لزوم بیع و شرط در ضمن عقد
[سؤال 6908] 3421
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت امام خمینی دام ظله العالی، سلام عرض می کنم.
و بعد: به عرض عالی می رساند این جانب در حضور حدود 15 نفر توسط سند عادی اقدام به خرید سه دانگ از مغازه ای کردم و بهای آن را توسط چک پرداختم که فروشنده پس از چندی به بانک مراجعه کرده و قسمتی از وجوه چک ها را دریافت می کند و برای دریافت بقیه اصلاً به بانک مراجعه نمی کند. خلاصه پس از گذشت یک سال و اندی (حدود دو سال) بعد به هر دلیل می روند و همان مورد معامله را که توسط قباله عادی به من فروخته بودند به دیگری می فروشند به طور محضری. سؤالم این است که شرعاً مالک این مورد معامله چه کسی است؟ من که با قبالۀ عادی خریده ام یا آن کسی که بعد از من به طور محضری خریده است؟ و آیا معامله رسمی با عادی شرعاً فرق می کند از نظر مالکیت؟ و آیا فروشنده حق دو بار فروختن یک مورد معامله را داشته یا نه؟
بسمه تعالی، سند میزان نیست. اگر مالک ملک را فروخته و مقداری از پول آن را هم گرفته، دیگر حقی در آن ملک ندارد و فروش دوم باطل است و چنانچه نزاعی در بین باشد به محاکم صالحه مراجعه شود.
[سؤال 6909] 3422
بسمه تعالی
محضر مقدس آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
شخصی زمین زراعتی خود را به مبلغ دوصدهزار افغانی قبل از پانزده سال فروخته
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 5
و مبلغ فوق الذکر را کاملاً اخذ و قبض نموده، سند برای مشتری داده و زمین را تسلیم شخص مشتری نموده و از آن تاریخ تا کنون زمین، مورد استفاده مشتری بوده و از آن بهره برداری نموده اند.
بایع مذکور فوت نموده؛ فرزند ارشد بایع بعد از فوت پدر مدعی است که زمین را به من هبه نموده و نیز هبه خط که از پدر ارائه می دهد، تاریخ آن بعد از تاریخ فروش زمین است؛ آیا حرف مدعی مورد قبول است یا خیر؟ آرزومندم جواب ارائه فرمایید.
بسمه تعالی، اگر معلوم است که بیع قبل از هبه بوده، بیع صحیح و هبه باطل است و چنانچه نزاعی در بین است، باید در محکمۀ شرعیه حل شود.
[سؤال 6910] 3423
بسمه تعالی 8 / 2 / 1361
محضر اعضای دفتر امام خمینی، اطال الله عمره الشریف
محترماً؛ ذیلاً مرقوم فرمایید: آیا قراردادهای عادی با وجود شهود طرفین خلاف است و قرارداد صحیح حتماً باید رسمی و محضری باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، قرارداد اگر به طور صحیح واقع شود، نافذ است. هر چند محضری نباشد. ولی در مورد خلاف و نزاع، باید به محکمۀ شرعیه مراجعه شود.
[سؤال 6911] 3424
بسمه تعالی 3 رمضان 1402 ق
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی دامت برکاته
با تقدیم مراتب اخلاص مندی و دعاگویی، این جانبان منزلی را که دارای دو پلاک می باشد در تاریخ 25 / 10 / 1359 از مالک آن قولنامه کرده و خریده ایم به مبلغ پانصد هزار تومان، که مبلغ دو میلیون ریال آن را نقد داده و قرار شد دو میلیون دیگر را پس از سه ماه که منزل را تخلیه و تحویل داد پرداخته و یکصد هزار تومان دیگر را در موقع
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 6
نقل و انتقال رسمی در محضر قانونی پرداخت نماییم. فروشنده پس از دو ماه یک پلاک منزل را که حدود چهار دانگ می باشد تحویل داده و پلاک دیگر را قرار بود در 25 / 2 / 1360 تحویل دهد، ولی در موقع مقرر از این کار که تحویل بقیه منزل باشد امتناع ورزید و این امتناع و امروز و فردا کردن ادامه داشت تا در تاریخ 20 / 11 / 1360 گفت شما نمی توانید مجوز بگیرید پس همان چهار دانگ را هم تخلیه و تحویل دهید. ما هم گفتیم اگر نتوانستیم مجوز بگیریم خانه را تحویل می دهیم. اکنون مجوز برای یکی از ما آمده، ولی مالک بهانه گیری می کند و منزل را تحویل نمی دهد و در قولنامه ما و قرارداد زبانی حق فسخ گذارده نشده است، لذا از محضر مبارک استدعا می شود نظر مبارک را مرقوم و وظیفۀ شرعی ما را معین فرمایید.
بسمه تعالی، با فرض تحقق معامله شرعی، فروشنده موظف است تمام ملک فروخته شده را تسلیم مشتری نماید.
[سؤال 6912] ----> 5192
3. پدربزرگ یا پدرم در 60 تا 80 سال پیش زمین خود را فروخته است. زمین فوق دست به دست شده و به وسیلۀ متصرف احیا و آباد گردیده است و ما وراث فروشنده هم از زمان فروش تا کنون هیچ گونه تصرف در زمین مزبور را نداریم. آیا ما وراث می توانیم ادعایی نماییم؟
بسمه تعالی، حق ندارید.
[سؤال 6913] 3425
بسمه تعالی 24 / 3 / 1361
ریاست محترم دفتر رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله العالی
پس از عرض سلام نظر مبارک را در موضوع قولنامه مرقوم فرمایید، آیا صرف قولنامه دلالت بر خرید و فروش می کند یا نه؟ و اگر خریدار یا فروشنده پشیمان شود
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 7
می تواند معامله را انجام ندهد یا نه؟
بسمه تعالی، موارد مختلف است و اگر در وقت قولنامه معامله واقع شده صحیح و نافذ است و اگر شرطی در ضمن آن شده باید به آن عمل شود.
[سؤال 6914] 3426
بسمه تعالی
خدمت قائد عظیم الشأن پیشوای پراقتدار امام خمینی سلام علیکم، سلامتی شما را از درگاه ایزد یکتا خواهانم و این رهبری خطیر را به شما تبریک می گویم و از پروردگار بزرگ خواستارم که به شما بصیرت و طول عمر عنایت فرماید تا به اسلام و ایران سرو سامانی داده شود و نیز به ملت رنجدیده ایران و اسلام که هزاران شهید داده اند صبر جلیل عطا فرماید.
رهبر عزیز، بنده پول بیعانه را از شخصی به قرض گرفتم تا ماهیانه به صورت اقساط بپردازم از طرفی مبلغ (10000) ریال قسط هر ماه دور از قدرت مالی بنده بوده است چون که مستأجر بوده و هستم و موجر خیلی عصبانی و دور از انسانیت، لذا اجباراً دست به چنین معاملۀ دور از انصافی زدم که اکنون نه قدرت پرداخت قسط ماهیانه را دارم و نه مبلغ بیعانه را که از آن شخص به قرض گرفته بودم. و به عرضتان برسانم که زمین فاقد آب و برق و تلفن و مکان مناسب است و این دردی است که از دل سوخته چند تن از مستضعفین این ملت برخاسته است که مثل بنده دست به چنین معامله ای زده اند از شما تمنا می کنم که از نظر شرعی بنده را ارشاد فرمایید که آیا می توانم این معامله را فسخ کنم و (140000) ریال پرداختی را وصول نمایم؟ و اگر نمی توانم آیا امکان دارد قسط هر ماه را به (5000) ریال کاهش دهم؟ البته به صاحبان ملک مراجعه نمودم ولی قبول نکردند روش های مختلفی که از نظر شرعی شامل حال فسخ یا تجدید نظر این معامله می شود راهنمایی فرمایید ضمناً حقوق ماهیانه بنده (25000) ریال است که از این مبلغ (6000) ریال پس انداز دارم البته بدون خرج
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 8
متفرقه اطلاع کافی دارم که این ملک که از چند هزار متر تجاوز می کند از قرار متری (270) ریال خریداری شده است.
بسمه تعالی، اگر معامله با شرایط واقع شده، لازم است و نمی توانید آن را به هم بزنید و دین را باید ادا کنید و اگر ثابت شود که تمکن از ادای دین ندارید باید به شما مهلت داده شود.
[سؤال 6915] 3427
بسمه تعالی 8 / 9 / 1361
قم، دفتر استفتای حضرت امام
هرگاه کسی کالایی را فروخت و وجه آن را کلاً دریافت نمود و حوالۀ انبار صادر کرد و مسئول انبار به عللی موفق به تحویل به موقع کالا نشد، هرگاه فروشنده بخواهد از معامله منصرف و وجه را مسترد نماید، آیا رضایت خریدار شرط است یا خیر؟
بسمه تعالی، فروشنده باید مبیع را تحویل خریدار دهد و بدون رضایت مشتری، حق فسخ معامله و برگرداندن پول را ندارد؛ مگر آن که یکی از اسباب خیار در بین باشد.
[سؤال 6916] 3428
بسمه تعالی 6 / 6 / 1361
حضور حضرت مستطاب، آقای امام خمینی، رهبر عالی قدر
احتراماً به عرض عالی می رساند: این جانب در سال 1358 یک باب منزل مسکونی از فردی به وکالت از طرف فرزند خودش به مدت یک سال اجاره نمودم. پس از پایان مدت، منزل مذکور را با توافق طبق قرارداد تنظیمی به این جانب فروخت.
این جانب تا کنون بالغ بر مبلغ بیست میلیون ریال از بابت بهای منزل پرداخت نموده ام. در حال حاضر چون قیمت منزل ترقّی نموده و ایشان هم در زمان طاغوت پست دادستانی دادگستری را در اشغال داشته و به خیال این که می تواند با توسل به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 9
پارتی بازی، منزل را تخلیه نماید، برای این جانب دادخواست تخلیه فرستاده و تقاضای فسخ قرارداد و تخلیۀ مورد معامله را نموده، با توجه به این که این جانب و همسرم فاقد منزل مسکونی بوده و مدت دو سال هم از قرارداد فروش منزل گذشته و این جانب هم تا کنون طبق قرارداد تنظیمی عمل کرده ام، خواهشمند است از نظر شرعی با توجه به این که در منزل مذکور، فرایض دینی را انجام می دهم، دستور لازم صادر فرمایید.
بسمه تعالی، فروشنده یا وکیل او بدون حق شرعی فسخ، نمی تواند معامله را باطل اعلام کند؛ بلکه مکلف به تحویل منزل به مشتری است و حق هیچ گونه مزاحمت ندارد.
[سؤال 6917] ----> 7141
2. کسی که در حدود سی یا چهل سال قبل املاکی به موجب سند عادی یا رسمی خریداری کرده و در حال حاضر هم متصرف است و در آن به دفعات، عملیات عمرانی از قبیل باغ و قلمستان و کشاورزی انجام داده، آیا شرعاً فروشنده و یا سایر اشخاصی که نفعی در آن ندارند از روی اختلاف، مجاز به مزاحمت برای خریدار می باشند یا خیر؟
بسمه تعالی، با فرض تمامیت و صحت معامله، شرعاً کسی حق مزاحمت خریدار را ندارد و چنانچه اختلافی هست، باید در محکمۀ شرعیه حل و فصل شود.
[سؤال 6918] 3429
بسمه تعالی
محضر مقدس امام مجاهد آیت الله العظمی خمینی، دام عمره العالی
شخصی مقداری آب و املاک قریه ای را از مالک آن خریده در حالی که زارعی که روی آن کار می کرده مایل به خرید آن بوده است؛ با توجه به این که زارع بر حسب این قانون که ملک و آب دست او باشد و از زراعت سهمی را ببرد و سهمی را هم به مالک
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 10
بدهد، در ملک کار می کرده و زندگی او از همین راه اداره شده و با نداشتن این ملک در مضیقۀ معاش قرار می گیرد. و از طرفی زحمت آباد کردن زمین را کشیده و زمین آباد را از او گرفته اند. آیا شرعاً می شود خریدار را مجبور به فسخ معامله نمود تا مالک به زارع بفروشد؟ و آیا می شود مالکِ فروشنده را مجبور کرد که باید به دست زارع قبلی داده شود؟
بسمه تعالی، اگر با معامله شرعیه از مالک به او منتقل شده، کسی حق اجبار به فسخ ندارد. و تصرّف، موقوف است به رضایت مالک فعلی.
[سؤال 6919] 3430
بسمه تعالی
زعیم عالی قدر، آیت الله العظمی آقای خمینی، دام عمره العالی
در این مسأله چه می فرمایید: زید با عمرو معامله عمارت کرده اند و زید مبلغ دو هزار تومان وجه، به عنوان بیعانه دریافت کرده و باقی ثمنش بدون تعیین وقت باقیمانده. آیا معامله در این صورت صحیح است یا نه؟ لطفاً بیان فرمایید.
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، صحیح است. ولی مجرد قول و قرار بدون تمام شدن معامله یا به عقد و یا به معاطات اثر ندارد.
[سؤال 6920] 3431
بسمه تعالی 29 / 6 / 1358
محضر محترم مدیر دفتر زعیم و رهبر عالی قدر و پیشوای مسلمین جهان به خصوص ملت ایران حضرت آیت الله العظمی امام خمینی دامت افاضاته پس از عرض سلام وادای احترام محترماً خواهشمند است به سؤالات ذیل کتباً پاسخ فرمایند.
1. معاملات املاک قطعی که از زمان سی سال قبل تا کنون انجام شده چه صورتی دارد چون عده ای از فروشندگان معتقدند که این معاملات زمان رژیم منفور پهلوی انجام شده.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 11
بسمه تعالی، معامله ای که با رعایت موازین شرعیه واقع شده صحیح است و اختصاص به زمان خاص ندارد.
2. معاملات بیع شرطی ملک یا منزل که زمان بیع آن منقضی شده و با اخطار مکرر طلبکار بدهکار از پرداخت آن امتناع ورزیده تا این که طلبکار با تحمل خسارات طبق قانون جاری مملکت به خود انتقال داده است نظریه شما چیست؟
بسمه تعالی، اگر بیع شرط فرار از ربا نباشد صحیح است و بعد از انقضا مدت و عدم فسخ فروشنده لازم می شود ولی اگر وسیلۀ ربا خواری باشد در حکم ربا و باطل است.
3. معاملاتی از سی سال قبل به این صورت بین خریدار و فروشنده انجام می شد. به این صورت که مبلغی حدود ده هزار تومان شخص زارع (فروشنده) برای ترویج امورات زراعت می گرفته و به رضا و میل خودش قرارداد می کرده که در زمان تحویل گندم یا پنبه برای هر ده هزار ریال گندم در هر تنی یک هزار ریال تخفیف بدهد و دلیل رضایت طرفین امضای ذیل قرارداد بوده در این مورد نظریه چیست؟
بسمه تعالی، با فرض این که زارع پول می گیرد و شرط می کند که در وقت به دست آمدن گندم ارزان تر از قیمت بفروشد شرط باطل است.
4. شخصی مبلغ ده هزار تومان به عنوان قرض الحسنه به دیگری قرض می دهد. برای مدت شش ماه و قرض گیرنده در قبال احسان قرض دهنده مقداری جنس گندم یا جنس دیگری کمتر از نرخ روز به قرض دهنده می فروشد. نظر شما چیست؟
بسمه تعالی، اگر شرط نشده و قرض مبنی بر آن نبوده مانع ندارد.
5. معاملات سلف ـ اجناس گندم، پنبه و غیره ـ که به نرخ روز انجام گرفته صحیح است یا خیر؟
بسمه تعالی، معامله سلف صحیح است ولی هر نحو معامله که وسیلۀ رباخواری است باطل است.
[سؤال 6921] 3432
بسمه تعالی
محضر مبارک مرجع بزرگ عالم تشیع و رهبر کبیر و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدّ ظله
شخصی دو قطعه زمینی از شخص دیگر خریداری می نماید خریدار مورد معامله را تصرف کرده و کشت و زرع می نماید بعد از برداشت یکی دو محصول از زمین
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 12
مورد معامله، فروشنده ادعا می نماید چون تمام وجه به وی نرسیده خریدار به مقدار وجه پرداخت شده از زمین حق دارد در صورتی که خریدار مدعی است تمام وجه را پرداخت نموده است و اینک که قیمت زمین دو برابر گشته این ادعا را می نماید در صورت اثبات ادعای فروشنده آیا فروشنده حق مطالبه تتمّۀ وجه مورد ادعای خود را دارد یا اصل زمین را؟ مستدعی است حکم الله را بیان فرمایند.
والسلام علیکم و رحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده فروشنده حقی بر زمین ندارد و اگر نزاعی در بین است به محاکم صالحه مراجعه نمایند.
[سؤال 6922] 3433
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
پس از سلام، به عرض عالی می رساند: شخصی در چند سال قبل مغازه ای را به مبلغ یک هزار و دویست تومان فروخته که مبلغ هشتصد تومان آن نقد و بقیه پس از انتقال سند پرداخت شود. البته این معامله، بدون اجرای صیغه بوده است. طبق ادعای بایع و استشهاد چهار نفر پس از چند روز او از انجام این معامله پشیمان شده است و به مشتری هم گفته است. مشتری هم قبول کرده است، منتها به مشتری گفته تا هر وقت می خواهی صرف نظر از بیع، در این مغازه بمان. الآن پس از چند سال، مشتری مغازه را به شخص سومی فروخته است. و بایع می گوید تو به همان پول که فروخته ای به خود من بده. اوّلاً، آیا مشتری حق فروش دارد یا نه؟ ثانیاً، آیا بایع می تواند جلوی معامله با شخص سوم را بگیرد و بگوید هر چه او می خرد به همان مقدار مغازه را از تو خریداری می کنم؟
بسمه تعالی، اگر بعد از انجام معاملۀ اول با انشا لفظی معتبر یا معاطات، آن را اقاله نکرده اند، فروشندۀ اول حق جلوگیری از معاملۀ دوم را ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 13
[سؤال 6923] 3434
بسمه تعالی 1 / 10 / 1358
محضر مقدس امام خمینی، دامت برکاته، پس از عرض سلام، شخصی چند سال قبل از روی غفلت از منزل مسکونی خود یک باب مغازه می فروشد به مبلغ هزار و دویست تومان و مبلغ ششصد تومان دریافت می کند و باقیمانده را می گوید: «هر موقع این مغازه را از خانه تفکیک نمودم و سند را به شما انتقال دادم دریافت می نمایم». فردای آن روز فروشنده می فهمد که این معامله از روی غفلت بوده و مغبون شده است و برای خرج تفکیک و سند زحمت زیاد و خرج زیادی باید متحمل شود. در حضور این امضا کنندگان به خریدار می گوید: «من این مغازه را نمی توانم بفروشم، ولیکن برای امر معاش تا زمانی که احتیاج داری در این مغازه باش و هر موقع نخواستی به خود بنده واگذار نما و طرفین رضایت یکدیگر را حاصل می کنیم». خریدار هم در جواب می گوید: «فعلاً هم من پول ندارم و همین طور بدون فروش در اختیار من باشد» و تا زمانی در این مغازه می ماند. آیا با چنین شرایطی این خریدار مالک مغازه می شود یا خیر؟ بدون اجازه مالک اول که این شرایط را دارا بوده، می تواند این مغازه را به دیگری بفروشد یا خیر؟ اگر فروخت این معامله صحیح است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر مغازه فروخته شده، تا معامله اقاله یا فسخ نشود باقی بر ملک مشتری است و هر تصرّفی می تواند در آن بکند و اگر بایع مغبون است می تواند عقد را فسخ نماید و در صورت فسخ یا اقاله، مشتری حق واگذاری به غیر را ندارد.
[سؤال 6924] 3435
بسمه تعالی 10 / 6 / 1358
محضر مبارک حضرت مستطاب آیت الله العظمی آقای خمینی، دامت برکاته
1. در رژیم گذشته، افراد پولدار زمین های زراعتی را از زارعین به قیمت ارزان خریداری و آن ها را به قطعات کوچک تر تقسیم و به قیمت گران تر به افراد بی بضاعت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 14
و کم درآمد فروخته اند. و بدین وسیله همۀ اندوختۀ گذشته و مبلغی هم به اقساط از آن ها گرفته اند، ولی حالا این زمین ها به درد این ضعفا نمی خورد. زیرا نه در محدودۀ شهر است که به درد ساختمان بخورد و نه امکان دارد که در آن جا زراعت نمایند. زیرا نه این مقدار زمین صرفۀ زراعت دارد و نه این ها قدرت زراعت کردن را دارند. با توجه به این که این گونه فروشندگان دارای ثروت زیادی بوده و از این راه نیز ثروت فراوانی اندوخته اند، ولی خریداران این زمین ها از اول فقیر بوده و در این معامله نیز چیزی در دست ندارند؛ آیا با توجه به مراتب فوق، این فروشندگان موظف نیستند وجوه دریافتی را با به هم زدن معامله به خریداران پس بدهند؟
بسمه تعالی، بعد از تمام شدن معامله، حق به هم زدن آن را ندارد، مگر یکی از اسباب خیار در بین باشد.
2. گاهی این فروشندگان بدون ارائه زمین، مقداری به افراد فروخته اند، ولی دربارۀ تحویل زمین اقدامی نکرده اند. و اگر هم با پافشاری خریدار پس از چند ماه حاضر به تحویل زمین شده اند، بیابانی را به خریدار نشان داده اند و گفته اند زمین خریداری شما جزئی از این زمین ها است که اگر خریدار قبلاً دیده بود، هیچ گاه نمی خرید. از نظر شرعی این نوع معامله چگونه است و وظیفه طرفین چیست؟
بسمه تعالی، بدون مشاهده یا توصیف زمین، معامله غرری و باطل است و اگر با توصیف زمین فروخته شده، لازم است فروشنده زمینی که دارای اوصاف ذکر شده است را تحویل دهد.
3. آیا خریداران این نوع زمین ها موظف به تخمیس قیمت آن هستند؟
بسمه تعالی، بر فرض صحت معامله، اگر زمین جهت منزل مورد سکونت نیست، باید تخمیس شود.
[سؤال 6925] 3436
بسمه تعالی چهارم صفر 1400 ق
محضر مقدس رهبر عظیم الشأن زعیم عالی قدر و مرجع تقلید شیعیان جهان حضرت آیت الله العظمی امام خمینی دامت برکاته
محترماً سؤال می شود: چه می فرمایند در باب این مسأله که شخصی با شخصی دو قطعه زمین مزروعی آبی معامله قطعی نموده اند و فرد خود، مدرک سپرده و از کل
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 15
قیمت سه چهارم را از خریدار اخذ و بقیه را نزد مشتری گذاشته تا بعد از دادن سند دریافت نماید خواهشمند است مرقوم فرمایید اوّلاً معامله چه صورت دارد؟ ثانیاً فروشنده با میل خود مِلک فوق را از چندین سال قبل تحویل خریدار داده و بهره برداری شده است حق فسخ با او یا با خریدار است؟ تلویحاً یک چهارم قیمت که در نزد مشتری با شرط و رضای فروشنده درعوض سپردن سند رسمی باقی است فروشنده می تواند ادعای یک چهارم اجور را از خریدار نماید یا خیر؟ تمنا دارد آنچه احکام الهی در شرع مقدس اسلام می باشد در صورت امکان مرقوم و مزیّن فرمایند.
بسمه تعالی، در فرض مذکور معامله صحیح است و بدون وجود یکی از اسباب خیار هیچیک از طرفین حق فسخ ندارد و فروشنده فقط اصل قسط باقیمانده را حق دارد.
[سؤال 6926] 3437
بسمه تعالی 8 / 11 / 1361
دفتر محترم حضرت امام، ادام الله ظله العالی، با عرض سلام؛ خواهشمند است جواب مسائل زیر را مرقوم فرمایید:
طی قولنامه ای یک باب منزل از شخصی خریداری شده و مبلغی نیز به عنوان پیش پرداخت به فروشنده پرداخت گردیده که پس از مدت تعیین شده، فروشنده در دفتر اسناد رسمی، حاضر و بقیۀ وجه مورد معامله را دریافت نماید و منزل خریداری شده را واگذار کند. چون در مدت تعیین شده، بهای منزل ترقّی نموده، لذا فروشنده سر موعد از واگذاری منزل خودداری نموده است:
1. آیا شرعاً منزل به خریدار تعلق دارد یا خیر؟ و فروشنده می تواند به عنوان این که مغبون شده از واگذاری مورد معامله خودداری نماید؟
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، فروشنده حق به هم زدن آن را ندارد؛ مگر در ضمن معامله شرط خیار شده باشد و ترقّی قیمت بعد از عقد، غبن محسوب نمی شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 16
2. در قولنامه شرط شده چنانچه فروشنده حاضر به واگذاری مورد معامله نشد، مبلغی باید پرداخت کند، آیا شرعاً خریدار می تواند این مبلغ را از فروشنده مطالبه و دریافت کند یا خیر؟
بسمه تعالی، در صورت تمام شدن معامله، شرط مزبور نافذ است و می تواند مطالبه کند.
3. آیا فروشنده ضامن پرداخت خساراتی که به خریدار در اثر عدم واگذاری مورد معامله وارد شده، می باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، ضامن نیست.
[سؤال 6927] 3438
بسمه تعالی 9 / 12 / 1361
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی ادام الله برکاته
قولنامه ای جهت خرید یک باب منزل بین دو نفر تنظیم شده است که ضمن آن این شرط دیده می شود «چنانچه فروشنده از معامله بالا منصرف شود بایستی دو برابر مبلغی که بابت بیعانه دریافت نموده به اضافه کمیسیون بنگاه از قرار صدی دو بپردازد».
سؤال این است که اگر فروشنده از انجام معامله منصرف شود و آماده پرداخت وجه التزام باشد، آیا شرعاً الزامی برای انجام معامله هم دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده یا به عقد و یا به معاطات، شرایط در ضمن آن نافذ است و در صورت انصراف وجه مزبور را باید بدهد، ولی اگر حق خیار برای یکی از طرفین قرار داده نشده حق ندارد از معامله منصرف شود.
[سؤال 6928] 3439
بسمه تعالی
خواهشمند است در مورد رسالۀ رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی، این جانب را که با مسأله ای مواجه شده ام و با هزار زحمت خانه ای خریده و قولنامه نموده ام، لیکن فروشنده به علت گرانی در محضر حاضر نشده است راهنمایی فرمایید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 17
چنانچه قراردادی بین دو نفر در مورد خرید خانه امضا گردید و فروشنده با وجود متمول بودن و تعهد در قرارداد که در صورت استنکاف از انجام معامله مبلغی را به عنوان خسارت بپردازد از دادن آن مبلغ که در قولنامه یا قرارداد قیده شده بود سر باز زد و خانه را نیز به علت گران شدن نفروخت و خریدار نیز دچار خسارت زیاد از نظر فروش اثاث شده بود، آیا می توان با عنوان سؤال و جواب زیر که از حضرت امام شده است هم از فروش خانه و هم از پرداخت خسارت شانه خالی کرد؟
قراردادی که بین ارباب حاجت و دلالان به نام قولنامه معمول است و مبلغی را معین می کنند که هر یک از طرفین حاضر به معامله نشد آن مبلغ را به دیگری بپردازد، آیا لازم الوفا است این گونه قرارداد یا نه؟
بسمه تعالی، مجرد قولنامه لازم الوفا نیست، مگر آن که عقد خوانده شود یا معامله به دادن مثمن یا ثمن واقع شود و چنانچه معامله تمام شده شرط در ضمن آن نافذ است.
[سؤال 6929] 3440
بسمه تعالی 4 / 3 / 1361
محضر حضرت آیت الله العظمی آقای خمینی، دامت برکاته، پس از ادای احترام و عرض سلام خواهشمند است جواب مسأله زیر را در ذیل نامه مرقوم فرمایید:
سال ها است شرکت خوراک (وابسته به گروه صنعتی مینو) برای عده ای از کارکنان خود که در رابطه انجام امور روزانه شرکت احتیاج به ماشین دارند از کمپانی، اتومبیل خریداری و طبق ضوابطی که مورد قبول طرفین واقع گردیده به طور قسطی پنج ساله به قیمت خریداری شده به آن ها می فروشد و پس از اتمام اقساط سند ماشین را به نام کارمند «خریدار» منتقل می نماید:
در تاریخ 21 / 1 / 1361 هیأت مدیره طبق اطلاعیه تصمیم گرفت برای تحویل ماشین به کارمند آیین نامه جدیدی تهیه تا با این آیین نامه ماشین به طور امانی به افراد
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 18
ذی ربط تحویل و از دریافت قسط خودداری گردد و می خواهند این تصمیم را مشمول افرادی که در سال گذشته «سال 1360» ماشین را با مقررات قبل، از شرکت تحویل گرفته اند بنمایند. حال این تصمیم مورد اعتراض کارمندانی که در سال گذشته ماشین را با مقررات قبل، از شرکت تحویل و تصرف نموده اند گردیده و اظهار می دارند:
1. طبق قوانین مملکتی قانون عطف به ماسبق نمی گردد و آیین نامه جدید از روز اعلام برای کارمندانی که ماشین تحویل می گیرند قابل اجرا است.
2. طبق مدارک شرکت ماشین را به کارمند فروخته و ماه ها است مورد تصرف خریدار واقع شده و طبق قرارداد و ضوابط نزدیک یک سال است بابت آن قسط پرداخت کرده لذا مشمول نمودن چنین افراد به آیین نامه جدید خلاف شرع و عرف است.
علی هذا برای این که حقی ضایع نگردد توافق شد از محضر حضرت عالی با توجه به شرح بالا، حکم شرع مسأله بالا استفتا و نتیجه استفتا در مورد صحت یا بطلان انجام معامله مورد قبول واقع گردد.
بسمه تعالی، معامله اگر با مراعات ضوابط شرعی انجام گرفته بدون حق شرعی فسخ، نمی توانند آن را تغییر دهند.
[سؤال 6930] 3441
بسمه تعالی
محضر مقدس آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
منزلی در هفت ماه قبل با رضایت طرفین فروخته شده است و بعداً منزل در مقابل 40 هزار تومان، در رهن فروشنده درآمده است تا بعد از پرداخت آن، از رهن خارج بشود. ولی 2 ماه قبل، مشتری شکایت کرده است که در این منزل مغبون شده است. با توجه به آن که در اول معامله خیارات را از همدیگر ساقط کرده اند و برای به هم زدن
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 19
معامله، برای یکدیگر 50 تومان قرار داده اند، حکم شرعی آن را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، با فرض اسقاط خیارات، حق فسخ ندارد.
[سؤال 6931] 3442
بسمه تعالی 3 ربیع الثانی 1400 ق
محضر حضرت مستطاب آیت الله العظمی، رهبر عظیم الشأن جهان اسلام امام خمینی، دامت برکاته
به عرض ساحت مقدس می رساند: چه می فرمایید در این مسأله که شخصی چند قطعه زمین به مساحت معین ـ که در اسناد ذکر شده ـ از سه سال قبل تا یک سال و نیم پیش در داخل شهر ساوه به اشخاص فروخته و خریدارها خانه و مسکن ساخته و ساکن شده اند و دارای آب و برق هم هستند و اسقاط کافه خیارات خصوصاً خیار غبن از طرفین شده؛ آیا بعد از گذشت مدت مزبور خریدارها حق مراجعه به فروشنده و فسخ و اقاله معامله و مطالبه وجه را دارند یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض مذکور بدون رضایت طرفین معامله فسخ نمی شود.
[سؤال 6932] 3443
بسمه تعالی 28 / 4 / 1361
جماران، دفتر حضرت امام خمینی، دام عزّه
سلام علیکم، ضمن درود به تمامی رزمندگان حق و پیروزی آن ها در جبهه ها، نظر آن دفتر را نسبت به مسأله ذیل جلب می نمایم:
در تاریخ بهمن ماه سال 1359 شرکت ـ طبق آگهی ای در جراید ـ ضوابطی را جهت قبول متقاضی برای تحویل اتومبیل های رنوی ساخت شرکت در زمان آینده، تعیین و طبق همان شرایط مذکور، متقاضی پذیرفت. در آن ضوابط تعیین نشده بود که متقاضی اگر دارای اتومبیل دیگری باشد از تحویل رنو به مشارالیه جلوگیری خواهد شد.
حال که زمان تحویل فرا رسیده و مشتریان برای تحویل اتومبیل مورد تقاضای
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 20
خود مراجعه می نمایند، مشاهده می شود که دارای اتومبیل دیگری هستند. بنابراین با وضع کنونی کشور که تولید وسیله نقلیه در سطحی نیست که بتوان به تمام متقاضیان قدیم و جدید جواب مثبت داد و عده ای از هم میهنان نیاز شدید به اتومبیل دارند و فاقد آن می باشند؛ آیا می توانیم از تحویل اتومبیل به متقاضی مذکور (اتومبیل دار) جلوگیری نماییم و ماشین مورد درخواست را به نیازمند واقعی واگذار نماییم یا خیر؟
در هر صورت تقاضا داریم نتیجه را اعلام فرمایید تا در آینده بتوانیم بیش از پیش به وظایف شرعی و قانونی خود عمل نماییم. با توفیق الهی
بسمه تعالی، اگر فروش ماشین به متقاضی انجام شده و شرط نداشتن ماشین در بین نبوده، شرکت ملزم به تحویل ماشین به خریدار است. ولی اگر هنوز فروش ماشین انجام نشده و متقاضی تنها به منظور خرید ماشین در آینده، پولی به حساب شرکت واریز نموده؛ اختیار با شرکت است، می تواند اتومبیل به متقاضی نفروشد.
[سؤال 6933] 3444
بسمه تعالی 25 / 12 / 1361
امید مستضعفین جهان، امام امت، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله
حضرت اسلامیان پناه چه می فرمایند در این مسأله شرعیه: عمرو خانه باغچه ای را در تاریخ 4 / 5 / 1361 به قیمت پیشنهادی فروشندگان (زن و شوهری) با شرط مدت نه ماه مهلت از تاریخ انعقاد قرارداد با توافق فروشندگان، خریداری می کند و مبلغ دو میلیون ریال بابت بیعانۀ تأمین خسارت در حق فروشندگان پرداخت نموده و قولنامه شرعی و قانونی تنظیم می شود و پس از تفهیم آن به فروشندگان، صیغۀ مبایعۀ شرعیه جاری و فروشندگان در حال عقل و شعور، قرارداد را امضا نموده اند و عمرو به اتکای همین قولنامه و به امید این که سرانجام به خانه خریداری خود خواهد رفت، خانه ای را برای مدت نه ماه (یعنی تا اختتام مهلت) به وجه اجاره معتنابهی کرایه و وجه قابل
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 21
ملاحظه ای هزینه اثاث کشی نموده است. اینک که مدت هشت ماه از انعقاد قرارداد سپری شده و فروشندگان در این مدت مبلغ بیعانه را در اختیار داشته و از وجه مذکور استفاده های تجاری نموده و مبیع را نیز در تصرف داشته اند و بعد از ایراد این همه خسارت به خریدار، می خواهند با انواع لطایف الحیل و استشهادهای دروغین و پاره ای عناوین بی حقیقت معامله را به هم بزنند. در صورتی که بنا به اقرار خودشان هیچ گونه غبنی نیز رخ نداده و این ندامت را تا کنون به خریدار کتباً اطلاع نداده اند. ضمناً در این مدت خانه های متشابه الشرطی نیز بوده که به اتکای همین قولنامه، خریدار از خرید آن ها خودداری نموده و خسارات معتنابهی متوجه او گردیده و فروشندگان مصراً درصدد به هم زدن معامله و ایجاد ناراحتی های نامحدود به خریدار هستند. استدعا آن که حکم شرعی و قانونی این معامله را بیان کنید. آیا فروشندگان می توانند این معامله را به هم بزنند یا نه؟
بسمه تعالی، هیچ یک از طرفین حق به هم زدن معامله را ندارند؛ مگر در صورتی که در ضمن معامله شرط خیار شده یا غبنی در کار باشد.
[سؤال 6934] 3445
بسمه تعالی 19 / 4 / 1361
محضر مبارک امام، دام ظله علی رؤوس الأنام
با نهایت احترام؛ به عرض می رساند: شخصی خانه اش را به دیگری فروخته؛ بایع و مشتری صیغۀ عقد را جاری ساخته اند، ولی نه خانه تحویل گردیده و نه دیناری پول دریافت شده و نه تاریخ تحویل معین شده؛ بلکه به عرف واگذار شده است؛ بعد از مدتی بایع و مشتری توافق می کنند که در روز معینی در دفترخانه حضور به هم رسانده، علاوه بر ثبت معامله، موضوع تحویل ثمن و مثمن هم روشن گردد؛ ولی به علتی قهری، حضور در آن روز، مقدور هیچ یک از طرفین معامله نبوده و بعداً بایع، مدت مدیدی متعذر به عذری بوده و از حضور معذور بوده است؛ مشتری هم در اثر طول
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 22
مدت، معامله را فسخ می کند و در ضمن قیمت خانه تنزل می نماید و بایع، خانه را با بهای کمتری به دیگری می فروشد. آیا مشتری ضامن تنزل قیمت خانه هست یا خیر؟ و آیا اگر مشتری وجهی را علی الحساب به بایع پرداخته است، حق استرداد وجه را دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر خیار برای مشتری ثابت بوده، می تواند عقد را فسخ کند و وجه پرداختی را مطالبه نماید و تنزل قیمت را ضامن نیست.
[سؤال 6935] 3446
بسمه تعالی 1 / 10 / 1361
محضر زعیم عالی قدر، حضرت آیت الله العظمی آقای خمینی، مدّ ظله العالی
پس از سلام؛ شخصی خانه ای را شرعاً طبق موازین اسلام خریده و پول آن را به مالک پرداخت نموده و اکنون در یک طبقه آن سکنا گزیده و طبقه دیگر در دست مالک است. قرارداد بین مشتری و مالک این بوده که پس از تنظیم سند در دفترخانه رسمی باقیمانده پول خانه را به مالک پرداخت کند. پس از 9 ماه فروشنده به بهانه های مختلف از جمله گران شدن منزل، از حضور در دفترخانه رسمی و تنظیم سند خودداری می کند. بفرمایید آیا فروشنده شرعاً حق چنین عملی را دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، حق برگشت ندارد. مگر خیار فسخ شرط شده باشد.
[سؤال 6936] 3447
بسمه تعالی 1 / 2 / 1362
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران
استدعا دارد در خصوص مسأله زیر امر به پاسخ فرمایند:
شخصی در جمهوری اسلامی ایران، زمانی که ارائه مجوز خرید برای مسکن ضروری نبوده است، ملکی را خریده و تصرف هم کرده است. آیا در این زمان که
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 23
برای تنظیم سند رسمی، ارائه مجوز لازم است، این امر لاحق می تواند مفسد بیع سابق و مانع تنظیم سند رسمی باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، بعد از تحقق معامله باید بر طبق آن عمل شود و اشکال تنظیم سند موجب بطلان معامله نیست.
[سؤال 6937] 3448
بسمه تعالی
حضور محترم اعضای دفتر حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله علی رؤوس المسلمین
اگر کسی باغی را بفروشد و خریدار هم مدرک کتبی عادی و شاهد بگیرد؛ آیا بایع می تواند پس از مدتی بگوید: «باید باغ را به من برگردانی» در صورتی که تمام ثمن پرداخت شده است؟
بسمه تعالی، بعد از تمام شدن معامله بدون این که خیاری در بین باشد، نمی تواند فسخ کند.
[سؤال 6938] 3449
بسمه تعالی
دفتر محترم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، با عرض سلام
شخصی ملکی را به موجب نوشتۀ عادی به نام خود خریداری می نماید، ولی قصد دارد هنگام تنظیم سند رسمی به نام خود و همسرش ثبت شود، اما موقع انجام معامله این معنا را از فروشنده مکتوم داشته و بعداً این موضوع را اظهار کرده. از آن حضرت استدعا دارد در این مورد، با توجه به این که کمک مالی همسر مؤثر است، فتوا صادر فرمایید که آیا فروشنده، حق امتناع از تنظیم سند رسمی به نام شخص خریدار و همسرش را دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، فروشنده حق امتناع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 24
[سؤال 6939] ----> 3459
2. اگر فروشنده برای خریدار، تخفیفی از جهت وجه قائل شود و او بر حسب قرارداد نتوانسته معامله را به اتمام برساند و خریدار دیگر بیع را انجام داد (ضمناً خریدار اول مقداری بیعانه به فروشنده داده) آیا تخفیف، به نفع خریدار اول است یا خریدار دوم؟
بسمه تعالی، اگر خریدار اول بدون فسخ بیع، ملک را به دیگری فروخت، تخفیف به نفع خریدار اول است.
[سؤال 6940] 3450
بسمه تعالی 7 / 10 / 1361
محضر مبارک مرجع عالی قدر و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، متّع الله المسلمین بطول بقائه الشریف
محترماً؛ به استحضار می رساند: این جانب در مورخه 23 / 3 / 1361 از یک فروشگاه خصوصی مقداری جنس خریده و وجه آن را طبق فاکتور فروشگاه نقداً پرداخت نموده ام. یک ماه قبل برای تحویل جنس مراجعه کرده ام؛ اما مبلغ شش هزار تومان به بهانه این که جنس ترقی کرده دوباره درخواست شده. متمنی است در جواب این مسأله مرقوم فرمایید: آیا پس از قرارداد و پرداخت ثمن جنس، وجهی که درخواست شده شرعی است و تخلف از قرارداد موجب مسئولیت برای فروشنده نمی شود؟ لطفاً جواب این مسأله را روشن فرمایید.
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، فروشنده بیش از ثمن را حق ندارد.
[سؤال 6941] 3451
بسمه تعالی
نور چشم امام زمان و عاشقان امام زمان و مستضعفین جهان، رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله حاج سید روح الله خمینی حفظه الله تعالی
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 25
سلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
در تاریخ 20 / 6 / 1361 ده دستگاه بستنی ساز از فروشنده تهرانی طبق روال قبلی و قیمت قبلی خریدم و او پول را قبول نموده و وعده تحویل دور داد و وکیل او وعده نزدیک داد به مدّت یک هفته، من هم به ده نفر فروختم و وجه گرفتم که پس از رسیدن بستنی ساز حداقل 15 روزه تحویل نمایم. سه عدد را چهار ماه بعد فرستادند، گفتند هفت عدد دیگر را سه روزه می فرستند که خلف وعده نموده پس از حدود سه ماه سه عدد فرستاده هر کدام یکصد هزار ریال گران تر، من سه عدد را به قیمت قبلی فروخته بودم و بابت هر کدام یکصد هزار ریال ضرر نمودم. جهت هفت عدد دیگر چون حزب اللهی هستم و مردم به من اعتماد داشتند چون فروشنده خلف وعده نموده من هم پیش مردم بد قول شدم. بعد گفتند اگر بقیه را می خواهید هر کدام یکصد هزار ریال گران تر است. پس از شش ماه از دریافت پول چون من از آن طرف در فشار بودم جهت تحویل جنس فروخته شده و از طرفی هم باید تحویل می دادم، به ایشان گفتم بفرستید ولی غیر شرعی و خلاف شرع است، آن ها هم فرستادند. هم اکنون از سه الی چهار نفر تفاوت نرخ را به طور امانت گرفته ام تا جناب عالی سرور عزیزم جواب بفرمایید آیا فروشنده تهرانی می تواند پس از چند ماه به علت این که کارخانه دینام را گران نموده به من گران بدهد؟ و بعد از سه ماه مقدار قیمت گران شده را اطلاع داده و هفت عدد بعدی را که من فروخته ام و ایشان هم به من فروخته قبلاً، هر کدام را یکصد هزار ریال گران نماید؟ در خاتمه تکلیف خریدار من چیست؟ آیا باید تفاوت را بدهند شرعاً یا خیر؟ در این میان چه کسی باید تفاوت را پرداخت نماید؟ فروشنده تهرانی که قبول ندارد. لطف فرموده جواب مرحمت فرمایید تا تکلیف شرعی خود را انجام بدهم، هرگونه امر بفرمایید با طیب خاطر انجام خواهم داد.
بسمه تعالی، در صورت تمام شدن معامله فروشنده حق مطالبه بیشتر از مقداری که در عقد قرار داده شده ندارد و اگر نزاعی در بین است به محاکم صالحه مراجعه شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 26
[سؤال 6942] 3452
بسمه تعالی 27 / 11 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی رهبر مستضعفان جهان
محترماً به استحضار می رساند: این جانب در سال 1347 با خانمی ازدواج نمودم که تحصیلات ایشان فقط ششم ابتدایی بوده، پس از مدتی تصمیم گرفت تحصیلات خود را ادامه دهد. در هر صورت درسش را ادامه داد در مدت 15 سال که با هم زندگی می کردیم و صاحب دو فرزند شدیم یکی دختر و دیگری پسر. در سال 1359 شرکت سایپا ـ رنو آگهی کرد که با شرایط خاصی ماشین در اختیار متقاضیان قرار خواهیم داد، من در آن زمان گواهینامه نداشتم چون برای همسرم قبلاً گواهینامه گرفته بودم و برای گرفتن ماشین رنو از شرکت سایپا نیاز به فتوکپی گواهینامه و شناسنامه بود، لذا من از فتوکپی گواهینامه و شناسنامه همسرم استفاده کردم و پول خرید ماشین را به حساب شرکت سایپا به نام همسرم واریز و ماشین را به نام همسرم از شرکت سایپا تقاضا و خریداری نمودم و در اواخر سال شصت ماشین را به ما تحویل دادند و ماشین را به رسم امانت در اختیار همسرم گذاشتم، تا هر وقت این جانب گواهینامه گرفتم آن وقت ماشین را به نام خودم کنم. مدتی خانوادگی از این ماشین استفاده می کردیم و تمام پولی که من بابت خرید ماشین داده ام مدارک آن موجود است.
همسرم چشم طمع به مالم دوخته و اکنون به مدّت هفت ماه است که بچه ها و خانه و کاشانه خود را ترک نموده است و شکایات زیادی بر علیه من نموده:
1 ـ تقاضای گرفتن مهریه 2 ـ تقاضای نفقه 3 ـ تقاضای استرداد جهیزیه 4 ـ تقاضای خلع ید ماشین خریداری شده خودم که این جانب به دلیل نداشتن گواهینامه به نام همسرم خریداری نموده بودم و به رسم امانت در اختیارش قرار دادم.
از محضر محترم امام بزرگوارمان سؤالات زیر را دارم و نظر حضرت امام را درباره سؤالات زیر خواستارم تا با فتوای امام به حق قانونی خود برسم.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 27
1. آیا از لحاظ شرع مقدس اسلام صحیح است که این جانب با پول تمام و کمال خودم به علت نداشتن گواهینامه، ماشین را به نام همسرم بخرم و به رسم امانت در اختیارش قرار دهم و حال همسرم قید همه چیز ـ یعنی خانه و کاشانه و رسم همسرداری و فرزندداری را ـ بزند و به عنوان این که گواهینامه دارد و ماشین به نام وی می باشد شکایت نموده و تمام قضات با توجه به مدارک ارائه شده در دادگاه حق به این جانب بدهند، ولی بگویند چون قانون حقوقی چنین است رأی به حاکمیت همسرم صادر نمایند؟ نظر حضرت امام درباره آن چیست؟
بسمه تعالی، اگر ماشین را با پول خودتان خریده اید و به او تملیک نکرده اید مال شما است، هر چند سند به اسم او باشد.
2. آیا خانمی که خودش دادخواست طلاق بدهد و در دادگاه محکوم شود می تواند تقاضای گرفتن مهریه را بنماید؟
بسمه تعالی، مهریه را حق دارد.
3. آیا خانمی که دارای دو فرزند باشد و فرزندش را برای شوهرش بگذارد و با کلی اثاثیه و طلا آلات فرار کند می تواند تقاضای استرداد جهیزیه را نماید؟
بسمه تعالی، جهیزیه ای که زن با خودش آورده ملک او است و می تواند برگرداند.
4. آیا خانمی که خودش دادخواست طلاق می دهد و در دادگاه محکوم می شود و حاضر به بازگشت به زندگی خودش نشود و شوهرش هم آمادگی نگهداری او را داشته باشد، آیا می تواند تقاضای نفقه بنماید؟
بسمه تعالی، اگر زن تمکین تام از شوهر خود ندارد استحقاق نفقه ندارد.
[سؤال 6943] 3453
بسمه تعالی
حضور محترم حضرت آیت الله العظمی جناب حاج آقا روح الله الخمینی، مدّ ظله
به عرض می رساند: شخصی چند قطعه زمین داشته که در دو سال قبل به چند نفر فروخته است. بعضی قطعات را پول نقد گرفته و بعضی را مقداری نقد گرفته و مقداری را بنا شده بعد از یک سال بپردازد. حال بعد از گذشتن یک سال؛ قیمت زمین
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 28
تنزل کرده خریدار می خواهد قیمت فعلی را بپردازد. فروشنده می گوید باید قیمت یک سال قبل را بپردازی. ضمناً معلوم باشد که زمین های مزبور را فروشنده در محلات با اجازه برای ساختمان و پرداخت هزینه آب آن تحویل داده و فعلاً هم محل سکونت می باشد. حکم الله را بیان فرمایید.
در پایان سلامتی و طول عمر آن رهبر عزیز را از درگاه خداوند متعال خواهانم و خواهشمندم در این مورد مرا راهنمایی فرمایید.
بسمه تعالی، باید ثمنی که در معامله قرارداد شده، داده شود.
[سؤال 6944] 3454
بسمه تعالی 24 / 9 / 1361
دفتر محترم امام خمینی، خواهشمندم به سؤال های زیر پاسخ دهید:
1. افرادی که قبل از انقلاب در آستانۀ سید حمزه علیه السلام شهرستان کاشمر، قبر خریده اند و وجه آن را پرداخت نموده اند و هنوز آن را تصرف نکرده اند، آیا ما طبق لایحۀ قانونی مورخۀ 4 / 2 / 1358 شورای انقلاب می توانیم مابه التفاوت از صاحبان قبر بگیریم یا خیر؟ پاسخ دهید.
بسمه تعالی، اگر در فروش قبر، مجاز بودند و فروش به وجه شرعی انجام گرفته، حق مطالبۀ مابه التفاوت ندارند.
[سؤال 6945]
2. افرادی در قبل از انقلاب، مقداری از زمین های امامزاده را به آن ها فروخته اند و این افراد برای خود مقبرۀ خانوادگی درست کرده اند و به صورت اتاق درآورده اند؛ آیا ایشان هم مشمول قانون 4 / 2 / 1358 شورای انقلاب اسلامی می شوند یا خیر؟
بسمه تعالی، حکم همان است که در بالا ذکر شد؛ اگر فروشنده مجاز در فروش زمین بوده و معامله به وجه شرعی انجام گرفته، اختیار زمین با خریدار است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 29
[سؤال 6946] 3455
بسمه تعالی 27 رمضان 1402 ق
محضر محترم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
شخصی خانه (یا آپارتمانی) را به طور مشروط (بیع شرط) در قولنامه ای که به امضای خریدار و فروشنده رسیده، فروخته است. در آن قید شده که اگر چنانچه فروشنده در محضر برای انتقال ملک حاضر نگردید باید فلان مبلغ (مثلاً 250 هزار تومان) به عنوان خسارت به خریدار بدهد، ولی برای خریدار مبلغی تعیین نشده که اگر برای به هم زدن معامله اصرار داشت به فروشنده بپردازد. آیا فروشنده می تواند معادل همان مبلغ بالا یا بیشتر را مطالبه نماید و نتیجتاً بیع را از حال تعلیق درآورده قطعی نماید؟ توضیح: مدت قید نشده است.
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، حق مطالبۀ چیزی زاید بر ثمن برای فروشنده ثابت نیست.
[سؤال 6947] 3456
بسمه تعالی 29 / 6 / 1361
دفتر محترم امام
بعد از سلام و درود به رهبر کبیر و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی و به امید پیروزی رزمندگان اسلام در جبهه های حق علیه باطل.
محترماً؛ معروض می دارد: مسأله ای که لازم به سؤال گردیده و احتیاج مبرم به جواب آن دارم به شرح زیر است:
ملکی در حضور شاهدان عینی که شهادت به آن می دهند، قیمت گذاری گردیده و وجه نقد به مقدار ثلث از قیمت آن به فروشنده رسیده و از آن زمان تا کنون خریدار پولی نداشته که بقیه قیمت ملک را بدهد و فروشنده هم چند بار مطالبه پول خود را نموده است. هنگامی که خریدار پول را آماده نموده که به فروشنده بدهد، فروشنده
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 30
اظهار می دارد که ملک باید به قیمت روز قیمت گردد و پول آن را بدهی. از آن دفتر محترم خواهشمندم که جواب مسأله را روشن کنند که از نظر دستور محترم شرع مقدس اسلام حق با خریدار و یا با فروشنده می باشد که مسأله مورد لزوم می باشد؟
بسمه تعالی، اگر معاملۀ شرعی انجام شده و خرید و فروش تمام شده، فروشنده فقط حق دارد باقیماندۀ پول را مطالبه کند. ولی اگر صرف مواعدۀ خرید و فروش حاصل شده، بدون این که معامله انجام شده باشد، اختیار ملک با فروشنده است. به هر کس و به هر قیمت بخواهد، می تواند بفروشد.
[سؤال 6948] 3457
بسمه تعالی 25 / 9 / 1361
محضر محترم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، روحی فداه
با نهایت احترام؛ به شرف عرض می رساند: این جانب قبل از تصویب قانون جدید خرید مسکن آپارتمانی را قولنامه نمودم و نقداً بیش از هشتاد درصد قیمت کل آن را طبق مفاد قولنامه به بانک پرداختم و فقط حدود بیست درصد بقیه به عنوان وثیقه باقیماند که پس از آزادیِ انجام معاملات مسکن به مالک بپردازم. البته در قولنامه این مطلب هم ذکر شده که اگر هر یک از طرفین از انجام معامله خودداری نماید و یا روزی که معاملات در محضر آزاد اعلان شود امتناع نمایند، علاوه بر مبلغ هشتاد درصد نقدی، مبلغ پنجاه هزار تومان نیز به عنوان جریمه پرداخت نماید.
اکنون بیشتر از یک سال از قولنامه گذشته و با توافق قبلی در آپارتمان هم سکونت نموده ایم و کاملاً هم راضی بوده و هستیم که معامله قطعی شود. اقدامات مستمر هم انجام دادم تا مدارک تکمیل شد و بنیاد مسکن چندی قبل مجوز خرید مسکن را جهت این جانب فرستاد و من هم بلافاصله به بانک اطلاع دادم؛ ولی مالک اظهار می دارد:
یا معامله را کأن لم یکن تلقی کنید که در این صورت پنجاه هزار تومان اضافی را هم می پردازم (علاوه بر پولی که قبلاً گرفته طبق مفاد قولنامه) یا این که اگر می خواهید
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 31
در محضر حاضر شوم، علاوه بر توافق های قبلی مبلغ پنجاه هزار تومان هم اضافی بایستی به من بدهید و دلیلش را هم این طور می داند که آزادی معامله در محضر شرط انجام معامله بوده، نه صدور مجوز. در حالی که طبق قوانین جمهوری اسلامی تا مجوز نباشد دفاتر اسناد رسمی اصلاً اقدامی نخواهند کرد و این امر را خود مالک هم می داند.
لذا استدعا دارد با توجه به این که با مبلغ پولی که حدود 15 ماه قبل جهت خرید آپارتمان دادم اصلاً امکان خرید ساختمانی کوچک تر هم میسر نیست و قیمت ها تقریباً دو برابر شده است، با عنایتی که مبذول می فرمایید فتوای گران بهایتان را در مورد این مسأله صادر فرمایید تا این حقیر و امثال من به صحت و سقم مسأله آگاهی بیشتری پیدا کنیم، که آیا ادعای مالک صحیح است یا خیر؟ و آیا صدور مجوز خرید مسکن ملاک است یا تنها به گفته او آزاد شدن معامله در محضرها؟ و بالاخره در صورتی که خلاف ادعای مالک ثابت شود، تعداد چند فقره معامله ای که با همسایگانم تا کنون انجام داده به چه صورت خواهد بود؟ و تکلیف مبالغ اضافی که گرفته به چه صورت می شود، چون همگی از پرداخت وجوه اضافی ناراضی هستند؟
بسمه تعالی، اگر معامله شرعی و نقل ملک انجام گرفته فقط انتقال سند در محضر باقیمانده، فروشنده حق مطالبۀ مبلغ اضافی ندارد و با دریافت مجوز انتقال سند، باید طبق شرط حاضر شود برای نقل سند به مشتری.
[سؤال 6949] 3458
بسمه تعالی 10 / 12 / 1361
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
ضمن عرض سلام و ادای احترام، مستدعی است حکم شرعی این مسأله را بیان فرمایید.
شخصی در کمال صحت و سلامت، خانه ای را فروخت و آن را تحویل خریدار
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 32
داد تا پول آن را به صورت نقد و مدت دار ـ دو ماهه و سه ماهه ـ دریافت دارد؛ مبلغ نقد را هنگام تحویل خانه دریافت کرد و مابقی را هم قرار است در موقع خود دریافت و خانه را از نظر قانونی منتقل سازد؛ حدود پنجاه روز بعد از قولنامه و تحویل خانه سکته کرد و مرحوم شد. حال آیا از نظر شرع مقدس اسلام، ملک، مال کیست و پولی که فروشنده طلبکار است به چه کسی تعلق دارد؟ تکلیف خریدار و ورثه را از نظر شرعی بیان فرمایید. أدام الله ظلّکم
بسمه تعالی، اگر در وقت قولنامه معامله تمام شده، خانه ملک خریدار است و باید سند آن را به او تحویل دهند و بقیۀ پول را خریدار به ورثۀ فروشنده بپردازد؛ و در مفروض سؤال، معامله تمام است.
[سؤال 6950] 3459
بسمه تعالی بیست و پنجم ذیحجة الحرام 1402 ق
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی، علم الاعلام، مرجع و رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، دامت برکاته العالیه، بعد از ابلاغ سلام و ابراز اخلاص صمیمانه، طول عمر با موفقیت و عافیت حضرت مستطاب عالی را از خدای بزرگ مسئلت می نمایم، عنایت فرموده و سؤالات ذیل را پاسخ فرمایید.
1. قولنامه های معمول در بازار و بنگاه های معاملاتی را با عدم اخذ ثمن، در تنجّز بیع کافی می دانید یا خیر؟
بسمه تعالی، دریافت ثمن در صحت و لزوم بیع، شرط نیست. اگر هنگام قولنامه، تنها مواعده نبوده و انشا بیع شده و طرف قبول کرده، کافی است.
2. اگر فروشنده برای خریدار، تخفیفی از جهت وجه قائل شود و او بر حسب قرارداد نتوانسته معامله را به اتمام برساند و خریدار دیگر بیع را انجام داد (ضمناً خریدار اول مقداری بیعانه به فروشنده داده) آیا تخفیف، به نفع خریدار اول است یا خریدار دوم؟
بسمه تعالی، اگر خریدار اول بدون فسخ بیع، ملک را به دیگری فروخت، تخفیف به نفع خریدار اول است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 33
3. اگر مالک، خانۀ خود را مثلاً یک ساله اجاره داد و پس از انقضای مدت، موجر راضی نباشد که مستأجر در آن خانه باشد، آیا آن مستأجر، غاصب محسوب می شود و مال الاجاره، بعد از یک سال به اجرت المثل منقلب می شود که مستأجر غاصب بر معمول روز اجاره بدهد؟ و ضمناً می تواند از مال الاجارۀ اولیه کمتر به حساب مالک بریزد، با عدم رضایت مالک؟ حکم را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، با پایان یافتن مدت اجاره، تصرف مستأجر بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام و موجب ضمان اجرت المثل به قیمت روز است.
4. انگشتری که از طلای سفید ساخته شده، مرد می تواند استعمال کند یا خیر و اگر از پلاتین باشد چطور؟
بسمه تعالی، طلای سفید و پلاتین برای مرد اشکال ندارد.
5. نظر مبارکتان در تصرف سهم سادات آن است که احتیاطاً با اجازۀ مجتهد باشد. آیا اجازه می فرمایید این امر با مجتهد دیگر صورت گیرد؟
بسمه تعالی، مسأله، از موارد رجوع به غیر نیست.
6. اگر کسی یک خانه بیشتر ندارد و آن خانه را فروخت و پول نقد به دست آورد و خواست خانه وسیع تر مورد نیاز برای خود تهیه کند در سال مقرر خمس و وجوهاتش، آیا با احتیاج به آن وجه برای خرید خانه جدید، خمس بر او واجب است یا خیر؟
بسمه تعالی، خانه اگر از درآمد کسب غیر مخمس تهیه شده، پول فروش آن خمس دارد؛ مگر آن که در صورت تخمیس نتواند با باقیماندۀ پول، خانۀ مورد لزوم را تهیه کند که در این صورت مجاز است تخمیس نکند.
7. در اراضی و اماکن که مالک آن ها مجهول است، می شود تصرف کرد و نماز خواند یا خیر؟
بسمه تعالی، جواز تصرف در مثل مفروض سؤال، منوط به اجازۀ حاکم شرع است.
[سؤال 6951] 3460
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، متّع الله المسلمین بطول بقاء وجوده الشریف
محترماً و با آرزوی سلامتی و طول عمر آن رهبر تا ظهور حضرت مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ به عرض می رساند: این جانب در تاریخ 20 / 2 / 1359 یک
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 34
واحد آپارتمان برای فردی قولنامه نمودم. در قولنامه قید شد: این جانب حداکثر تا اول مهر ماه مدارک لازم جهت انتقال آپارتمان را حاضر کنم که تمام مدارک قبل از مهر ماه از طرف این جانب حاضر گردید. ولی خریدار به علت قوانین جاری کشور نتوانست در موعد مقرّر که حداکثر تا 20 / 6 / 1359 می باشد مجوّز لازم را کسب و برای انجام معامله حاضر گردد.
مدتی گذشت تا این که به علت خالی بودن آپارتمان فوق از طرف سازمان مسکن اخطار کردند. سه شریک دیگر این جانب که در موقع تنظیم قولنامه حاضر نبودند تا قولنامه را امضا نمایند، ولی شفاهاً به این جانب اختیار داده بودند؛ اظهار داشتند شرعاً از موعد مقرّر در قولنامه که حداکثر تا 20 / 6 / 1359 بوده الآن حدود دو ماه گذشته و تمام شده و ما دیگر برایمان مقدور نیست صبر کنیم و از طرفی سازمان مسکن هم اخطار کرده و در این شرایط هم، خالی گذاشتن آپارتمان صحیح نیست. لذا در تاریخ 1 / 10 / 1359 آپارتمان فوق را به اجاره واگذار کردیم. ولی خریدار در تاریخ 25 / 12 / 1359 مجوز قانونی را کسب و به این جانب مراجعه و تقاضای جریمه و انجام معامله را دارد. متمنی است ذیلاً حکمتان را مرقوم فرمایید.
آیا این جانبان ـ فروشندگان ـ شرعاً موظف هستیم بعد از گذشت چند ماه از تاریخ مقرر آپارتمان را واگذار نماییم یا خیر؟
بسمه تعالی، معاملۀ فروش و خرید اگر شرعاً انجام گردید و تنها بنا شد انتقال سند و پرداخت بقیۀ پول در تاریخ مقرر انجام گیرد، بدون این که حق فسخی برای فروشنده شرط شده باشد؛ ملک و اجارۀ مدت واگذار به غیر شده، متعلق به خریدار است و وجهی که شرط شده در صورت تأخیر در انتقال سند، خریدار به فروشنده بپردازد؛ خریدار طبق شرط باید به فروشنده بپردازد. ولی اگر معامله شرعاً انجام نشده فقط قول فروش و خرید داده شده، اختیار ملک با فروشنده است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 35
[سؤال 6952] 3461
بسمه تعالی
حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی
شخصی، ملکی را در تاریخ تیرماه 1359 به مبلغ پانصد هزار تومان خریداری کرد و مبلغ دویست هزار تومان بیعانه به فروشنده پرداخت تا پس از اتمام بنا و دریافت پایان کار از شهرداری به خریدار تحویل دهد و بقیه مبلغ را در محضر دریافت نماید. در تاریخ 18 / 1 / 1360 آماده و به خریدار تحویل شده؛ ولی خریدار هنوز نتوانسته مجوز خرید از وزارت مسکن دریافت و معامله را در محضر انجام و ملک را از مالک به خود منتقل نماید. مالک مدعی است: چون ملک در گرو بانک است و در این مدت کارمزد و جریمه پرداخت کرده و دارایی، مالیات بر اجاره گرفته و در این مدت 2 سال، قیمت ها ترقی نموده؛ بنابراین با پرداخت مبلغ 200 هزار تومان دو پنجم ملک را مالک هستی و یا به قیمت روز، دو پنجم ملک را خود خریدارم یا سه پنجم آن را به قیمت روز باید بخری. از حضرت امام تقاضا می شود، بفرمایید از نظر شرعی چه باید بکنم؟
بسمه تعالی، اگر معامله به نحو صحیح انجام گرفته، تمام ملک متعلق به خریدار است و مخارج مزبوره بر عهده کسی است که مقررات دولت اسلامی بر عهدۀ او قرار داده است.
[سؤال 6953] ----> 3630
2. شخصی از شخصی 20 تن جنس خریده و قیمت کلی آن 000 / 750 ریال می شود؛ بدون این که جنس را وزن کند و تحویل بگیرد، 000 / 100 ریال بیعانه داده و قرار شده بقیۀ وجه را بیاورد و جنس را تحویل بگیرد. بعد از مدت طولانی آمده است و تقاضای فسخ معامله را می نماید و مطالبه بیعانه را می کند؛ و از این طرف، جنس مورد نظر ارزان شده است و آقای فروشنده با اتکا به قول شخص خریدار، جنس را
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 36
نفروخته است. در این صورت وظیفۀ طرفین چیست؟ بیان فرمایید.
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، حق فسخ ندارد؛ مگر آن که در ضمن معامله شرطی شده باشد.
[سؤال 6954] 3462
بسمه تعالی
دفتر امام خمینی، بخش مسائل شرعی
با عرض سلام و قدردانی از زحمات شبانه روزی شما برای بهبود جامعۀ اسلامی
این جانب 5 / 3 سال پیش یک باب آپارتمان طبق قولنامۀ پیوست به مبلغ 000 / 650 تومان معامله نمودم که از این مبلغ 000 / 450 تومان آن پرداخت شد و قرار شد مابقی بعد از تبدیل به سند پرداخت گردد. مالک با ساختن 2 دستگاه در محل پارکینگ ساختمان که از نظر قانون مادۀ 100 خلاف و حکم تخریب آن صادر گشته، از دادن سند ممانعت ورزید. با رسیدگی شهرداری رفع خلاف شد؛ لیکن مالک با بالا رفتن قیمت خانه، از گرفتن پایان کار و حضور در محضر جهت تبدیل قولنامه به سند رسمی خودداری می نماید.
با گذشت 5 / 3 سال از سکونت این جانب در این مکان، مالک اظهار پشیمانی نموده و می گوید منزل را نمی فروشم؛ در حالی که منزل در سال 1358 فروخته شده.
با مسأله ای که در رسالۀ حضرت امام (2104) آمده: «تحویل خانه و زمین و مانند این ها به این است که آن را در اختیار خریدار بگذارند که بتواند در آن تصرف نماید». از جناب عالی تقاضای عاجل دارم این مسأله را از نظر شرعی به وسیلۀ نامه بیان فرموده و خانواده ام را از بلاتکلیفی و سرگردانی نجات دهید.
با آرزوی موفقیت بیشتر برای شما. با تقدیم احترام
بسمه تعالی، با فرض تمام شدن معامله، فروشنده باید به شرایط مقرّره عمل کند و ترقّی قیمت بعد از معامله، حقی برای فروشنده نمی آورد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 37
[سؤال 6955] 3463
بسمه تعالی 5 / 5 / 1361
دفتر محترم امام خمینی، سلام علیکم
پس از عرض سلام و آرزوی پیروزی رزمندگان اسلام در تمامی جبهه های جنگ حق علیه باطل، به عرض می رساند که زمینی است در حدود 45 سال پیش به مقدار پنجاه تومان بیع گذاشته شده است و دوباره پنج تومان نیز از همین زمین بیع شده، گرفته شده است؛ آیا به نظر حضرت عالی ما حق داریم که دوباره زمین را برای خود برگردانیم یا نه؟
با آرزوی سلامت و بقای عمر آن مقام محترم و امید دریافت دست خط مبارک به عنوان تبرک. دستتان را بر دیده نهاده و می بوسم.
بسمه تعالی، معامله اگر صحیح انجام شده، بدون خیار، حق رجوع ندارید.
[سؤال 6956] 3464
بسمه تعالی 18 / 3 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله امام خمینی، مرجع عالی قدر شیعیان جهان و رهبر محبوب انقلاب اسلامی
ضمن عرض ادب و احترام و دست بوسی؛ در این مسأله شرعیه چه می فرمایید:
شخصی قریب 11 سال قبل، برابر سند عادی، قطعه زمینی را فروخته و ثمن آن را دریافت داشته؛ خریدار در مورد معامله از 11 سال قبل، اعیانی احداث نموده و از تاریخ معامله در ید و تصرف خریدار قرار گرفته. آیا اکنون می تواند از معامله منصرف و در مقام طرح دعوی برآید یا نه؟ استدعا دارد در مورد معروضه در فوق ذیلاً فتوای شرعی مزیّن فرمایند. والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، معاملۀ واقعه محکوم به صحت است مگر خلاف آن ثابت شود و مرجع رسیدگی دادگاه های صالحه است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 38
[سؤال 6957] 3465
بسمه تعالی 8 / 4 / 1361
جماران، دفتر امام خمینی
این جانب ساکن شهرستان قروۀ سنندج، چندی قبل یک قطعه زمین ساختمانی از دو نفر خریداری و زمین را در تصرف بنده قرار داده و در این معامله ده نفر حضور داشتند؛ پس از یک ماه نادم شده و سند زمین را به من نداده؛ به نظر شرع اسلام این معامله انجام گرفته یا خیر؟
بسمه تعالی، سند میزان نیست؛ معاملۀ شرعی زمین اگر انجام گرفته، فروشنده بدون حق فسخ نمی تواند معامله را به هم بزند.
[سؤال 6958] 3466
بسمه تعالی 18 / 11 / 1361
محترماً؛ با ابلاغ سلام از محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی ـ متّع الله المسلمین بطول بقائه ـ استفتا می گردد:
در بند 4 قرارداد پیوست، شرطی شده که هر یک از متعاملین منصرف شوند، باید دویست هزار تومان بدهند. پس از دو سال و اندی که از تاریخ قرارداد گذشته و خانه در تصرف خریدار داده شده و تمام بهای خانه را فروشنده دریافت داشته آیا حال که قیمت املاک در سراسر شهر به دو یا سه برابر ترقّی نموده فروشنده که خود را شخصی مذهبی و انقلابی و در بعضی ارگان های اسلامی فعال می داند، حق دارد که از انتقال سند در دفاتر رسمی ابا نموده و بگوید که به شرط 4 قرارداد حاضرم عمل نمایم و خانه را نمی دهم؟
لطفاً چنانچه حقی با شرح بالا برای فروشنده در فسخ معامله مترتّب است، مرقوم فرمایید و اگر شرعاً حقی ندارند که خریدار را از خانه که وجهش تماماً 2 سال پیش پرداخت شده و خریدار خانه را تماماً تصرف کرده، حتی مبالغی زیاد در خانه خرج
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 39
کرده و قیمت خانه دو برابر شده، خارج نماید، مرقوم دارید تا رفع این اختلاف بشود.
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده در فرض مسأله، فروشنده حق فسخ ندارد.
[سؤال 6959] 3467
بسمه تعالی
پس از عرض سلام و درود به رهبر عظیم الشأن انقلاب، امام خمینی
در رابطه با معامله ای که در ذیل شرح کامل آن را می دهم، اشکالی برایم پیدا شده و می خواهم بدانم که آیا آن معامله حلال است یا حرام؟ و چون بحمدالله اموالم تا به حال به حرام آلوده نشده است، در این مورد نیز نمی خواهم چنین مسأله ای پیش آید. از شما استدعا دارم متن ذیل را خوانده و جواب آن را هرچه زودتر برایم بفرستید.
در تاریخ 14 / 5 / 1361 خانه ای را جهت خرید با خانمی که صاحب ملک بوده در یک بنگاه معاملات املاک دارای جواز کسب، قولنامه رسمی نمودم. خریدار و فروشنده، هر دو دارای تمام شرایط مربوط به خود از جهت قانون و شرع بودند و پس از یک ماه قرار بود در دفترخانه، جهت انجام معامله حاضر شوند. همچنین مبلغ دویست هزار تومان پول نقد در حضور صاحب بنگاه به عنوان بیعانه به فروشنده تحویل دادم و پس از گرفتن رضایت شفاهی از فروشنده در حضور صاحب بنگاه معاملات ملکی، قولنامه را برای انجام معامله به امضای صاحب ملک رساندیم.
در قولنامه زمانی را برای انصراف از معامله از سوی طرفین تعیین نکرده اند، و نیز یکی از شرایط این قولنامه این است که چنانچه هریک از طرفین در روز انجام معامله در دفتر اسناد رسمی حاضر به انجام معامله نشدند، می بایست مبلغ دویست هزار تومان، معادل بیعانه قولنامه به عنوان خسارت به دیگری بپردازد.
پس از یک هفته، مشتری دیگری برای ملک مزبور پیدا شده و خرید ملک مورد نظر را به مبلغی برابر دویست هزار تومان بیشتر از مبلغی که قبلاً به وسیله قولنامه به این جانب فروخته شده بود، به فروشنده پیشنهاد می کند و صاحب ملک، خریدار دوم
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 40
را ترجیح می دهد، زیرا بیشتر از من می خواهد این خانه را بخرد. بنابراین تصمیم می گیرد خانه را به او بفروشد، و به این جانب یعنی خریدار ملک، پس از یک هفته اعلام می دارد که از انجام معامله مغبون شده و نمی خواهد ملک را به من بفروشد.
با مراجعه به دادگاه صالحه و با توجه به قانون مدنی تدوین شده، فروشنده طبق قانون می بایست مبلغ دویست هزار تومان علاوه بر مبلغ بیعانه به عنوان خسارت به من پرداخت کند. با توجه به این که این جانب جهت انجام معامله، اتومبیل، فرش و مقداری از لوازم زندگی خود را با تحمل ضرر فروخته ام، چنانچه بعد از انجام تشریفات قانونی در دادگاه، رأی محکومیت فروشنده صادر گردد و موظف به پرداخت دویست هزار تومان خسارت به این جانب شود، از نظر قوانین اسلام و احکام شرعی این پول حلال است یا حرام؟
چنانچه دادگاه فروشنده را ملزم به تنظیم سند انتقال نمود و ملک را با وجود نارضایتی به خریدار منتقل نمود؛ آیا این معامله صحیح است یا باطل؟
توضیح؛ از نظر مغبونیت، با توجه به این که زمین و مسکن بیشتر از ارزش معاملاتی آن ـ که توسط دولت تعیین شده ـ خرید و فروش می شود، چنانچه مورد ارزیابی کارشناس رسمی دولت قرار گیرد، خیلی کمتر از مبلغ مورد معامله ارزیابی خواهد شد. خواهشمند است جواب اشکالات مطرح شده را برایم بفرستید.
بسمه تعالی، معامله اگر انجام شده و حق فسخ برای فروشنده قرار ندادند، فروشنده ملزم است ملک را طبق قرارداد به خریدار تحویل دهد و به شروط ضمن عقد عمل نماید و نمی تواند آن را به دیگری بفروشد؛ ولی اگر ثابت شود فروشنده در موقع فروش نسبت به قیمت عادلۀ روز مغبون شده، می تواند معامله را فسخ کند و ملک را به دیگری بفروشد، و در این صورت شروط ضمن عقد هم از بین می رود و کسی حق ندارد فروشنده را ملزم به عمل به معامله و آن شروط نماید. و اگر شرط در ضمن عقد شامل فسخ به غبن باشد نافذ است که در صورت فسخ باید مبلغ مقرر داده شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 41
[سؤال 6960] 3468
بسمه تعالی 12 / 8 / 1361
شورای استفتائات امام امت
با عرض تحیّات و سلام، و آرزوی پیروزی کامل اسلام و رزمندگان جان بر کف، و طول عمر و بقای امام تا ظهور حضرت بقیة الله؛ به عرض می رسانم: مسائلی در مورد خرید و فروش پیش آمده که از آن شورای محترم تقاضای پاسخ دارم.
باغی که در آن یک واحد مسکونی احداث شده، با شخصی جهت خریداری و قولنامه آن مذاکره شد و مبلغ 300000 تومان بابت قولنامه از طرف خریدار به فروشنده پیش پرداخت گردید. قبل از محضر، مسائلی پیش آمد که خریدار از خرید باغ منصرف شده و عامل انصراف، یکی مغبونیت خریدار بود و مسأله مهم تر این که این باغ، خانه تیمی منافقین بوده و خریدار از این موضوع بی اطلاع بوده. آیا قبل از قولنامه محضری فروشنده می تواند پول خریدار را ضبط و یا برای مدتی طولانی نگهدارد و به او نپردازد یا خیر؟ با آرزوی سلامتی امام امت.
بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده، خریدار باید بقیه پول را بپردازد و فروشنده باغ را تحویل دهد. بلی، اگر خریدار مغبون باشد و فسخ کند، فروشنده باید پول خریدار را به او رد کند و همچنین اگر شرطی در وقت معامله باشد، باید به آن عمل شود.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 6صفحه 42