عمرانی از قبیل باغ و قلمستان و کشاورزی انجام داده، آیا شرعاً فروشنده و یا سایر‏‎ ‎‏اشخاصی که نفعی در آن ندارند از روی اختلاف، مجاز به مزاحمت برای خریدار‏‎ ‎‏می باشند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض تمامیت و صحت معامله، شرعاً کسی حق مزاحمت‏‎ ‎‏خریدار را ندارد و چنانچه اختلافی هست، باید در محکمۀ شرعیه حل و‏‎ ‎‏فصل شود.‏

‏‏[سؤال 6918]‏‏ ‏ ‏ 3429‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس امام مجاهد آیت الله‌ العظمی خمینی، دام عمره العالی‏

‏‏شخصی مقداری آب و املاک قریه ای را از مالک آن خریده در حالی که زارعی که‏‎ ‎‏روی آن کار می کرده مایل به خرید آن بوده است؛ با توجه به این که زارع بر حسب این‏‎ ‎‏قانون که ملک و آب دست او باشد و از زراعت سهمی را ببرد و سهمی را هم به مالک‏
‏‎

‎‏بدهد، در ملک کار می کرده و زندگی او از همین راه اداره شده و با نداشتن این ملک در‏‎ ‎‏مضیقۀ معاش قرار می گیرد. و از طرفی زحمت آباد کردن زمین را کشیده و زمین آباد را‏‎ ‎‏از او گرفته اند. آیا شرعاً می شود خریدار را مجبور به فسخ معامله نمود تا مالک به زارع‏‎ ‎‏بفروشد؟ و آیا می شود مالکِ فروشنده را مجبور کرد که باید به دست زارع قبلی‏‎ ‎‏داده  شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر با معامله شرعیه از مالک به او منتقل شده، کسی حق اجبار‏‎ ‎‏به فسخ ندارد. و تصرّف، موقوف است به رضایت مالک فعلی.‏

‏‏[سؤال 6919]‏‏ ‏ ‏ 3430‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏زعیم عالی قدر، آیت الله‌ العظمی آقای خمینی، دام عمره العالی‏

‏‏در این مسأله چه می فرمایید: زید با عمرو معامله عمارت کرده اند و زید مبلغ دو‏‎ ‎‏هزار تومان وجه، به عنوان بیعانه دریافت کرده و باقی ثمنش بدون تعیین وقت‏‎ ‎‏باقیمانده. آیا معامله در این صورت صحیح است یا نه؟ لطفاً بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، صحیح است. ولی مجرد قول و قرار‏‎ ‎‏بدون تمام شدن معامله یا به عقد و یا به معاطات اثر ندارد.‏

‏‏[سؤال 6920]‏‏ ‏ ‏ 3431‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 29 / 6 / 1358‏

‏‏محضر محترم مدیر دفتر زعیم و رهبر عالی قدر و پیشوای مسلمین جهان به‏‎ ‎‏خصوص ملت ایران حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی دامت افاضاته پس از‏‎ ‎‏عرض سلام وادای احترام محترماً خواهشمند است به سؤالات ذیل کتباً پاسخ فرمایند.‏

‏‏1. معاملات املاک قطعی که از زمان سی سال قبل تا کنون انجام شده چه صورتی‏‎ ‎‏دارد چون عده ای از فروشندگان معتقدند که این معاملات زمان رژیم منفور پهلوی‏‎ ‎‏انجام شده.‏

‏
‏‎

‎‏بسمه تعالی، معامله ای که با رعایت موازین شرعیه واقع شده صحیح است‏‎ ‎‏و اختصاص به زمان خاص ندارد.‏

‏‏2. معاملات بیع شرطی ملک یا منزل که زمان بیع آن منقضی شده و با اخطار مکرر طلبکار بدهکار از‏‎ ‎‏پرداخت آن امتناع ورزیده تا این که طلبکار با تحمل خسارات طبق قانون جاری مملکت به خود انتقال‏‎ ‎‏داده است نظریه شما چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر بیع شرط فرار از ربا نباشد صحیح است و بعد از انقضا مدت و عدم فسخ‏‎ ‎‏فروشنده لازم می شود ولی اگر وسیلۀ ربا خواری باشد در حکم ربا و باطل است.‏

‏‏3. معاملاتی از سی سال قبل به این صورت بین خریدار و فروشنده انجام می شد. به این صورت که‏‎ ‎‏مبلغی حدود ده هزار تومان شخص زارع (فروشنده) برای ترویج امورات زراعت می گرفته و به رضا و‏‎ ‎‏میل خودش قرارداد می کرده که در زمان تحویل گندم یا پنبه برای هر ده هزار ریال گندم در هر تنی یک‏‎ ‎‏هزار ریال تخفیف بدهد و دلیل رضایت طرفین امضای ذیل قرارداد بوده در این مورد نظریه چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض این که زارع پول می گیرد و شرط می کند که در وقت به دست آمدن گندم‏‎ ‎‏ارزان تر از قیمت بفروشد شرط باطل است. ‏

‏‏4. شخصی مبلغ ده هزار تومان به عنوان قرض الحسنه به دیگری قرض می دهد. برای مدت شش ماه و‏‎ ‎‏قرض گیرنده در قبال احسان قرض دهنده مقداری جنس گندم یا جنس دیگری کمتر از نرخ روز به‏‎ ‎‏قرض دهنده می فروشد. نظر شما چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر شرط نشده و قرض مبنی بر آن نبوده مانع ندارد.‏

‏‏5. معاملات سلف ـ اجناس گندم، پنبه و غیره ـ که به نرخ روز انجام گرفته صحیح است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، معامله سلف صحیح است ولی هر نحو معامله که وسیلۀ رباخواری است باطل‏‎ ‎‏است.‏

‏‏[سؤال 6921]‏‏ ‏ ‏ 3432‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک مرجع بزرگ عالم تشیع و رهبر کبیر و بنیان گذار جمهوری اسلامی‏‎ ‎‏ایران حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی مدّ ظله‏

‏‏شخصی دو قطعه زمینی از شخص دیگر خریداری می نماید خریدار مورد معامله‏‎ ‎‏را تصرف کرده و کشت و زرع می نماید بعد از برداشت یکی دو محصول از زمین‏
‏‎

‎‏مورد معامله، فروشنده ادعا می نماید چون تمام وجه به وی نرسیده خریدار به مقدار‏‎ ‎‏وجه پرداخت شده از زمین حق دارد در صورتی که خریدار مدعی است تمام وجه را‏‎ ‎‏پرداخت نموده است و اینک که قیمت زمین دو برابر گشته این ادعا را می نماید در‏‎ ‎‏صورت اثبات ادعای فروشنده آیا فروشنده حق مطالبه تتمّۀ وجه مورد ادعای خود را‏‎ ‎‏دارد یا اصل زمین را؟ مستدعی است حکم الله‌ را بیان فرمایند.‏

‏‏والسلام علیکم و رحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده فروشنده حقی بر زمین ندارد و اگر نزاعی‏‎ ‎‏در بین است به محاکم صالحه مراجعه نمایند.‏

‏‏[سؤال 6922]‏‏ ‏ ‏ 3433‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏پس از سلام، به عرض عالی می رساند: شخصی در چند سال قبل مغازه ای را به‏‎ ‎‏مبلغ یک هزار و دویست تومان فروخته که مبلغ هشتصد تومان آن نقد و بقیه پس از‏‎ ‎‏انتقال سند پرداخت شود. البته این معامله، بدون اجرای صیغه بوده است. طبق ادعای‏‎ ‎‏بایع و استشهاد چهار نفر پس از چند روز او از انجام این معامله پشیمان شده است و به‏‎ ‎‏مشتری هم گفته است. مشتری هم قبول کرده است، منتها به مشتری گفته تا هر وقت‏‎ ‎‏می خواهی صرف نظر از بیع، در این مغازه بمان. الآن پس از چند سال، مشتری مغازه‏‎ ‎‏را به شخص سومی فروخته است. و بایع می گوید تو به همان پول که فروخته ای به‏‎ ‎‏خود من بده. اوّلاً، آیا مشتری حق فروش دارد یا نه؟ ثانیاً، آیا بایع می تواند جلوی‏‎ ‎‏معامله با شخص سوم را بگیرد و بگوید هر چه او می خرد به همان مقدار مغازه را از تو‏‎ ‎‏خریداری می کنم؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر بعد از انجام معاملۀ اول با انشا لفظی معتبر یا معاطات، آن‏‎ ‎‏را اقاله نکرده اند، فروشندۀ اول حق جلوگیری از معاملۀ دوم را ندارد. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6923]‏‏ ‏ ‏ 3434‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 10 / 1358‏

‏‏محضر مقدس امام خمینی، دامت برکاته، پس از عرض سلام، شخصی چند سال‏‎ ‎‏قبل از روی غفلت از منزل مسکونی خود یک باب مغازه می فروشد به مبلغ هزار و‏‎ ‎‏دویست تومان و مبلغ ششصد تومان دریافت می کند و باقیمانده را می گوید: «هر موقع‏‎ ‎‏این مغازه را از خانه تفکیک نمودم و سند را به شما انتقال دادم دریافت می نمایم».‏‎ ‎‏فردای آن روز فروشنده می فهمد که این معامله از روی غفلت بوده و مغبون شده است‏‎ ‎‏و برای خرج تفکیک و سند زحمت زیاد و خرج زیادی باید متحمل شود. در حضور‏‎ ‎‏این امضا کنندگان به خریدار می گوید: «من این مغازه را نمی توانم بفروشم، ولیکن‏‎ ‎‏برای امر معاش تا زمانی که احتیاج داری در این مغازه باش و هر موقع نخواستی به‏‎ ‎‏خود بنده واگذار نما و طرفین رضایت یکدیگر را حاصل می کنیم». خریدار هم در‏‎ ‎‏جواب می گوید: «فعلاً هم من پول ندارم و همین طور بدون فروش در اختیار من‏‎ ‎‏باشد» و تا زمانی در این مغازه می ماند. آیا با چنین شرایطی این خریدار مالک مغازه‏‎ ‎‏می شود یا خیر؟ بدون اجازه مالک اول که این شرایط را دارا بوده، می تواند این مغازه‏‎ ‎‏را به دیگری بفروشد یا خیر؟ اگر فروخت این معامله صحیح است یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مغازه فروخته شده، تا معامله اقاله یا فسخ نشود باقی بر‏‎ ‎‏ملک مشتری است و هر تصرّفی می تواند در آن بکند و اگر بایع مغبون‏‎ ‎‏است می تواند عقد را فسخ نماید و در صورت فسخ یا اقاله، مشتری حق‏‎ ‎‏واگذاری به غیر را ندارد.‏

‏‏[سؤال 6924]‏‏ ‏ ‏ 3435‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 6 / 1358‏

‏‏محضر مبارک حضرت مستطاب آیت الله‌ العظمی آقای خمینی، دامت برکاته ‏

‏‏1. در رژیم گذشته، افراد پولدار زمین های زراعتی را از زارعین به قیمت ارزان‏‎ ‎‏خریداری و آن ها را به قطعات کوچک تر تقسیم و به قیمت گران تر به افراد بی بضاعت‏
‏‎

‎‏و کم درآمد فروخته اند. و بدین وسیله همۀ اندوختۀ گذشته و مبلغی هم به اقساط از‏‎ ‎‏آن ها گرفته اند، ولی حالا این زمین ها به درد این ضعفا نمی خورد. زیرا نه در محدودۀ‏‎ ‎‏شهر است که به درد ساختمان بخورد و نه امکان دارد که در آن جا زراعت نمایند. زیرا‏‎ ‎‏نه این مقدار زمین صرفۀ زراعت دارد و نه این ها قدرت زراعت کردن را دارند. با‏‎ ‎‏توجه به این که این گونه فروشندگان دارای ثروت زیادی بوده و از این راه نیز ثروت‏‎ ‎‏فراوانی اندوخته اند، ولی خریداران این زمین ها از اول فقیر بوده و در این معامله نیز‏‎ ‎‏چیزی در دست ندارند؛ آیا با توجه به مراتب فوق، این فروشندگان موظف نیستند‏‎ ‎‏وجوه دریافتی را با به هم زدن معامله به خریداران پس بدهند؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از تمام شدن معامله، حق به هم زدن آن را ندارد، مگر یکی‏‎ ‎‏از اسباب خیار در بین باشد.‏

‏‏2. گاهی این فروشندگان بدون ارائه زمین، مقداری به افراد فروخته اند، ولی دربارۀ تحویل زمین اقدامی‏‎ ‎‏نکرده اند. و اگر هم با پافشاری خریدار پس از چند ماه حاضر به تحویل زمین شده اند، بیابانی را به‏‎ ‎‏خریدار نشان داده اند و گفته اند زمین خریداری شما جزئی از این زمین ها است که اگر خریدار قبلاً دیده‏‎ ‎‏بود، هیچ گاه نمی خرید. از نظر شرعی این نوع معامله چگونه است و وظیفه طرفین چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، بدون مشاهده یا توصیف زمین، معامله غرری و باطل است و اگر با توصیف زمین‏‎ ‎‏فروخته شده، لازم است فروشنده زمینی که دارای اوصاف ذکر شده است را تحویل دهد.‏

‏‏3. آیا خریداران این نوع زمین ها موظف به تخمیس قیمت آن هستند؟‏

‏‏بسمه تعالی، بر فرض صحت معامله، اگر زمین جهت منزل مورد سکونت نیست، باید تخمیس‏‎ ‎‏شود.‏

‏‏[سؤال 6925]‏‏ ‏ ‏ 3436‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ چهارم صفر 1400 ق‏

‏‏محضر مقدس رهبر عظیم الشأن زعیم عالی قدر و مرجع تقلید شیعیان جهان‏‎ ‎‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی دامت برکاته‏

‏‏محترماً سؤال می شود: چه می فرمایند در باب این مسأله که شخصی با شخصی دو‏‎ ‎‏قطعه زمین مزروعی آبی معامله قطعی نموده اند و فرد خود، مدرک سپرده و از کل‏
‏‎

‎‏قیمت سه چهارم را از خریدار اخذ و بقیه را نزد مشتری گذاشته تا بعد از دادن سند‏‎ ‎‏دریافت نماید خواهشمند است مرقوم فرمایید اوّلاً معامله چه صورت دارد؟ ثانیاً‏‎ ‎‏فروشنده با میل خود مِلک فوق را از چندین سال قبل تحویل خریدار داده و بهره‏‎ ‎‏برداری شده است حق فسخ با او یا با خریدار است؟ تلویحاً یک چهارم قیمت که در‏‎ ‎‏نزد مشتری با شرط و رضای فروشنده درعوض سپردن سند رسمی باقی است‏‎ ‎‏فروشنده می تواند ادعای یک چهارم اجور را از خریدار نماید یا خیر؟ تمنا دارد آنچه‏‎ ‎‏احکام الهی در شرع مقدس اسلام می باشد در صورت امکان مرقوم و مزیّن فرمایند.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور معامله صحیح است و بدون وجود یکی از‏‎ ‎‏اسباب خیار هیچیک از طرفین حق فسخ ندارد و فروشنده فقط اصل قسط‏‎ ‎‏باقیمانده را حق دارد.‏

‏‏[سؤال 6926]‏‏ ‏ ‏ 3437‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 11 / 1361‏

‏‏دفتر محترم حضرت امام، ادام الله‌ ظله العالی، با عرض سلام؛ خواهشمند است‏‎ ‎‏جواب مسائل زیر را مرقوم فرمایید:‏

‏‏طی قولنامه ای یک باب منزل از شخصی خریداری شده و مبلغی نیز به عنوان‏‎ ‎‏پیش پرداخت به فروشنده پرداخت گردیده که پس از مدت تعیین شده، فروشنده در‏‎ ‎‏دفتر اسناد رسمی، حاضر و بقیۀ وجه مورد معامله را دریافت نماید و منزل خریداری‏‎ ‎‏شده را واگذار کند. چون در مدت تعیین شده، بهای منزل ترقّی نموده، لذا فروشنده سر‏‎ ‎‏موعد از واگذاری منزل خودداری نموده است:‏

‏‏1. آیا شرعاً منزل به خریدار تعلق دارد یا خیر؟ و فروشنده می تواند به عنوان این که‏‎ ‎‏مغبون شده از واگذاری مورد معامله خودداری نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، فروشنده حق به هم زدن آن را ندارد؛ مگر‏‎ ‎‏در ضمن معامله شرط خیار شده باشد و ترقّی قیمت بعد از عقد، غبن‏‎ ‎‏محسوب نمی شود.‏

‏
‏‎

‎‏2. در قولنامه شرط شده چنانچه فروشنده حاضر به واگذاری مورد معامله نشد، مبلغی باید پرداخت‏‎ ‎‏کند، آیا شرعاً خریدار می تواند این مبلغ را از فروشنده مطالبه و دریافت کند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورت تمام شدن معامله، شرط مزبور نافذ است و می تواند مطالبه کند.‏

‏‏3. آیا فروشنده ضامن پرداخت خساراتی که به خریدار در اثر عدم واگذاری مورد معامله وارد شده،‏‎ ‎‏می باشد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، ضامن نیست.‏

‏‏[سؤال 6927]‏‏ ‏ ‏ 3438‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 9 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی ادام الله‌ برکاته‏

‏‏قولنامه ای جهت خرید یک باب منزل بین دو نفر تنظیم شده است که ضمن آن این‏‎ ‎‏شرط دیده می شود «چنانچه فروشنده از معامله بالا منصرف شود بایستی دو برابر‏‎ ‎‏مبلغی که بابت بیعانه دریافت نموده به اضافه کمیسیون بنگاه از قرار صدی دو‏‎ ‎‏بپردازد».‏

‏‏سؤال این است که اگر فروشنده از انجام معامله منصرف شود و آماده پرداخت‏‎ ‎‏وجه التزام باشد، آیا شرعاً الزامی برای انجام معامله هم دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده یا به عقد و یا به معاطات، شرایط در‏‎ ‎‏ضمن آن نافذ است و در صورت انصراف وجه مزبور را باید بدهد، ولی اگر‏‎ ‎‏حق خیار برای یکی از طرفین قرار داده نشده حق ندارد از معامله منصرف‏‎ ‎‏شود.‏

‏‏[سؤال 6928]‏‏ ‏ ‏ 3439‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏خواهشمند است در مورد رسالۀ رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی،‏‎ ‎‏این جانب را که با مسأله ای مواجه شده ام و با هزار زحمت خانه ای خریده و قولنامه‏‎ ‎‏نموده ام، لیکن فروشنده به علت گرانی در محضر حاضر نشده است راهنمایی فرمایید.‏

‏
‏‎

‎‏چنانچه قراردادی بین دو نفر در مورد خرید خانه امضا گردید و فروشنده با وجود‏‎ ‎‏متمول بودن و تعهد در قرارداد که در صورت استنکاف از انجام معامله مبلغی را به‏‎ ‎‏عنوان خسارت بپردازد از دادن آن مبلغ که در قولنامه یا قرارداد قیده شده بود سر باز‏‎ ‎‏زد و خانه را نیز به علت گران شدن نفروخت و خریدار نیز دچار خسارت زیاد از نظر‏‎ ‎‏فروش اثاث شده بود، آیا می توان با عنوان سؤال و جواب زیر که از حضرت امام شده‏‎ ‎‏است هم از فروش خانه و هم از پرداخت خسارت شانه خالی کرد؟‏

‏‏قراردادی که بین ارباب حاجت و دلالان به نام قولنامه معمول است و مبلغی را‏‎ ‎‏معین می کنند که هر یک از طرفین حاضر به معامله نشد آن مبلغ را به دیگری بپردازد،‏‎ ‎‏آیا لازم الوفا است این گونه قرارداد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، مجرد قولنامه لازم الوفا نیست، مگر آن که عقد خوانده شود یا‏‎ ‎‏معامله به دادن مثمن یا ثمن واقع شود و چنانچه معامله تمام شده شرط در‏‎ ‎‏ضمن آن نافذ است.‏

‏‏[سؤال 6929]‏‏ ‏ ‏ 3440‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 3 / 1361‏

‏‏محضر حضرت آیت الله‌ العظمی آقای خمینی، دامت برکاته، پس از ادای احترام و‏‎ ‎‏عرض سلام خواهشمند است جواب مسأله زیر را در ذیل نامه مرقوم فرمایید:‏

‏‏سال ها است شرکت خوراک (وابسته به گروه صنعتی مینو) برای عده ای از کارکنان‏‎ ‎‏خود که در رابطه انجام امور روزانه شرکت احتیاج به ماشین دارند از کمپانی، اتومبیل‏‎ ‎‏خریداری و طبق ضوابطی که مورد قبول طرفین واقع گردیده به طور قسطی پنج ساله‏‎ ‎‏به قیمت خریداری شده به آن ها می فروشد و پس از اتمام اقساط سند ماشین را به نام‏‎ ‎‏کارمند «خریدار» منتقل می نماید:‏

‏‏در تاریخ 21 / 1 / 1361 هیأت مدیره طبق اطلاعیه تصمیم گرفت برای تحویل‏‎ ‎‏ماشین به کارمند آیین نامه جدیدی تهیه تا با این آیین نامه ماشین به طور امانی به افراد‏
‏‎

‎‏ذی ربط تحویل و از دریافت قسط خودداری گردد و می خواهند این تصمیم را‏‎ ‎‏مشمول افرادی که در سال گذشته «سال 1360» ماشین را با مقررات قبل، از شرکت‏‎ ‎‏تحویل گرفته اند بنمایند. حال این تصمیم مورد اعتراض کارمندانی که در سال گذشته‏‎ ‎‏ماشین را با مقررات قبل، از شرکت تحویل و تصرف نموده اند گردیده و اظهار‏‎ ‎‏می دارند:‏

‏‏1. طبق قوانین مملکتی قانون عطف به ماسبق نمی گردد و آیین نامه جدید از روز‏‎ ‎‏اعلام برای کارمندانی که ماشین تحویل می گیرند قابل اجرا است.‏

‏‏2. طبق مدارک شرکت ماشین را به کارمند فروخته و ماه ها است مورد تصرف‏‎ ‎‏خریدار واقع شده و طبق قرارداد و ضوابط نزدیک یک سال است بابت آن قسط‏‎ ‎‏پرداخت کرده لذا مشمول نمودن چنین افراد به آیین نامه جدید خلاف شرع و عرف‏‎ ‎‏است.‏

‏‏علی هذا برای این که حقی ضایع نگردد توافق شد از محضر حضرت عالی با توجه‏‎ ‎‏به شرح بالا، حکم شرع مسأله بالا استفتا و نتیجه استفتا در مورد صحت یا بطلان انجام‏‎ ‎‏معامله مورد قبول واقع گردد.‏

‏‏بسمه تعالی، معامله اگر با مراعات ضوابط شرعی انجام گرفته بدون حق‏‎ ‎‏شرعی فسخ، نمی توانند آن را تغییر دهند.‏

‏‏[سؤال 6930]‏‏ ‏ ‏ 3441‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏منزلی در هفت ماه قبل با رضایت طرفین فروخته شده است و بعداً منزل در مقابل‏‎ ‎‏40 هزار تومان، در رهن فروشنده درآمده است تا بعد از پرداخت آن، از رهن خارج‏‎ ‎‏بشود. ولی 2 ماه قبل، مشتری شکایت کرده است که در این منزل مغبون شده است. با‏‎ ‎‏توجه به آن که در اول معامله خیارات را از همدیگر ساقط کرده اند و برای به هم زدن‏
‏‎

‎‏معامله، برای یکدیگر 50 تومان قرار داده اند، حکم شرعی آن را بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض اسقاط خیارات، حق فسخ ندارد.‏

‏‏[سؤال 6931]‏‏ ‏ ‏ 3442‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 3 ربیع الثانی 1400 ق‏

‏‏محضر حضرت مستطاب آیت الله‌ العظمی، رهبر عظیم الشأن جهان اسلام امام‏‎ ‎‏خمینی، دامت برکاته‏

‏‏به عرض ساحت مقدس می رساند: چه می فرمایید در این مسأله که شخصی چند‏‎ ‎‏قطعه زمین به مساحت معین ـ که در اسناد ذکر شده ـ از سه سال قبل تا یک سال و نیم‏‎ ‎‏پیش در داخل شهر ساوه به اشخاص فروخته و خریدارها خانه و مسکن ساخته و‏‎ ‎‏ساکن شده اند و دارای آب و برق هم هستند و اسقاط کافه خیارات خصوصاً خیار غبن‏‎ ‎‏از طرفین شده؛ آیا بعد از گذشت مدت مزبور خریدارها حق مراجعه به فروشنده و‏‎ ‎‏فسخ و اقاله معامله و مطالبه وجه را دارند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور بدون رضایت طرفین معامله فسخ نمی شود.‏

‏‏[سؤال 6932]‏‏ ‏ ‏ 3443‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 4 / 1361‏

‏‏جماران، دفتر حضرت امام خمینی، دام عزّه‏

‏‏سلام علیکم، ضمن درود به تمامی رزمندگان حق و پیروزی آن ها در جبهه ها، نظر‏‎ ‎‏آن دفتر را نسبت به مسأله ذیل جلب می نمایم:‏

‏‏در تاریخ بهمن ماه سال 1359 شرکت ـ طبق آگهی ای در جراید ـ ضوابطی را جهت‏‎ ‎‏قبول متقاضی برای تحویل اتومبیل های رنوی ساخت شرکت در زمان آینده، تعیین و‏‎ ‎‏طبق همان شرایط مذکور، متقاضی پذیرفت. در آن ضوابط تعیین نشده بود که متقاضی‏‎ ‎‏اگر دارای اتومبیل دیگری باشد از تحویل رنو به مشارالیه جلوگیری خواهد شد. ‏

‏‏حال که زمان تحویل فرا رسیده و مشتریان برای تحویل اتومبیل مورد تقاضای‏
‏‎

‎‏خود مراجعه می نمایند، مشاهده می شود که دارای اتومبیل دیگری هستند. بنابراین با‏‎ ‎‏وضع کنونی کشور که تولید وسیله نقلیه در سطحی نیست که بتوان به تمام متقاضیان‏‎ ‎‏قدیم و جدید جواب مثبت داد و عده ای از هم میهنان نیاز شدید به اتومبیل دارند و‏‎ ‎‏فاقد آن می باشند؛ آیا می توانیم از تحویل اتومبیل به متقاضی مذکور (اتومبیل دار)‏‎ ‎‏جلوگیری نماییم و ماشین مورد درخواست را به نیازمند واقعی واگذار نماییم یا خیر؟‏

‏‏در هر صورت تقاضا داریم نتیجه را اعلام فرمایید تا در آینده بتوانیم بیش از پیش‏‎ ‎‏به وظایف شرعی و قانونی خود عمل نماییم. با توفیق الهی‏

‏‏بسمه تعالی، اگر فروش ماشین به متقاضی انجام شده و شرط نداشتن‏‎ ‎‏ماشین در بین نبوده، شرکت ملزم به تحویل ماشین به خریدار است. ولی‏‎ ‎‏اگر هنوز فروش ماشین انجام نشده و متقاضی تنها به منظور خرید ماشین‏‎ ‎‏در آینده، پولی به حساب شرکت واریز نموده؛ اختیار با شرکت است،‏‎ ‎‏می تواند اتومبیل به متقاضی نفروشد.‏

‏‏[سؤال 6933]‏‏ ‏ ‏ 3444‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 12 / 1361‏

‏‏امید مستضعفین جهان، امام امت، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله‏

‏‏حضرت اسلامیان پناه چه می فرمایند در این مسأله شرعیه: عمرو خانه باغچه ای را‏‎ ‎‏در تاریخ 4 / 5 / 1361 به قیمت پیشنهادی فروشندگان (زن و شوهری) با شرط مدت‏‎ ‎‏نه ماه مهلت از تاریخ انعقاد قرارداد با توافق فروشندگان، خریداری می کند و مبلغ دو‏‎ ‎‏میلیون ریال بابت بیعانۀ تأمین خسارت در حق فروشندگان پرداخت نموده و قولنامه‏‎ ‎‏شرعی و قانونی تنظیم می شود و پس از تفهیم آن به فروشندگان، صیغۀ مبایعۀ شرعیه‏‎ ‎‏جاری و فروشندگان در حال عقل و شعور، قرارداد را امضا نموده اند و عمرو به اتکای‏‎ ‎‏همین قولنامه و به امید این که سرانجام به خانه خریداری خود خواهد رفت، خانه ای را‏‎ ‎‏برای مدت نه ماه (یعنی تا اختتام مهلت) به وجه اجاره معتنابهی کرایه و وجه قابل‏
‏‎

‎‏ملاحظه ای هزینه اثاث کشی نموده است. اینک که مدت هشت ماه از انعقاد قرارداد‏‎ ‎‏سپری شده و فروشندگان در این مدت مبلغ بیعانه را در اختیار داشته و از وجه مذکور‏‎ ‎‏استفاده های تجاری نموده و مبیع را نیز در تصرف داشته اند و بعد از ایراد این همه‏‎ ‎‏خسارت به خریدار، می خواهند با انواع لطایف الحیل و استشهادهای دروغین و‏‎ ‎‏پاره ای عناوین بی حقیقت معامله را به هم بزنند. در صورتی که بنا به اقرار خودشان‏‎ ‎‏هیچ گونه غبنی نیز رخ نداده و این ندامت را تا کنون به خریدار کتباً اطلاع نداده اند.‏‎ ‎‏ضمناً در این مدت خانه های متشابه الشرطی نیز بوده که به اتکای همین قولنامه،‏‎ ‎‏خریدار از خرید آن ها خودداری نموده و خسارات معتنابهی متوجه او گردیده و‏‎ ‎‏فروشندگان مصراً درصدد به هم زدن معامله و ایجاد ناراحتی های نامحدود به خریدار‏‎ ‎‏هستند. استدعا آن که حکم شرعی و قانونی این معامله را بیان کنید. آیا فروشندگان‏‎ ‎‏می توانند این معامله را به هم بزنند یا نه؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، هیچ یک از طرفین حق به هم زدن معامله را ندارند؛ مگر در‏‎ ‎‏صورتی که در ضمن معامله شرط خیار شده یا غبنی در کار باشد.‏

‏‏[سؤال 6934]‏‏ ‏ ‏ 3445‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 19 / 4 / 1361‏

‏‏محضر مبارک امام، دام ظله علی رؤوس الأنام‏

‏‏با نهایت احترام؛ به عرض می رساند: شخصی خانه اش را به دیگری فروخته؛ بایع‏‎ ‎‏و مشتری صیغ‏‏ۀ‏‏ عقد را جاری ساخته اند، ولی نه خانه تحویل گردیده و نه دیناری پول‏‎ ‎‏دریافت شده و نه تاریخ تحویل معین شده؛ بلکه به عرف واگذار شده است؛ بعد از‏‎ ‎‏مدتی بایع و مشتری توافق می کنند که در روز معینی در دفترخانه حضور به هم رسانده،‏‎ ‎‏علاوه بر ثبت معامله، موضوع تحویل ثمن و مثمن هم روشن گردد؛ ولی به علتی‏‎ ‎‏قهری، حضور‏‎ ‎‏در آن روز، مقدور هیچ یک از طرفین معامله نبوده و بعداً بایع، مدت‏‎ ‎‏مدیدی متعذر به عذری بوده و از حضور معذور بوده است؛ مشتری هم در اثر طول‏
‏‎

‎‏مدت، معامله را فسخ می کند و در ضمن قیمت خانه تنزل می نماید و بایع، خانه را با‏‎ ‎‏بهای کمتری به دیگری می فروشد. آیا مشتری ضامن تنزل قیمت خانه هست یا خیر؟‏‎ ‎‏و آیا اگر مشتری وجهی را علی الحساب به بایع پرداخته است، حق استرداد وجه را‏‎ ‎‏دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر خیار برای مشتری ثابت بوده، می تواند عقد را فسخ کند و‏‎ ‎‏وجه پرداختی را مطالبه نماید و تنزل قیمت را ضامن نیست.‏

‏‏[سؤال 6935]‏‏ ‏ ‏ 3446‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 10 / 1361‏

‏‏محضر زعیم عالی قدر، حضرت آیت الله‌ العظمی آقای خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏پس از سلام؛ شخصی خانه ای را شرعاً طبق موازین اسلام خریده و ‏‏ پول آن را‏‎ ‎‏به مالک پرداخت نموده و اکنون در یک طبقه آن سکنا گزیده و طبقه دیگر در دست‏‎ ‎‏مالک است. قرارداد بین مشتری و مالک این بوده که پس از تنظیم سند در دفترخانه‏‎ ‎‏رسمی ‏‏ باقیمانده پول خانه را به مالک پرداخت کند. پس از 9 ماه فروشنده به‏‎ ‎‏بهانه های مختلف از جمله گران شدن منزل، از حضور در دفترخانه رسمی و تنظیم‏‎ ‎‏سند خودداری می کند. بفرمایید آیا فروشنده شرعاً حق چنین عملی را دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، حق برگشت ندارد. مگر خیار فسخ شرط‏‎ ‎‏شده باشد.‏

‏‏[سؤال 6936]‏‏ ‏ ‏ 3447‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 2 / 1362‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران‏

‏‏استدعا دارد در خصوص مسأله زیر امر به پاسخ فرمایند:‏

‏‏شخصی در جمهوری اسلامی ایران، زمانی که ارائه مجوز خرید برای مسکن‏‎ ‎‏ضروری نبوده است، ملکی را خریده و تصرف هم کرده است. آیا در این زمان که‏
‏‎

‎‏برای تنظیم سند رسمی، ارائه مجوز لازم است، این امر لاحق می تواند مفسد بیع سابق‏‎ ‎‏و مانع تنظیم سند رسمی باشد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از تحقق معامله باید بر طبق آن عمل شود و اشکال تنظیم‏‎ ‎‏سند موجب بطلان معامله نیست.‏

‏‏[سؤال 6937]‏‏ ‏ ‏ 3448‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور محترم اعضای دفتر حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله علی‏‎ ‎‏رؤوس المسلمین‏

‏‏اگر کسی باغی را بفروشد و خریدار هم مدرک کتبی عادی و شاهد بگیرد؛ آیا بایع‏‎ ‎‏می تواند پس از مدتی بگوید: «باید باغ را به من برگردانی» در صورتی که تمام ثمن‏‎ ‎‏پرداخت شده است؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از تمام شدن معامله بدون این که خیاری در بین باشد،‏‎ ‎‏نمی تواند فسخ کند.‏

‏‏[سؤال 6938]‏‏ ‏ ‏ 3449‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته، با عرض سلام‏

‏‏شخصی ملکی را به موجب نوشتۀ عادی به نام خود خریداری می نماید، ولی قصد‏‎ ‎‏دارد هنگام تنظیم سند رسمی به نام خود و همسرش ثبت شود، اما موقع انجام معامله‏‎ ‎‏این معنا را از فروشنده مکتوم داشته و بعداً این موضوع را اظهار کرده. از آن حضرت‏‎ ‎‏استدعا دارد در این مورد، با توجه به این که کمک مالی همسر مؤثر است، فتوا صادر‏‎ ‎‏فرمایید که آیا فروشنده، حق امتناع از تنظیم سند رسمی به نام شخص خریدار و‏‎ ‎‏همسرش را دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروشنده حق امتناع ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6939]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3459‏

‏‏2. اگر فروشنده برای خریدار، تخفیفی از جهت وجه قائل شود و او بر حسب‏‎ ‎‏قرارداد نتوانسته معامله را به اتمام برساند و خریدار دیگر بیع را انجام داد (ضمناً‏‎ ‎‏خریدار اول مقداری بیعانه به فروشنده داده) آیا تخفیف، به نفع خریدار اول است یا‏‎ ‎‏خریدار دوم؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر خریدار اول بدون فسخ بیع، ملک را به دیگری فروخت،‏‎ ‎‏تخفیف به نفع خریدار اول است.‏

‏‏[سؤال 6940]‏‏ ‏ ‏ 3450‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک مرجع عالی قدر و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت‏‎ ‎‏الله‌ العظمی امام خمینی، متّع الله‌ المسلمین بطول بقائه الشریف‏

‏‏محترماً؛ به استحضار می رساند: این جانب در مورخه 23 / 3 / 1361 از یک‏‎ ‎‏فروشگاه خصوصی مقداری جنس خریده و وجه آن را طبق فاکتور فروشگاه نقداً‏‎ ‎‏پرداخت نموده ام. یک ماه قبل برای تحویل جنس مراجعه کرده ام؛ اما مبلغ شش هزار‏‎ ‎‏تومان به بهانه این که جنس ترقی کرده دوباره درخواست شده. متمنی است در جواب‏‎ ‎‏این مسأله مرقوم فرمایید: آیا پس از قرارداد و پرداخت ثمن جنس، وجهی که‏‎ ‎‏درخواست شده شرعی است و تخلف از قرارداد موجب‏‎ ‎‏مسئولیت برای فروشنده‏‎ ‎‏نمی شود؟ لطفاً جواب این مسأله را روشن فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، فروشنده بیش از ثمن را حق ندارد.‏

‏‏[سؤال 6941]‏‏ ‏ ‏ 3451‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏نور چشم امام زمان و عاشقان امام زمان و مستضعفین جهان، رهبر انقلاب اسلامی‏‎ ‎‏حضرت آیت الله‌ حاج سید روح الله‌ خمینی حفظه الله‌ تعالی‏

‏
‏‎

‎‏سلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته ‏

‏‏در تاریخ 20 / 6 / 1361 ده دستگاه بستنی ساز از فروشنده تهرانی طبق روال قبلی و‏‎ ‎‏قیمت قبلی خریدم و او پول را قبول نموده و وعده تحویل دور داد و وکیل او وعده‏‎ ‎‏نزدیک داد به مدّت یک هفته، من هم به ده نفر فروختم و وجه گرفتم که پس از رسیدن‏‎ ‎‏بستنی ساز حداقل 15 روزه تحویل نمایم. سه عدد را چهار ماه بعد فرستادند، گفتند‏‎ ‎‏هفت عدد دیگر را سه روزه می فرستند که خلف وعده نموده پس از حدود سه ماه سه‏‎ ‎‏عدد فرستاده هر کدام یکصد هزار ریال گران تر، من سه عدد را به قیمت قبلی فروخته‏‎ ‎‏بودم و بابت هر کدام یکصد هزار ریال ضرر نمودم. جهت هفت عدد دیگر چون‏‎ ‎‏حزب اللهی هستم و مردم به من اعتماد داشتند چون فروشنده خلف وعده نموده من‏‎ ‎‏هم پیش مردم بد قول شدم. بعد گفتند اگر بقیه را می خواهید هر کدام یکصد هزار ریال‏‎ ‎‏گران تر است. پس از شش ماه از دریافت پول چون من از آن طرف در فشار بودم‏‎ ‎‏جهت تحویل جنس فروخته شده و از طرفی هم باید تحویل می دادم، به ایشان گفتم‏‎ ‎‏بفرستید ولی غیر شرعی و خلاف شرع است، آن ها هم فرستادند. هم اکنون از سه الی‏‎ ‎‏چهار نفر تفاوت نرخ را به طور امانت گرفته ام تا جناب عالی سرور عزیزم جواب‏‎ ‎‏بفرمایید آیا فروشنده تهرانی می تواند پس از چند ماه به علت این که کارخانه دینام را‏‎ ‎‏گران نموده به من گران بدهد؟ و بعد از سه ماه مقدار قیمت گران شده را اطلاع داده و‏‎ ‎‏هفت عدد بعدی را که من فروخته ام و ایشان هم به من فروخته قبلاً، هر کدام را یکصد‏‎ ‎‏هزار ریال گران نماید؟ در خاتمه تکلیف خریدار من چیست؟ آیا باید تفاوت را بدهند‏‎ ‎‏شرعاً یا خیر؟ در این میان چه کسی باید تفاوت را پرداخت نماید؟ فروشنده تهرانی که‏‎ ‎‏قبول ندارد. لطف فرموده جواب مرحمت فرمایید تا تکلیف شرعی خود را انجام‏‎ ‎‏بدهم، هرگونه امر بفرمایید با طیب خاطر انجام خواهم داد.‏

‏‏بسمه تعالی، در صورت تمام شدن معامله فروشنده حق مطالبه بیشتر از‏‎ ‎‏مقداری که در عقد قرار داده شده ندارد و اگر نزاعی در بین است به محاکم‏‎ ‎‏صالحه مراجعه شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6942]‏‏ ‏ ‏ 3452‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی رهبر مستضعفان جهان‏

‏‏محترماً به استحضار می رساند: این جانب در سال 1347 با خانمی ازدواج نمودم که‏‎ ‎‏تحصیلات ایشان فقط ششم ابتدایی بوده، پس از مدتی تصمیم گرفت تحصیلات خود‏‎ ‎‏را ادامه دهد. در هر صورت درسش را ادامه داد در مدت 15 سال که با هم زندگی‏‎ ‎‏می کردیم و صاحب دو فرزند شدیم یکی دختر و دیگری پسر. در سال 1359 شرکت‏‎ ‎‏سایپا ـ رنو آگهی کرد که با شرایط خاصی ماشین در اختیار متقاضیان قرار خواهیم داد،‏‎ ‎‏من در آن زمان گواهینامه نداشتم چون برای همسرم قبلاً گواهینامه گرفته بودم و برای‏‎ ‎‏گرفتن ماشین رنو از شرکت سایپا نیاز به فتوکپی گواهینامه و شناسنامه بود، لذا من از‏‎ ‎‏فتوکپی گواهینامه و شناسنامه همسرم استفاده کردم و پول خرید ماشین را به حساب‏‎ ‎‏شرکت سایپا به نام همسرم واریز و ماشین را به نام همسرم از شرکت سایپا تقاضا و‏‎ ‎‏خریداری نمودم و در اواخر سال شصت ماشین را به ما تحویل دادند و ماشین را به‏‎ ‎‏رسم امانت در اختیار همسرم گذاشتم، تا هر وقت این جانب گواهینامه گرفتم آن وقت‏‎ ‎‏ماشین را به نام خودم کنم. مدتی خانوادگی از این ماشین استفاده می کردیم و تمام‏‎ ‎‏پولی که من بابت خرید ماشین داده ام مدارک آن موجود است. ‏

‏‏همسرم چشم طمع به مالم دوخته و اکنون به مدّت هفت ماه است که بچه ها و خانه‏‎ ‎‏و کاشانه خود را ترک نموده است و شکایات زیادی بر علیه من نموده: ‏

‏‏1 ـ تقاضای گرفتن مهریه 2 ـ تقاضای نفقه 3 ـ تقاضای استرداد جهیزیه 4 ـ تقاضای‏‎ ‎‏خلع ید ماشین خریداری شده خودم که این جانب به دلیل نداشتن گواهینامه به نام‏‎ ‎‏همسرم خریداری نموده بودم و به رسم امانت در اختیارش قرار دادم. ‏

‏‏از محضر محترم امام بزرگوارمان سؤالات زیر را دارم و نظر حضرت امام را درباره‏‎ ‎‏سؤالات زیر خواستارم تا با فتوای امام به حق قانونی خود برسم. ‏

‏
‏‎

‎‏1. آیا از لحاظ شرع مقدس اسلام صحیح است که این جانب با پول تمام و کمال‏‎ ‎‏خودم به علت نداشتن گواهینامه، ماشین را به نام همسرم بخرم و به رسم امانت در‏‎ ‎‏اختیارش قرار دهم و حال همسرم قید همه چیز ـ یعنی خانه و کاشانه و رسم‏‎ ‎‏همسرداری و فرزندداری را ـ بزند و به عنوان این که گواهینامه دارد و ماشین به نام وی‏‎ ‎‏می باشد شکایت نموده و تمام قضات با توجه به مدارک ارائه شده در دادگاه حق به‏‎ ‎‏این جانب بدهند، ولی بگویند چون قانون حقوقی چنین است رأی به حاکمیت‏‎ ‎‏همسرم صادر نمایند؟ نظر حضرت امام درباره آن چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر ماشین را با پول خودتان خریده اید و به او تملیک‏‎ ‎‏نکرده اید مال شما است، هر چند سند به اسم او باشد.‏

‏‏2. آیا خانمی که خودش دادخواست طلاق بدهد و در دادگاه محکوم شود می تواند تقاضای گرفتن‏‎ ‎‏مهریه را بنماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، مهریه را حق دارد.‏

‏‏3. آیا خانمی که دارای دو فرزند باشد و فرزندش را برای شوهرش بگذارد و با کلی اثاثیه و طلا آلات‏‎ ‎‏فرار کند می تواند تقاضای استرداد جهیزیه را نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، جهیزیه ای که زن با خودش آورده ملک او است و می تواند برگرداند.‏

‏‏4. آیا خانمی که خودش دادخواست طلاق می دهد و در دادگاه محکوم می شود و حاضر به بازگشت به‏‎ ‎‏زندگی خودش نشود و شوهرش هم آمادگی نگهداری او را داشته باشد، آیا می تواند تقاضای نفقه‏‎ ‎‏بنماید؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زن تمکین تام از شوهر خود ندارد استحقاق نفقه ندارد.‏

‏‏[سؤال 6943]‏‏ ‏ ‏ 3453‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور محترم حضرت آیت الله‌ العظمی جناب حاج آقا روح الله‌ الخمینی، مدّ ظله‏

‏‏به عرض می رساند: شخصی چند قطعه زمین داشته که در دو سال قبل به چند نفر‏‎ ‎‏فروخته است. بعضی قطعات را پول نقد گرفته و بعضی را مقداری نقد گرفته و‏‎ ‎‏مقداری را بنا شده بعد از یک سال بپردازد. حال بعد از گذشتن یک سال؛ قیمت زمین‏
‏‎

‎‏تنزل کرده خریدار می خواهد قیمت فعلی را بپردازد. فروشنده می گوید باید قیمت یک‏‎ ‎‏سال قبل را بپردازی. ضمناً معلوم باشد که زمین های مزبور را فروشنده در محلات با‏‎ ‎‏اجازه برای ساختمان و پرداخت هزینه آب آن تحویل داده و فعلاً هم محل سکونت‏‎ ‎‏می باشد. حکم الله‌ را بیان فرمایید.‏

‏‏در پایان سلامتی و طول عمر آن رهبر عزیز را از درگاه خداوند متعال خواهانم و‏‎ ‎‏خواهشمندم در این مورد مرا راهنمایی فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، باید ثمنی که در معامله قرارداد شده، داده شود.‏

‏‏[سؤال 6944]‏‏ ‏ ‏ 3454‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 24 / 9 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی، خواهشمندم به سؤال های زیر پاسخ دهید:‏

‏‏1. افرادی که قبل از انقلاب در آستان‏‏ۀ‏‏ سید حمزه علیه السلام شهرستان کاشمر، قبر‏‎ ‎‏خریده اند و وجه آن را پرداخت نموده اند و هنوز آن را تصرف نکرده اند، آیا ما طبق‏‎ ‎‏لایح‏‏ۀ‏‏ قانونی مورخ‏‏ۀ‏‏ 4 / 2 / 1358 شورای انقلاب می توانیم مابه التفاوت از صاحبان‏‎ ‎‏قبر بگیریم یا خیر؟ پاسخ دهید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در فروش قبر، مجاز بودند و فروش به وجه شرعی انجام‏‎ ‎‏گرفته، حق مطالبۀ مابه التفاوت ندارند.‏

‏‏[سؤال 6945]‏

‏‏2. افرادی در قبل از انقلاب، مقداری از زمین های امامزاده را به آن ها فروخته اند و‏‎ ‎‏این افراد برای خود مقبرۀ خانوادگی درست کرده اند و به صورت اتاق درآورده اند؛ آیا‏‎ ‎‏ایشان هم مشمول قانون 4 / 2 / 1358 شورای انقلاب اسلامی می شوند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم همان است که در بالا ذکر شد؛ اگر فروشنده مجاز در‏‎ ‎‏فروش زمین بوده و معامله به وجه شرعی انجام گرفته، اختیار زمین با‏‎ ‎‏خریدار است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6946]‏‏ ‏ ‏ 3455‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 رمضان 1402 ق‏

‏‏محضر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏شخصی خانه (یا آپارتمانی) را به طور مشروط (بیع شرط) در قولنامه ای که به‏‎ ‎‏امضای خریدار و فروشنده رسیده، فروخته است. در آن قید شده که اگر چنانچه‏‎ ‎‏فروشنده در محضر برای انتقال ملک حاضر نگردید باید فلان مبلغ (مثلاً 250 هزار‏‎ ‎‏تومان) به عنوان خسارت به خریدار بدهد، ولی برای خریدار مبلغی تعیین نشده که‏‎ ‎‏اگر برای به هم زدن معامله اصرار داشت به فروشنده بپردازد. آیا فروشنده می تواند‏‎ ‎‏معادل همان مبلغ بالا یا بیشتر را مطالبه نماید و نتیجتاً بیع را از حال تعلیق درآورده‏‎ ‎‏قطعی نماید؟ توضیح: مدت قید نشده است.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، حق مطالبۀ چیزی زاید بر ثمن برای‏‎ ‎‏فروشنده ثابت نیست.‏

‏‏[سؤال 6947]‏‏ ‏ ‏ 3456‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 29 / 6 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام‏

‏‏بعد از سلام و درود به رهبر کبیر و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی‏‎ ‎‏و به امید پیروزی رزمندگان اسلام در جبهه های حق علیه باطل.‏

‏‏محترماً؛ معروض می دارد: مسأله ای که لازم به سؤال گردیده و احتیاج مبرم به‏‎ ‎‏جواب آن دارم به شرح زیر است:‏

‏‏ملکی در حضور شاهدان عینی که شهادت به آن می دهند، قیمت گذاری گردیده و‏‎ ‎‏وجه نقد به مقدار ثلث از قیمت آن به فروشنده رسیده و از آن زمان تا کنون خریدار‏‎ ‎‏پولی نداشته که بقیه قیمت ملک را بدهد و فروشنده هم چند بار مطالبه پول خود را‏‎ ‎‏نموده است. هنگامی که خریدار پول را آماده نموده که به فروشنده بدهد، فروشنده‏
‏‎

‎‏اظهار می دارد که ملک باید به قیمت روز قیمت گردد و پول آن را بدهی. از آن دفتر‏‎ ‎‏محترم خواهشمندم که جواب مسأله را روشن کنند که از نظر دستور محترم شرع‏‎ ‎‏مقدس اسلام حق با خریدار و یا با فروشنده می باشد که مسأله مورد لزوم می باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معاملۀ شرعی انجام شده و خرید و فروش تمام شده،‏‎ ‎‏فروشنده فقط حق دارد باقیماندۀ پول را مطالبه کند. ولی اگر صرف مواعدۀ‏‎ ‎‏خرید و فروش حاصل شده، بدون این که معامله انجام شده باشد، اختیار‏‎ ‎‏ملک با فروشنده است. به هر کس و به هر قیمت بخواهد، می تواند بفروشد.‏

‏‏[سؤال 6948]‏‏ ‏ ‏ 3457‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 9 / 1361‏

‏‏محضر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، روحی فداه‏

‏‏با نهایت احترام؛ به شرف عرض می رساند: این جانب قبل از تصویب قانون جدید‏‎ ‎‏خرید مسکن آپارتمانی را قولنامه نمودم و نقداً بیش از هشتاد درصد قیمت کل آن را‏‎ ‎‏طبق مفاد قولنامه به بانک پرداختم و فقط حدود بیست درصد بقیه به عنوان وثیقه‏‎ ‎‏باقیماند که پس از آزادیِ انجام معاملات مسکن به مالک بپردازم. البته در قولنامه این‏‎ ‎‏مطلب هم ذکر شده که اگر‏‎ ‎‏هر یک از طرفین از انجام معامله خودداری نماید و یا‏‎ ‎‏روزی که معاملات در محضر آزاد اعلان شود امتناع نمایند، علاوه بر مبلغ هشتاد‏‎ ‎‏درصد نقدی، مبلغ پنجاه هزار تومان نیز به عنوان جریمه پرداخت نماید.‏

‏‏اکنون بیشتر از یک سال از قولنامه گذشته و با توافق قبلی در آپارتمان هم سکونت‏‎ ‎‏نموده ایم و کاملاً هم راضی بوده و هستیم که معامله قطعی شود. اقدامات مستمر هم‏‎ ‎‏انجام دادم تا مدارک تکمیل شد و بنیاد مسکن چندی قبل مجوز خرید مسکن را جهت‏‎ ‎‏این جانب فرستاد و من هم بلافاصله به بانک اطلاع دادم؛ ولی مالک اظهار می دارد:‏

‏‏یا معامله را کأن لم یکن تلقی کنید که در این صورت پنجاه هزار تومان اضافی را‏‎ ‎‏هم می پردازم (علاوه بر پولی که قبلاً گرفته طبق مفاد قولنامه) یا این که اگر می خواهید‏
‏‎

‎‏در محضر حاضر شوم، علاوه بر توافق های قبلی مبلغ پنجاه هزار تومان هم اضافی‏‎ ‎‏بایستی به من بدهید و دلیلش را هم این طور می داند که آزادی معامله در محضر شرط‏‎ ‎‏انجام معامله بوده، نه صدور مجوز. در حالی که طبق قوانین جمهوری اسلامی تا مجوز‏‎ ‎‏نباشد دفاتر اسناد رسمی اصلاً اقدامی نخواهند کرد و این امر را خود مالک هم‏‎ ‎‏می داند.‏

‏‏لذا استدعا دارد با توجه به این که با مبلغ پولی که حدود 15 ماه قبل جهت خرید‏‎ ‎‏آپارتمان دادم اصلاً امکان خرید ساختمانی کوچک تر هم میسر نیست و قیمت ها‏‎ ‎‏تقریباً دو برابر شده است، با عنایتی که مبذول می فرمایید فتوای گران بهایتان را در مورد‏‎ ‎‏این مسأله صادر فرمایید تا این حقیر و امثال من به صحت و سقم مسأله آگاهی‏‎ ‎‏بیشتری پیدا کنیم، که آیا ادعای مالک صحیح است یا خیر؟ و آیا صدور مجوز خرید‏‎ ‎‏مسکن ملاک است یا تنها به گفته او آزاد شدن معامله در محضرها؟ و بالاخره در‏‎ ‎‏صورتی که خلاف ادعای مالک ثابت شود، تعداد چند فقره معامله ای که با همسایگانم‏‎ ‎‏تا کنون انجام داده به چه صورت خواهد بود؟ و تکلیف مبالغ اضافی که گرفته به چه‏‎ ‎‏صورت می شود، چون همگی از پرداخت وجوه اضافی ناراضی هستند؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله شرعی و نقل ملک انجام گرفته فقط انتقال سند در‏‎ ‎‏محضر باقیمانده، فروشنده حق مطالبۀ مبلغ اضافی ندارد و با دریافت‏‎ ‎‏مجوز انتقال سند، باید طبق شرط حاضر شود برای نقل سند به مشتری.‏

‏‏[سؤال 6949]‏‏ ‏ ‏ 3458‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 12 / 1361‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏ضمن عرض سلام و ادای احترام، مستدعی است حکم شرعی این مسأله را بیان‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏شخصی در کمال صحت و سلامت، خانه ای را فروخت و آن را تحویل خریدار‏
‏‎

‎‏داد تا پول آن را به صورت نقد و مدت دار ـ دو ماهه و سه ماهه ـ دریافت دارد؛ مبلغ‏‎ ‎‏نقد را هنگام تحویل خانه دریافت کرد و‏‎ ‎‏مابقی را هم قرار است در موقع خود دریافت‏‎ ‎‏و خانه را از نظر قانونی منتقل سازد؛ حدود پنجاه روز بعد از قولنامه و تحویل خانه‏‎ ‎‏سکته کرد و مرحوم شد. حال آیا از نظر شرع مقدس اسلام، ملک، مال کیست و پولی‏‎ ‎‏که فروشنده طلبکار است به چه کسی تعلق دارد؟ تکلیف خریدار و ورثه را از نظر‏‎ ‎‏شرعی بیان فرمایید. أدام الله‌ ظلّکم‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در وقت قولنامه معامله تمام شده، خانه ملک خریدار‏‎ ‎‏است و باید سند آن را به او تحویل دهند و بقیۀ پول را خریدار به ورثۀ‏‎ ‎‏فروشنده بپردازد؛ و در مفروض سؤال، معامله تمام است.‏

‏‏[سؤال 6950]‏‏ ‏ ‏ 3459‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ بیست و پنجم ذیحجة الحرام 1402 ق‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی، علم الاعلام، مرجع و رهبر بزرگوار‏‎ ‎‏انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، دامت برکاته العالیه، بعد از ابلاغ سلام و ابراز‏‎ ‎‏اخلاص صمیمانه، طول عمر با موفقیت و عافیت حضرت مستطاب عالی را از خدای‏‎ ‎‏بزرگ مسئلت می نمایم، عنایت فرموده و سؤالات ذیل را پاسخ فرمایید.‏

‏‏1. قولنامه های معمول در بازار و بنگاه های معاملاتی را با عدم اخذ ثمن، در تنجّز‏‎ ‎‏بیع کافی می دانید یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، دریافت ثمن در صحت و لزوم بیع، شرط نیست. اگر هنگام‏‎ ‎‏قولنامه، تنها مواعده نبوده و انشا بیع شده و طرف قبول کرده، کافی است.‏

‏‏2. اگر فروشنده برای خریدار، تخفیفی از جهت وجه قائل شود و او بر حسب قرارداد نتوانسته معامله‏‎ ‎‏را به اتمام برساند و خریدار دیگر بیع را انجام داد (ضمناً خریدار اول مقداری بیعانه به فروشنده داده)‏‎ ‎‏آیا تخفیف، به نفع خریدار اول است یا خریدار دوم؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر خریدار اول بدون فسخ بیع، ملک را به دیگری فروخت، تخفیف به نفع‏‎ ‎‏خریدار اول است.‏

‏
‏‎

‎‏3. اگر مالک، خانۀ خود را مثلاً یک ساله اجاره داد و پس از انقضای مدت، موجر راضی نباشد که‏‎ ‎‏مستأجر در آن خانه باشد، آیا آن مستأجر، غاصب محسوب می شود و مال الاجاره، بعد از یک سال به‏‎ ‎‏اجرت المثل منقلب می شود که مستأجر غاصب بر معمول روز اجاره بدهد؟ و ضمناً می تواند از مال‏‎ ‎‏الاجارۀ اولیه کمتر به حساب مالک بریزد، با عدم رضایت مالک؟ حکم را مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، با پایان یافتن مدت اجاره، تصرف مستأجر بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام و‏‎ ‎‏موجب ضمان اجرت المثل به قیمت روز است.‏

‏‏4. انگشتری که از طلای سفید ساخته شده، مرد می تواند استعمال کند یا خیر و اگر از پلاتین باشد‏‎ ‎‏چطور؟‏

‏‏بسمه تعالی، طلای سفید و پلاتین برای مرد اشکال ندارد. ‏

‏‏5. نظر مبارکتان در تصرف سهم سادات آن است که احتیاطاً با اجازۀ مجتهد باشد. آیا اجازه می فرمایید‏‎ ‎‏این امر با مجتهد دیگر صورت گیرد؟‏

‏‏بسمه تعالی، مسأله، از موارد رجوع به غیر نیست.‏

‏‏6. اگر کسی یک خانه بیشتر ندارد و آن خانه را فروخت و پول نقد به دست آورد و خواست خانه‏‎ ‎‏وسیع تر مورد نیاز برای خود تهیه کند در سال مقرر خمس و وجوهاتش، آیا با احتیاج به آن وجه برای‏‎ ‎‏خرید خانه جدید، خمس بر او واجب است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، خانه اگر از درآمد کسب غیر مخمس تهیه شده، پول فروش آن خمس دارد؛ مگر‏‎ ‎‏آن که در صورت تخمیس نتواند با باقیماندۀ پول، خانۀ مورد لزوم را تهیه کند که در این صورت‏‎ ‎‏مجاز است تخمیس نکند.‏

‏‏7. در اراضی و اماکن که مالک آن ها مجهول است، می شود تصرف کرد و نماز خواند یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، جواز تصرف در مثل مفروض سؤال، منوط به اجازۀ حاکم شرع است. ‏

‏‏[سؤال 6951]‏‏ ‏ ‏ 3460‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، متّع الله‌ المسلمین بطول بقاء‏‎ ‎‏وجوده الشریف‏

‏‏محترماً و با آرزوی سلامتی و طول عمر آن رهبر تا ظهور حضرت مهدی ـ عجل‏‎ ‎‏الله‌ تعالی فرجه الشریف ـ به عرض می رساند: این جانب در تاریخ 20 / 2 / 1359 یک‏
‏‎

‎‏واحد آپارتمان برای فردی قولنامه نمودم. در قولنامه قید شد: این جانب حداکثر تا اول‏‎ ‎‏مهر ماه مدارک لازم جهت انتقال آپارتمان را حاضر کنم که تمام مدارک قبل از مهر ماه‏‎ ‎‏از طرف این جانب حاضر گردید. ولی خریدار به علت قوانین جاری کشور نتوانست‏‎ ‎‏در موعد مقرّر که حداکثر تا 20 / 6 / 1359 می باشد مجوّز لازم را کسب و برای انجام‏‎ ‎‏معامله حاضر گردد. ‏

‏‏مدتی گذشت تا این که به علت خالی بودن آپارتمان فوق از طرف سازمان مسکن‏‎ ‎‏اخطار کردند. سه شریک دیگر این جانب که در موقع تنظیم قولنامه حاضر نبودند تا‏‎ ‎‏قولنامه را امضا نمایند، ولی شفاهاً به این جانب اختیار داده بودند؛ اظهار داشتند شرعاً‏‎ ‎‏از موعد مقرّر در قولنامه که حداکثر تا 20 / 6 / 1359 بوده الآن حدود دو ماه گذشته و‏‎ ‎‏تمام شده و ما دیگر برایمان مقدور نیست صبر کنیم و از طرفی سازمان مسکن هم‏‎ ‎‏اخطار کرده و در این شرایط هم، خالی گذاشتن آپارتمان صحیح نیست. لذا در تاریخ‏‎ ‎‏1 / 10 / 1359 آپارتمان فوق را به اجاره واگذار کردیم. ولی خریدار در تاریخ‏‎ ‎‏25 / 12 / 1359 مجوز قانونی را کسب و به این جانب مراجعه و تقاضای جریمه و‏‎ ‎‏انجام معامله را دارد. متمنی است ذیلاً حکمتان را مرقوم فرمایید.‏

‏‏آیا این جانبان ـ فروشندگان ـ شرعاً موظف هستیم بعد از گذشت چند ماه از تاریخ‏‎ ‎‏مقرر آپارتمان را واگذار نماییم یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، معاملۀ فروش و خرید اگر شرعاً انجام گردید و تنها بنا شد‏‎ ‎‏انتقال سند و پرداخت بقیۀ پول در تاریخ مقرر انجام گیرد، بدون این که‏‎ ‎‏حق فسخی برای فروشنده شرط شده باشد؛ ملک و اجارۀ مدت واگذار به‏‎ ‎‏غیر شده، متعلق به خریدار است و وجهی که شرط شده در صورت تأخیر‏‎ ‎‏در انتقال سند، خریدار به فروشنده بپردازد؛ خریدار طبق شرط باید به‏‎ ‎‏فروشنده بپردازد. ولی اگر معامله شرعاً انجام نشده فقط قول فروش و‏‎ ‎‏خرید داده شده، اختیار ملک با فروشنده است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6952]‏‏ ‏ ‏ 3461‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی ‏

‏‏شخصی، ملکی را در تاریخ تیرماه 1359 به مبلغ پانصد هزار تومان خریداری کرد‏‎ ‎‏و مبلغ دویست هزار تومان بیعانه به فروشنده پرداخت تا پس از اتمام بنا و دریافت‏‎ ‎‏پایان کار از شهرداری به خریدار تحویل دهد و بقیه مبلغ را در محضر دریافت نماید.‏‎ ‎‏در تاریخ 18 / 1 / 1360 آماده و به خریدار تحویل شده؛ ولی خریدار هنوز نتوانسته‏‎ ‎‏مجوز خرید از وزارت مسکن دریافت و معامله را در محضر انجام و ملک را از‏‎ ‎‏مالک  به خود منتقل نماید. مالک مدعی است: چون ملک در گرو بانک است و در این‏‎ ‎‏مدت کارمزد و جریمه پرداخت کرده و دارایی، مالیات بر اجاره گرفته و در این مدت‏‎ ‎‏2 سال، قیمت ها ترقی نموده؛ بنابراین با پرداخت مبلغ 200 هزار تومان دو پنجم ملک‏‎ ‎‏را مالک هستی و یا به قیمت روز، دو پنجم ملک را خود خریدارم یا سه پنجم آن را به‏‎ ‎‏قیمت روز باید بخری. از حضرت امام تقاضا می شود، بفرمایید از نظر شرعی چه‏‎ ‎‏باید  بکنم؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله به نحو صحیح انجام گرفته، تمام ملک متعلق به‏‎ ‎‏خریدار است و مخارج مزبوره بر عهده کسی است که مقررات دولت‏‎ ‎‏اسلامی بر عهدۀ او قرار داده است.‏

‏‏[سؤال 6953]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3630‏

‏‏2. شخصی از شخصی 20 تن جنس خریده و قیمت کلی آن 000 / 750 ریال‏‎ ‎‏می شود؛ بدون این که جنس را وزن کند و تحویل بگیرد، 000 / 100 ریال بیعانه داده و‏‎ ‎‏قرار شده بقی‏‏ۀ‏‏ وجه را بیاورد و جنس را تحویل بگیرد. بعد از مدت طولانی آمده است‏‎ ‎‏و‏‎ ‎‏تقاضای فسخ معامله را می نماید و مطالبه بیعانه را می کند؛ و از این طرف، جنس‏‎ ‎‏مورد نظر ارزان شده است و آقای فروشنده با اتکا به قول شخص خریدار، جنس را‏
‏‎

‎‏نفروخته است. در این صورت وظیف‏‏ۀ‏‏ طرفین چیست؟ بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، حق فسخ ندارد؛ مگر آن که در ضمن‏‎ ‎‏معامله شرطی شده باشد.‏

‏‏[سؤال 6954]‏‏ ‏ ‏ 3462‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر امام خمینی، بخش مسائل شرعی‏

‏‏با عرض سلام و قدردانی از زحمات شبانه روزی شما برای بهبود جامعۀ اسلامی‏

‏‏این جانب 5 / 3 سال پیش یک باب آپارتمان طبق قولنامۀ پیوست به مبلغ 000 / 650‏‎ ‎‏تومان معامله نمودم که از این مبلغ 000 / 450 تومان آن پرداخت شد و قرار شد مابقی‏‎ ‎‏بعد از تبدیل به سند پرداخت گردد. مالک با ساختن 2 دستگاه در محل پارکینگ‏‎ ‎‏ساختمان که از نظر قانون مادۀ 100 خلاف و حکم تخریب آن صادر گشته، از دادن‏‎ ‎‏سند ممانعت ورزید. با رسیدگی شهرداری رفع خلاف شد؛ لیکن مالک با بالا رفتن‏‎ ‎‏قیمت خانه، از گرفتن پایان کار و حضور در محضر جهت تبدیل قولنامه به سند رسمی‏‎ ‎‏خودداری می نماید.‏

‏‏با گذشت 5 / 3 سال از سکونت این جانب در این مکان، مالک اظهار پشیمانی نموده‏‎ ‎‏و می گوید منزل را نمی فروشم؛ در حالی که منزل در سال 1358 فروخته شده. ‏

‏‏با مسأله ای که در رسالۀ حضرت امام (2104) آمده: «تحویل خانه و زمین و مانند‏‎ ‎‏این ها به این است که آن را در اختیار خریدار بگذارند که بتواند در آن تصرف نماید».‏‎ ‎‏از جناب عالی تقاضای عاجل دارم این مسأله را از نظر شرعی به وسیلۀ نامه بیان‏‎ ‎‏فرموده و خانواده ام را از بلاتکلیفی و سرگردانی نجات دهید.‏

‏‏با آرزوی موفقیت بیشتر برای شما. با تقدیم احترام‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض تمام شدن معامله، فروشنده باید به شرایط مقرّره عمل‏‎ ‎‏کند و ترقّی قیمت بعد از معامله، حقی برای فروشنده نمی آورد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6955]‏‏ ‏ ‏ 3463‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 5 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی، سلام علیکم‏

‏‏پس از عرض سلام و آرزوی پیروزی رزمندگان اسلام در تمامی جبهه های جنگ‏‎ ‎‏حق علیه باطل، به عرض می رساند که زمینی است در حدود 45 سال پیش به مقدار‏‎ ‎‏پنجاه تومان بیع گذاشته شده است و دوباره پنج تومان نیز از همین زمین بیع شده،‏‎ ‎‏گرفته شده است؛ آیا به نظر حضرت عالی ما حق داریم که دوباره زمین را برای خود‏‎ ‎‏برگردانیم یا نه؟‏

‏‏با آرزوی سلامت و بقای عمر آن مقام محترم و امید دریافت دست خط مبارک به‏‎ ‎‏عنوان تبرک. دستتان را بر دیده نهاده و می بوسم. ‏

‏‏بسمه تعالی، معامله اگر صحیح انجام شده، بدون خیار، حق رجوع ندارید.‏

‏‏[سؤال 6956]‏‏ ‏ ‏ 3464‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 3 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ امام خمینی، مرجع عالی قدر شیعیان جهان و رهبر‏‎ ‎‏محبوب انقلاب اسلامی‏

‏‏ضمن عرض ادب و احترام و دست بوسی؛ در این مسأله شرعیه چه می فرمایید:‏

‏‏شخصی قریب 11 سال قبل، برابر سند عادی، قطعه زمینی را فروخته و ثمن آن را‏‎ ‎‏دریافت داشته؛ خریدار در مورد معامله از 11 سال قبل، اعیانی احداث نموده و از‏‎ ‎‏تاریخ معامله در ید و تصرف خریدار قرار گرفته. آیا اکنون می تواند از معامله منصرف‏‎ ‎‏و در‏‎ ‎‏مقام طرح دعوی برآید یا نه؟ استدعا دارد در مورد معروضه در فوق ذیلاً فتوای‏‎ ‎‏شرعی مزیّن فرمایند. والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، معاملۀ واقعه محکوم به صحت است مگر خلاف آن ثابت‏‎ ‎‏شود و مرجع رسیدگی دادگاه های صالحه است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6957]‏‏ ‏ ‏ 3465‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 4 / 1361‏

‏‏جماران، دفتر امام خمینی‏

‏‏این جانب ساکن شهرستان قروۀ سنندج، چندی قبل یک قطعه زمین ساختمانی از‏‎ ‎‏دو نفر خریداری و زمین را در تصرف بنده قرار داده و در این معامله ده نفر حضور‏‎ ‎‏داشتند؛ پس از یک ماه نادم شده و سند زمین را به من نداده؛ به نظر شرع اسلام این‏‎ ‎‏معامله انجام گرفته یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، سند میزان نیست؛ معاملۀ شرعی زمین اگر انجام گرفته،‏‎ ‎‏فروشنده بدون حق فسخ نمی تواند معامله را به هم بزند.‏

‏‏[سؤال 6958]‏‏ ‏ ‏ 3466‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 18 / 11 / 1361‏

‏‏محترماً؛ با ابلاغ سلام از محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی ـ متّع‏‎ ‎‏الله‌ المسلمین بطول بقائه ـ استفتا می گردد:‏

‏‏در بند 4 قرارداد پیوست، شرطی شده که هر یک از متعاملین منصرف شوند، باید‏‎ ‎‏دویست هزار تومان بدهند. پس از دو سال و اندی که از تاریخ قرارداد گذشته و خانه‏‎ ‎‏در تصرف خریدار داده شده و تمام بهای خانه را فروشنده دریافت داشته آیا حال که‏‎ ‎‏قیمت املاک در سراسر شهر به دو یا سه برابر ترقّی نموده فروشنده که خود را‏‎ ‎‏شخصی مذهبی و انقلابی و در بعضی ارگان های اسلامی فعال می داند، حق دارد که از‏‎ ‎‏انتقال سند در دفاتر رسمی ابا نموده و بگوید که به شرط 4 قرارداد حاضرم عمل نمایم‏‎ ‎‏و خانه را نمی دهم؟ ‏

‏‏لطفاً چنانچه حقی با شرح بالا برای فروشنده در فسخ معامله مترتّب است، مرقوم‏‎ ‎‏فرمایید و اگر شرعاً حقی ندارند که خریدار را از خانه که وجهش تماماً 2 سال پیش‏‎ ‎‏پرداخت شده و خریدار خانه را تماماً تصرف کرده، حتی مبالغی زیاد در خانه خرج‏
‏‎

‎‏کرده و قیمت خانه دو برابر شده، خارج نماید، مرقوم دارید تا رفع این اختلاف بشود.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده در فرض مسأله، فروشنده حق فسخ‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏[سؤال 6959]‏‏ ‏ ‏ 3467‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏پس از عرض سلام و درود به رهبر عظیم الشأن انقلاب، امام خمینی‏

‏‏در رابطه با معامله ای که در ذیل شرح کامل آن را می دهم، اشکالی برایم پیدا شده و‏‎ ‎‏می خواهم بدانم که آیا آن معامله حلال است یا حرام؟ و چون بحمدالله‌ اموالم تا به‏‎ ‎‏حال به حرام آلوده نشده است، در این مورد نیز نمی خواهم چنین مسأله ای پیش آید.‏‎ ‎‏از شما استدعا دارم متن ذیل را خوانده و جواب آن را هرچه زودتر برایم بفرستید.‏

‏‏در تاریخ 14 / 5 / 1361 خانه ای را جهت خرید با خانمی که صاحب ملک بوده در‏‎ ‎‏یک بنگاه معاملات املاک دارای جواز کسب، قولنامه رسمی نمودم. خریدار و‏‎ ‎‏فروشنده، هر دو دارای تمام شرایط مربوط به خود از جهت قانون و شرع بودند و پس‏‎ ‎‏از یک ماه قرار بود در دفترخانه، جهت انجام معامله حاضر شوند. همچنین مبلغ‏‎ ‎‏دویست هزار تومان پول نقد در حضور صاحب بنگاه به عنوان بیعانه به فروشنده‏‎ ‎‏تحویل دادم و پس از گرفتن رضایت شفاهی از فروشنده در حضور صاحب بنگاه‏‎ ‎‏معاملات ملکی، قولنامه را برای انجام معامله به امضای صاحب ملک رساندیم.‏

‏‏در قولنامه زمانی را برای انصراف از معامله از سوی طرفین تعیین نکرده اند، و نیز‏‎ ‎‏یکی از شرایط این قولنامه این است که چنانچه هریک از طرفین در روز انجام معامله‏‎ ‎‏در دفتر اسناد رسمی حاضر به انجام معامله نشدند، می بایست مبلغ دویست هزار‏‎ ‎‏تومان، معادل بیعانه قولنامه به عنوان خسارت به دیگری بپردازد. ‏

‏‏پس از یک هفته، مشتری دیگری برای ملک مزبور پیدا شده و خرید ملک مورد‏‎ ‎‏نظر را به مبلغی برابر دویست هزار تومان بیشتر از مبلغی که قبلاً به وسیله قولنامه به‏‎ ‎‏این جانب فروخته شده بود، به فروشنده پیشنهاد می کند و صاحب ملک، خریدار دوم‏
‏‎

‎‏را ترجیح می دهد، زیرا بیشتر از من می خواهد این خانه را بخرد. بنابراین تصمیم‏‎ ‎‏می گیرد خانه را به او بفروشد، و به این جانب یعنی خریدار ملک، پس از یک هفته‏‎ ‎‏اعلام می دارد که از انجام معامله مغبون شده و نمی خواهد ملک را به من بفروشد.‏

‏‏با مراجعه به دادگاه صالحه و با توجه به قانون مدنی تدوین شده، فروشنده طبق‏‎ ‎‏قانون می بایست مبلغ دویست هزار تومان علاوه بر مبلغ بیعانه به عنوان خسارت به‏‎ ‎‏من پرداخت کند. با توجه به این که این جانب جهت انجام معامله، اتومبیل، فرش و‏‎ ‎‏مقداری از لوازم زندگی خود را با تحمل ضرر فروخته ام، چنانچه بعد از انجام‏‎ ‎‏تشریفات قانونی در دادگاه، رأی محکومیت فروشنده صادر گردد و موظف به‏‎ ‎‏پرداخت دویست هزار تومان خسارت به این جانب شود، از نظر قوانین اسلام و‏‎ ‎‏احکام شرعی این پول حلال است یا حرام؟‏

‏‏چنانچه دادگاه فروشنده را ملزم به تنظیم سند انتقال نمود و ملک را با وجود‏‎ ‎‏نارضایتی به خریدار منتقل نمود؛ آیا این معامله صحیح است یا باطل؟‏

‏‏توضیح؛ از نظر مغبونیت، با توجه به این که زمین و مسکن بیشتر از ارزش معاملاتی‏‎ ‎‏آن ـ که توسط دولت تعیین شده ـ خرید و فروش می شود، چنانچه مورد ارزیابی‏‎ ‎‏کارشناس رسمی دولت قرار گیرد، خیلی کمتر از مبلغ مورد معامله ارزیابی خواهد‏‎ ‎‏شد. خواهشمند است جواب اشکالات مطرح شده را برایم بفرستید.‏

‏‏بسمه تعالی، معامله اگر انجام شده و حق فسخ برای فروشنده قرار ندادند،‏‎ ‎‏فروشنده ملزم است ملک را طبق قرارداد به خریدار تحویل دهد و به‏‎ ‎‏شروط ضمن عقد عمل نماید و نمی تواند آن را به دیگری بفروشد؛ ولی اگر‏‎ ‎‏ثابت شود فروشنده در موقع فروش نسبت به قیمت عادلۀ روز مغبون شده،‏‎ ‎‏می تواند معامله را فسخ کند و ملک را به دیگری بفروشد، و در این صورت‏‎ ‎‏شروط ضمن عقد هم از بین می رود و کسی حق ندارد فروشنده را ملزم به‏‎ ‎‏عمل به معامله و آن شروط نماید. و اگر شرط در ضمن عقد شامل فسخ به‏‎ ‎‏غبن باشد نافذ است که در صورت فسخ باید مبلغ مقرر داده شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6960]‏‏ ‏ ‏ 3468‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 12 / 8 / 1361‏

‏‏شورای استفتائات امام امت‏

‏‏با عرض تحیّات و سلام، و آرزوی پیروزی کامل اسلام و رزمندگان جان بر کف، و‏‎ ‎‏طول عمر و بقای امام تا ظهور حضرت بقیة الله‌؛ به عرض می رسانم: مسائلی در مورد‏‎ ‎‏خرید و فروش پیش آمده که از آن شورای محترم تقاضای پاسخ دارم.‏

‏‏باغی که در آن یک واحد مسکونی احداث شده، با شخصی جهت خریداری و‏‎ ‎‏قولنامه آن مذاکره شد و مبلغ 300000 تومان بابت قولنامه از طرف خریدار به‏‎ ‎‏فروشنده پیش پرداخت گردید. قبل از محضر، مسائلی پیش آمد که خریدار از خرید‏‎ ‎‏باغ منصرف شده و عامل انصراف، یکی مغبونیت خریدار بود و مسأله مهم تر این که‏‎ ‎‏این باغ، خانه تیمی منافقین بوده و خریدار از این موضوع بی اطلاع بوده. آیا قبل از‏‎ ‎‏قولنامه محضری فروشنده می تواند پول خریدار را ضبط و یا برای مدتی طولانی‏‎ ‎‏نگهدارد و به او نپردازد یا خیر؟ با آرزوی سلامتی امام امت.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، خریدار باید بقیه پول را بپردازد و‏‎ ‎‏فروشنده باغ را تحویل دهد. بلی، اگر خریدار مغبون باشد و فسخ کند،‏‎ ‎‏فروشنده باید پول خریدار را به او رد کند و همچنین اگر شرطی در وقت‏‎ ‎‏معامله باشد، باید به آن عمل شود.‏