لزوم بیع و شرط در ضمن عقد (سؤالهای 6961ـ7013)

‏‏ [سؤال 6961]‏‏ ‏ ‏ 3469‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک امام امت، خمینی بت شکن، دام ظله العالی‏

‏‏توقیراً در اواخر سال 1358 آپارتمانی را با پرداخت پنجاه هزار تومان قولنامه‏‎ ‎‏نمودم و قرار شد بقیۀ وجه را نیز در دفترخانه، پس از تنظیم سند قطعی، پرداخت‏‎ ‎‏نمایم. در خلال این مدت نیز توانسته ام در آپارتمان سکونت کنم و مبالغی هم در آن‏
‏‎

‎‏خرج نموده ام. لکن مالک به عللی ـ منطقی یا غیر منطقی ـ حاضر به انجام معامله‏‎ ‎‏نیست و حاضر است علاوه بر رد پنجاه هزار تومان دریافتی، پنجاه هزار تومان هم‏‎ ‎‏بابت استنکاف از انجام معامله طبق قولنامه بپردازد و تقاضای تخلیه نموده است. چون‏‎ ‎‏در این آپارتمان با خانواده ام به عبادت می پردازم، تمنّا دارم نظرتان را راجع به مسائل‏‎ ‎‏زیر اعلام فرمایید:‏

‏‏1. آیا با این که بقیۀ مبلغ را از روز نخست نقداً نگهداری نموده ام تا پس از تنظیم‏‎ ‎‏سند، به مالک بپردازم، محل سکونتم غصبی است یا خیر؟ و شرعاً نماز و روزه در آن‏‎ ‎‏صحیح است یا خیر؟‏

‏‏2. شرعاً مکلف به تخلیه می باشم یا خیر؟‏

‏‏3. چنانچه مکلف به تخلیه می باشم، آیا بابت این مدت که آپارتمان را در اختیار‏‎ ‎‏دارم شرعاً باید اجرت المثلی بپردازم یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، 1 و 2 و 3. اگر معامله تمام شده و شرط خیار برای خریدار یا‏‎ ‎‏فروشنده نشده، حق فسخ معامله را ندارد؛ مگر این که مغبون باشد که در‏‎ ‎‏صورت جهل به آن، خیار غبن دارد و نماز شما در خانه اشکال ندارد؛ ولی‏‎ ‎‏در صورت تمام نشدن معامله یا اشتراط خیار یا وجود غبن، که می تواند‏‎ ‎‏معامله را فسخ کند و در صورت فسخ، باید خانه را تخلیه کنید و نماز شما‏‎ ‎‏بعد از فسخ، و در صورت اول مطلقاً حکم نماز در خانۀ غصبی را دارد و‏‎ ‎‏نسبت به مدتی که بعد از فسخ و در صورت اول مطلقاً در خانه سکونت‏‎ ‎‏کرده اید اجرت المثل بدهکارید.‏

‏‏[سؤال 6962]‏

‏‏4. دریافت پنجاه هزار تومان، علاوه بر پنجاه هزار تومان که پرداخته ام، شرعاً چه‏‎ ‎‏حکمی دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر به مقتضای شرط در ضمن عقد یا به رضایت خود، برای‏‎ ‎‏تحصیل رضایت شما به فسخ، می دهد اشکال ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6963]‏

‏‏5. مخارجی را که نموده ام شرعاً می توانم از مالک مطالبه نمایم یا آنچه را که نصب‏‎ ‎‏شده و قابل حمل و نقل است، باید با خود ببرم؟‏

‏‏بسمه تعالی، آنچه عین آن موجود است باقی بر ملک شما است و می توانید‏‎ ‎‏همان را با خود ببرید.‏

‏‏[سؤال 6964]‏‏ ‏ ‏ 3470‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 17 / 6 / 1361‏

‏‏دفتر امام امت امام خمینی‏

‏‏پس از عرض سلام؛ به عرض می رسانم: مغازه ای مدت 20 سال در اجارۀ‏‎ ‎‏این جانب بوده. مدت یک سال قبل صاحب مغازه به این جانب رجوع کرده که ملک آن‏‎ ‎‏را بخرم. پس از قیمت کارشناس، که قولنامه گردیده است و کارهای اداری آن را انجام‏‎ ‎‏داده ام و سند در محضر نوشته شده است، این شخص رفته به شخص دیگری فروخته‏‎ ‎‏است. ضمن پیوست قولنامه، می خواستم بدانم نظر شرعی شخص امام راجع به این‏‎ ‎‏معامله چیست؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معاملۀ شرعی و خرید و فروش انجام شده، ملک متعلق به‏‎ ‎‏خریدار است و فروشنده تنها حق مطالبۀ پول را دارد؛ ولی اگر تنها مواعدۀ‏‎ ‎‏خرید و فروش حاصل شده و معامله انجام نگردیده، اختیار ملک با مالک‏‎ ‎‏است.‏

‏‏[سؤال 6965]‏‏ ‏ ‏ 3471‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 12 / 1361‏

‏‏محضر حضرت مستطاب آیت الله‌ العظمی مولانا الاعظم، جناب امام خمینی، متّع‏‎ ‎‏الله‌ المسلمین بطول بقاء وجوده الشریف‏

‏‏پدر این جانبه ها در حال حیات به پسرش حیاط مسکونی اش را به انضمام تمامی‏
‏‎

‎‏اثاث البیت و مطالبات (خواه با سند یا بی سند) و هرچه موجودی نقد داشته، در مقابل‏‎ ‎‏بیست و پنج هزار تومان فروخته. وقتی که پدر فوت کرد، پسر به موجب همین معامله،‏‎ ‎‏دارایی او را تصرف کرده؛ در صورتی که مقدار وجه مطالبات و نقد موجودی، غیر از‏‎ ‎‏حیاط مسکونی و اثاث البیت، بیشتر از بیست و پنج هزار تومان است؛ آیا این معامله‏‎ ‎‏صحیح است یا باطل؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض این که در حال حیات، اموال مرقوم را به پسر فروخته‏‎ ‎‏و شرایط صحت معامله موجود بوده، حکم به صحت می شود و ورثه حق‏‎ ‎‏مزاحمت ندارند.‏

‏‏[سؤال 6966]‏‏ ‏ ‏ 3472‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 2 / 11 / 1362‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی، امام امت، رهبر جمهوری اسلامی ایران‏

‏‏تقاضا و استدعای استفتا از آن مجتهد عظمی و بزرگ اسلامی می شود و خواستار‏‎ ‎‏تعیین تکلیف هستیم.‏

‏‏محترماً به عرض عالی می رساند: در شب یکشنبه، مورخ 2 / 11 / 1362 در‏‎ ‎‏تلویزیون، در ضمن مصاحبۀ جناب حضرت آیت الله‌ موسوی اردبیلی، مطالبی دربارۀ‏‎ ‎‏قولنامه و تعهد الزام آور آن و انجام تعهد معاملۀ قطعی انجام شده آن، ذکر شده بود که‏‎ ‎‏در این رابطه سؤالی هست:‏

‏‏سازنده ای شروع به ساختن خانه ای نموده است تا آن ساختمان را در ظرف چند‏‎ ‎‏ماه دیگر ساخته و تکمیل کند؛ خریداری طالب خرید آن خانه می شود و آن را از‏‎ ‎‏فروشنده می خرد و خریدار هم تعهد می نماید که در موعد مقرّره آن را ساخته و‏‎ ‎‏تحویل دهد و از بابت این معامله، فروشنده مقداری از وجوه بهای خانۀ مورد فروش‏‎ ‎‏را از خریدار می گیرد و بقیۀ آن را متعهد می شود که پس از اتمام، در موعد مقرر و در‏‎ ‎‏زمان تحویل خانۀ مزبور و تنظیم انتقال سند معامله دریافت دارد. ‏

‏
‏‎

‎‏و نیز در آن تعهدنامه ذکر می شود که اگر خریدار از خرید خانه منصرف شود و‏‎ ‎‏حاضر به تنظیم سند نگردد، باید از مبلغ پرداخت شدۀ خود منصرف گردد و فروشنده‏‎ ‎‏نیز مجاز است آن را نپردازد. ‏

‏‏و نیز تعهد گردیده است که اگر فروشنده در موعد مقرر، آن خانه را نساخته و‏‎ ‎‏تحویل خریدار ندهد و سند انتقال آن را تنظیم ننماید، ملزم و متعهد می شود که علاوه‏‎ ‎‏بر رد وجوه دریافتی از خریدار، معادل همان مبلغ، علاوه بر آن، به خریدار بابت‏‎ ‎‏خسارت و عدم انجام تعهد بپردازد. چون اعلام شده بود که قولنامه و انجام تعهد،‏‎ ‎‏صحیح نیست، این امر مشکلاتی را به وجود آورده و می آورد.‏

‏‏آیا مگر معاملات (سلف) در موازین قانونی و اسلامی و مملکتی وجود ندارد؟ در‏‎ ‎‏آن، چگونه عمل خواهد شد؟ ‏

‏‏استدعا می شود؛ پاسخ را روشن و صریح بفرمایید تا تعیین تکلیف قطعی را فراهم‏‎ ‎‏آورد، زیرا سقوط تعهد در عقود لازم مشکلاتی عظیم را فراهم داشته و می دارد؛ باید‏‎ ‎‏راه حلی در این باره با انطباق به آیین اسلامی و قوانین مملکتی فراهم شود. ‏

‏‏استدعای توشیح نظر صریح و قاطع قانونی را خواستاریم، تا تکلیف نهایی معلوم و‏‎ ‎‏مشخص گردد.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در وقت قولنامه معامله با شرایط معتبره یا به عقد یا به‏‎ ‎‏معاطات تمام شده، نافذ و شرط در ضمن آن لازم الوفا است و در غیر این‏‎ ‎‏صورت، اعتبار شرعی ندارد و مجرد قولنامه، معامله نیست.‏

‏‏[سؤال 6967]‏‏ ‏ ‏ 3473‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 19 / 3 / 1361‏

‏‏خدمت اعضای محترم دفتر امام‏

‏‏پس از عرض سلام؛ امیدوارم حالتان خوب باشد. با عرض معذرت از این که در‏‎ ‎‏این موارد مزاحم آن جناب می شوم. خیلی عذر می خواهم؛ ولی خواهش بنده این‏
‏‎

‎‏است که در مورد این مشکل، بنده نظر شما را نیز بدانم. اما مشکل ما بدین ترتیب است‏‎ ‎‏که خانه خود را در تاریخ 15 / 12 / 1360 به شخصی قولنامه کردیم. همچنین باید‏‎ ‎‏اضافه کنم که ایشان در حضور بنگاه معاملاتی ادعا داشتند که برای خرید خانه مجوز‏‎ ‎‏دارند که بعد معلوم شد این موضوع هیچ صحتی ندارد و برای این که کار، قانونی پیش‏‎ ‎‏برود و هیچ نوع حق کشی از طرف آن ها به ما و حتی از طرف ما به آن ها نشود، تا تاریخ‏‎ ‎‏10 / 3 / 1361 نیز به ایشان مهلت دادیم. یعنی در حقیقت سه ماه، تا ایشان بتوانند‏‎ ‎‏مجوز خرید خانه را تهیه کنند؛ ولی او باز موفق به دریافت مجوز خرید خانه نشد و‏‎ ‎‏حتی محضر 39 نیز صحت این موضوع را نیز می تواند در دادگاه شهادت بدهد؛ ولی‏‎ ‎‏موضوع به این جا ختم نمی شود. ایشان بعد از سه روز از مهلت قولنامه، یعنی در تاریخ‏‎ ‎‏13 / 3 / 1361 توانسته اند مجوز خرید خانه را تهیه کنند، ولی این معامله دیگر تمام‏‎ ‎‏شده است زیرا تا تاریخ مهلت، ایشان نتوانستند مجوز خرید تهیه کنند و در ضمن ما‏‎ ‎‏هم نیز از فروش خانه منصرف شده ایم؛ ولی ایشان چند روز است که با تهدید و با‏‎ ‎‏خریدن اشخاص می خواهد این خانه را از ما بگیرد. خواهشم از شما این است که‏‎ ‎‏بفرمایید: آیا ایشان می توانند شرعاً و قانوناً این خانه را به زور بخرند یا نه؟ و دوم‏‎ ‎‏این که بیعانۀ آن شخص که در اختیار پدر بنده است چطور می شود؟ می خواهم بدانم‏‎ ‎‏که آیا شرعاً این پول حلال است یا حرام؟ اگر حلال است که هیچ. ولی اگر حرام است،‏‎ ‎‏آن مبلغ را به ایشان برگردانیم. قبلاً از زحمات شما برادران متعهد متشکرم‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله خانه تمام شده و شرط خیار در کار نبوده، معامله‏‎ ‎‏لازم است. ولی اگر مجرد قولنامه و وعده معامله بوده، خرید و فروش‏‎ ‎‏انجام نشده و صاحب خانه ملزم به فروش و تحویل خانه نیست.‏

‏‏[سؤال 6968]‏‏ ‏ ‏ 3474‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 6 / 1361‏

‏‏دفتر استفتای حضرت امام، متّع الله‌ المسلمین ببقائه، بعد التحیة و الثناء؛ استدعا‏
‏‎

‎‏می شود حکم شرعی مسأله زیر را ذیلاً اعلام فرمایید تا موجب رضای خداوند تبارک‏‎ ‎‏و تعالی باشد.‏

‏‏زید و عمرو پس از معامله و توافق طرفین، با حضور واسطۀ خُبره، قرارداد معامله‏‎ ‎‏را امضا می نمایند و بیعانه لازم هم از طرف زید (خریدار) به عمرو (فروشنده) تأدیه‏‎ ‎‏می شود تا در ظرف مدت و مهلت معین، طرفین در محضر حاضر و معامله را به طور‏‎ ‎‏کامل انجام دهند. عمرو (فروشنده) هم به اعتبار قرارداد منعقده و بیعانه دریافتی با کس‏‎ ‎‏دیگری معامله می نماید. پس از چند ماه انقضای مدت معینه زید (خریدار) از انجام‏‎ ‎‏معامله طبق قرارداد منعقده منصرف شده و انصراف خود را کتباً به محضر اعلان‏‎ ‎‏می نماید و در اثر خلف وعده و نقض عهد و قرارداد زید، عمرو کلی متضرر می شود.‏‎ ‎‏آیا عمرو شرعاً حق دارد ضرر و زیان حاصله از تخلف و نقض عهد زید را مطالبه و‏‎ ‎‏وصول نماید یا خیر؟ والسلام علی عباد الله‌ الصالحین ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده و شرط خیار در آن نشده، خریدار حق‏‎ ‎‏فسخ نداشته است و چنانچه شرط خیار شده باشد، می تواند عقد را فسخ‏‎ ‎‏کند و ضرر فروشنده را ضامن نیست.‏

‏‏[سؤال 6969]‏‏ ‏ ‏ 3475‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 29 / 7 / 1361‏

‏‏محضر مبارک رهبر انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی‏

‏‏این جانب در تاریخ 30 / 2 / 1358 ـ سه سال و نیم قبل ـ دو باب ساختمان از‏‎ ‎‏شخصی با قولنامۀ عادی به مبلغ یک میلیون و سی هزار تومان برای سکونت خود و‏‎ ‎‏دخترم خریداری نموده و از همان روز اول در این دو ساختمان سکونت نموده ایم؛ از‏‎ ‎‏قیمت این دو ساختمان، مبلغ چهارصد هزار تومان نقداً در اول پرداخت شد و‏‎ ‎‏فروشنده متعهد شد حداکثر در مدت دو ماه، کارهای مقدماتی آن را انجام داده، برای‏‎ ‎‏انتقال سند در محضر شمارۀ دو شمیران حاضر و پس از انتقال اسناد، بقیۀ بهای مورد‏
‏‎

‎‏معامله را دریافت دارد. توضیح آن که فروشنده پس از پایان مهلت در قولنامه، مجدداً‏‎ ‎‏دویست هزار تومان دیگر دریافت نمود؛ ولی به دو علت: اول؛ تخلف در ساختمان که‏‎ ‎‏پارکینگ را تبدیل به یک واحد ساختمانی نموده و شهرداری از دادن پایان کار‏‎ ‎‏ساختمان به ایشان برای انجام معامله خودداری نموده و هم اکنون هم اجازۀ معامله را‏‎ ‎‏نمی دهد و دوم؛ گرفتن وام از بانک به نام خود برای همین دو ساختمان، در نتیجه‏‎ ‎‏ایشان قادر به انتقال سند در محضر نبوده و نیست و نتوانسته در پایان مهلت در‏‎ ‎‏قولنامه، در دفتر اسناد رسمی حاضر شود؛ در حالی که این جانب همان روز در محضر‏‎ ‎‏حاضر شده و نامه ای هم در این مورد تسلیم نمودم. این آقای فروشنده پس از مدت‏‎ ‎‏سه سال و نیم، اکنون که بهای این دو ساختمان به بیش از دو برابر رسیده است، به‏‎ ‎‏این جانب مراجعه نموده اظهار می دارد: چون بقیۀ بهای مورد معامله را نپرداخته ای،‏‎ ‎‏شرعاً حق سکونت در آن را نداری و باید مورد معامله را تخلیه نموده، اجارۀ این مدت‏‎ ‎‏را هم بپردازی. لذا از محضر جناب عالی تقاضا دارم در این مورد، نظر خود را مرقوم‏‎ ‎‏دارید که آیا این شخص می تواند پس از این مدت، معامله را به هم زده، این جانب و‏‎ ‎‏دخترم را بیرون کند؟ ‏

‏‏از طرفی تصدیق می فرمایید که اگر خریدار در پایان مهلت، به جای آن که مبلغ‏‎ ‎‏دیگری از این جانب دریافت نماید، پول اولیه را می پرداخت، می توانستم مکان‏‎ ‎‏دیگری را خریداری نمایم؛ در حالی که در وضع فعلی و با این گرانی قیمت ساختمان،‏‎ ‎‏اکنون برایم مقدور نیست. ‏

‏‏والسلام علیکم و رحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معاملۀ شرعی هنگام نوشتن قولنامه انجام یافته و تخلف‏‎ ‎‏شرطی از طرف مشتری نشده، فروشنده نمی تواند معامله را به هم بزند و‏‎ ‎‏حق درخواست کرایه ندارد، و اگر نزاعی در بین است، به مقامات صالحه‏‎ ‎‏رجوع نمایند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6970]‏‏ ‏ ‏ 3476‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏شخصی از یک زن 300 متر زمین خریده برای توسعۀ مسجد و با یک نفر بنّا‏‎ ‎‏قرارداد بسته که زمین نامبرده را جزء مسجد کند و فروشنده مبلغی از پول آن جهت‏‎ ‎‏مسجد گذشت کرده و این زمین مدت 5 سال است که در اختیار کلیددار مسجد‏‎ ‎‏می باشد و بعد از این مدت پدر خریدار آمده می گوید این زمین را من پشیمان شده ام و‏‎ ‎‏برای مسجد نمی دهم و شکایت کرده که زمین را پس بگیرد و فروشنده می گوید اگر‏‎ ‎‏این زمین جهت مسجد نباشد من زمین را به خریدار نمی دهم خواهشمند است‏‎ ‎‏جواب لطف فرمایید.‏

‏‏طول عمر حضرت عالی را از خداوند خواستارم. خدایا خدایا تا انقلاب مهدی‏‎ ‎‏خمینی را نگهدار‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین شرعاً وقف نشده، زمین مربوط به خریدار است.‏‎ ‎‏بلی، اگر شرطی فروشنده بر او کرده که زمین را به مسجد بدهد، در صورت‏‎ ‎‏تخلف خریدار، فروشنده می تواند معامله را فسخ کند و زمین را از خریدار‏‎ ‎‏بگیرد و پول خریدار را به او پس دهد.‏

‏‏[سؤال 6971]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 7240‏

‏‏4. به تازگی منزل خود را فروخته ایم. قبل از رفتن به محضر، در جلسه ای که در‏‎ ‎‏منزل تشکیل شد، قرار بر این شد که ما منزل را 15 روز به عید مانده تخلیه کنیم، ولی با‏‎ ‎‏چند نفر که این موضوع را در میان گذاشتیم، گفتند شما با بچۀ کوچک و همین طور‏‎ ‎‏بچه ای که باید به مدرسه برود و مدرسه اش دم منزل شما است، این کار برایتان مشکل‏‎ ‎‏است؛ به همین جهت موقعی که به محضر رفتیم برای نوشتن سند در محضر، با توافق‏‎ ‎‏خریدار، موعد تخلیه را اول خرداد نوشتیم. حالا بعد از یک ماه، خریدار آمده و‏‎ ‎‏می گوید اگر امکان دارد منزل را تخلیه کنیم؛ آیا اگر تخلیه نکنیم اشکال شرعی دارد، با‏
‏‎

‎‏توجه به این که در محضر، با توافق خود خریدار، موعد تخلیۀ خانه را اول خرداد قرار‏‎ ‎‏داده ایم؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در ضمن قرارداد خرید و فروش، تاریخ معینی برای تخلیه‏‎ ‎‏و تحویل منزل تعیین شده، همان تاریخ میزان است و تأخیر از آن منوط به‏‎ ‎‏موافقت خریدار است.‏

‏‏[سؤال 6972]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3437‏

‏‏2. در قولنامه شرط شده چنانچه فروشنده حاضر به واگذاری مورد معامله نشد،‏‎ ‎‏مبلغی باید پرداخت کند، آیا شرعاً خریدار می تواند این مبلغ را از فروشنده مطالبه و‏‎ ‎‏دریافت کند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورت تمام شدن معامله، شرط مزبور نافذ است و‏‎ ‎‏می تواند مطالبه کند.‏

‏‏[سؤال 6973]‏‏ ‏ ‏ 3477‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏قراردادی مابین یک شرکت خارجی و یک کارگاه ایرانی منعقد شده است که در‏‎ ‎‏ضمن قرارداد، کمپانی خارجی تعهد نموده که یک دستگاه صنعتی نو به مبلغ معین‏‎ ‎‏شده تحویل بدهد. در موقع تحویل، کارگاه ایرانی متوجه شده که دستگاه کهنه و‏‎ ‎‏معیوب است و اعتراض می کند. سپس طرفین دوباره قرارداد می نویسند که کمپانی‏‎ ‎‏خارجی، دستگاه کهنه را ببرد و دستگاه نو را تحویل دهد. و اگر رأس موعد مقرر‏‎ ‎‏تحویل نداد، روزانه مبلغی معین شده به کارگاه ایرانی بپردازد و طرفین شروط را قبول‏‎ ‎‏کرده اند. تا کنون هم مفاد قرارداد انجام نشده است؛ بنابراین گرفتن ضرر و زیان ذکر‏‎ ‎‏شده توسط کارگاه ایرانی از لحاظ شرعی چگونه است؟‏

‏‏والسلام علیکم و رحمة الله‌ و برکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اشکال ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6974]‏‏ ‏ ‏ 3478‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس امام مجاهد آیت الله‌ العظمی خمینی، دام عمره العالی‏

‏‏معاملۀ خرید و فروش زمینی صورت گرفته؛ خواهشمند است، با توجه به متن‏‎ ‎‏بیع نامه، جواب سؤال های زیر را مرقوم فرمایید که شدیداً مورد حاجت است.‏

‏‏1. بدون این که وقتی معین شده باشد، ذکر شده هر یک از طرفین پشیمان شد؛‏‎ ‎‏مبلغ... دادنی باشد اولاً، وقت فسخ تا چه وقتی باقی است و ثانیاً، مبلغ باید داده‏‎ ‎‏شود  یا  نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض تمام شدن معامله و شرط، به هر نحو شرط شده، باید‏‎ ‎‏عمل شود و مجرد تعبیر مذکور، جعل خیار نیست.‏

‏‏2. در بیع نامه نوشته شده: ممکن است از طول زمین کم یا زیاد شود. آیا این امر موجب مجهول بودن‏‎ ‎‏مبیع نمی شود که وجهی برای بطلان معامله باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین را مشاهده نموده، معامله باطل نیست. و در صورت اشتراط و تخلف،‏‎ ‎‏خیار ثابت است.‏

‏‏3. در صورتی که زمین های مزبور موات بوده و با اتکا به نقشۀ ثبتی فروش رفته باشد، حکم آن‏‎ ‎‏چیست.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش زمین موات بالاصل، باطل است.‏

‏‏4. در صورتی که طرفین در مدت خیار فسخ اختلاف کنند با توجه به نوشته آن ها وظیفه قاضی‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، کسی که دعوای زیاده زمان خیار را می کند مدعی شناخته می شود.‏

‏‏[سؤال 6975]‏‏ ‏ ‏ 3479‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس رهبر کبیر انقلاب و مقتدای عظیم الشأن نایب الامام، امام خمینی،‏‎ ‎‏مدّ ظله العالی‏

‏‏با تقدیم احترام و اهدای تحیت به عرض می رساند مسائل ذیل مورد لزوم است‏
‏‎

‎‏خواهشمندم جواب آن را ذیلاً مرقوم فرمایید.‏

‏‏1. قولنامه که طرفین معامله وجهی را قرار می کنند که اگر فروشنده یا خریدار‏‎ ‎‏حاضر نشوند مورد معامله را قباله نموده و یا پول را بپردازند مثلاً سی هزار تومان‏‎ ‎‏دادنی باشند آیا این قرارداد کتبی الزام آور است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در وقت قولنامه معامله کرده اند الزام آور است.‏

‏‏2. معامله مزبور در فوق خانه ای است به ارزش دویست هزار تومان طرف خریدار پنجاه هزار تومان از‏‎ ‎‏قیمت خانه را پرداخته، فروشنده در صورتی که همه بهای خانه را دریافت داشته باشد می تواند معامله‏‎ ‎‏را فسخ نماید یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله کرده اند بدون یکی از اسباب خیار حق فسخ ندارند و اگر معامله‏‎ ‎‏نکرده اند وقوع معامله به اعطای بعض ثمن محل اشکال است.‏

‏‏3. شخصی خانه مورد احتیاجش را ساخته و از آن استفاده می کند و لیکن برای تکمیل و توسعۀ آن‏‎ ‎‏مقداری مصالح خریده مثلاً گچ یا نرده و سیمان و تا سر سال مصرف نشده آیا خمس مصالح را باید‏‎ ‎‏بدهد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور خمس دارد.‏

‏‏4. شخصی فرش نیمه بافی دارد و جای آن در منزل او با زیلو یا موکت فرش شده آیا خمس آن فرش‏‎ ‎‏نیمه کاره واجب است؟‏

‏‏بسمه تعالی، خمس دارد.‏

‏‏[سؤال 6976]‏‏ ‏ ‏ 3480‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی  ‏ ‏ 9 / 7 / 1358‏

‏‏حضور مبارک حضرت مستطاب حجت الاسلام والمسلمین، آیت الله‌ العظمی‏‎ ‎‏آقای خمینی، مدّ ظله الشریف، با تقدیم سلام و تحیات‏

‏‏در ضمن عقد شرط می شود که هر کدام از متبایعین اگر پشیمان شد، فلان مبلغ به‏‎ ‎‏طرف مقابل بپردازد و تاریخی برای این پشیمانی معین نمی شود. آیا حدود آن محوّل‏‎ ‎‏به عرف است و یا اطلاق دارد؟ و اگر پس از یک سال هم یکی از آن ها پشیمان شد، آیا‏‎ ‎‏می تواند معامله را فسخ کند؟ لطفاً جواب مرقوم فرمایید.‏

‏
‏‎

‎‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر متعارفی دارد، محمول بر متعارف است و اگر تعارفی در‏‎ ‎‏بین نیست، اطلاق دارد.‏

‏‏[سؤال 6977]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6479‏

‏‏2. اگر کسی خانه ای را طی قولنامه به کسی تصرف داد و مقرر شد بعداً سند رسمی‏‎ ‎‏تنظیم شود، هرگاه در قولنامه ذکر شده باشد که هر یک منصرف شد، معادل مبلغ بیعانه‏‎ ‎‏به دیگری بدهد، آیا وصول این مبلغ شرعاً جایز است؟ و آیا اگر مالک منصرف شد‏‎ ‎‏دادگاه می تواند او را ملزم به تنظیم سند رسمی نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض تمام شدن معامله، شرط مذکور که در ضمن آن بوده‏‎ ‎‏نافذ است و اگر صرف مقاوله بوده، شروط صحیح نیست.‏

‏‏[سؤال 6978]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6479‏

‏‏3. اگر در قولنامه شرط انصراف برای طرفین نباشد، امتناع مالک از حضور‏‎ ‎‏در  دفترخانه جهت انتقال، دادگاه را مجاز به صدور حکم محکومیت بر انتقال می نماید‏‎ ‎‏یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، لازم است رسماً خانه را انتقال دهد و با‏‎ ‎‏تخلف، دادگاه شرعی می تواند او را اجبار کند؛ این در صورتی است که‏‎ ‎‏شرط در ضمن عقد باشد.‏

‏‏[سؤال 6979]‏‏ ‏ ‏ 3481‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 5 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏‏معامله ای انجام گرفته شده و در قولنامه قید شده: هر کس از انجام معامله نکول‏‎ ‎‏نماید، مبلغ یک صد هزار تومان به عنوان خسارت به دیگری پرداخت نماید؛ در‏‎ ‎‏صورتی که خسارتی وارد به او نیامده است.‏

‏
‏‎

‎‏این جانب که خریدار هستم، نتوانستم مبلغ تعیین شده را در سر موعد بپردازم و‏‎ ‎‏قدرت مالی ندارم که بقیۀ آن را تهیه نمایم، حالا از نظر شرعی فروشنده می تواند یک‏‎ ‎‏صد هزار تومان را کم کند یا نه؟‏

‏‏با تشکر؛ موفق باشید. لطفاً زودتر جواب دهید چون ضرورت دارد.‏

‏‏بسمه تعالی، مجرد قولنامه بدون تحقق معامله الزام آور نیست و موجب‏‎ ‎‏ضمان مبلغی نمی شود؛ ولی اگر معامله انجام گرفته و در ضمن عقد بیع،‏‎ ‎‏شرط شده که هرگاه هر یک از دو‏‎ ‎‏طرف خواست از اتمام معامله سر باز‏‎ ‎‏زند، باید مبلغی به طرف مقابل بدهد، شرط مزبور نافذ است و لازم الوفا‏‎ ‎‏است.‏

‏‏[سؤال 6980]‏‏ ‏ ‏ 3482‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر امام خمینی، ضمن سلام، آرزوی موفقیت کارکنان آن دفتر، به خصوص‏‎ ‎‏سلامتی امام خمینی را از درگاه قادر ذوالجلال مسئلت می نمایم. خواستم حرف‏‎ ‎‏شرعی از آن دفتر محترم دریافت بدارم. ‏

‏‏این جانب ساکن شهرستان نقده، مغازۀ خودم را به یک نفر به سرقفلی فروختم و‏‎ ‎‏در قرارداد نوشتیم: اگر طرفین پشیمان شدیم، مبلغی به یکدیگر بپردازیم. بعد از دو‏‎ ‎‏روز، مالک، طرف را تأیید نکرد؛ گفت باید به خودم مغازه را بفروشید (البته قبلاً به‏‎ ‎‏خود مالک فروخته بودیم، من سه بار پول خواستم، مالک به من گفتند: خوب، پول‏‎ ‎‏می آورم؛ تقریباً دو ماه طول کشید، من هم تحمل کردم در این دو ماه؛ سه دفعه از مالک‏‎ ‎‏پول خواستم، همین طور گفت خوب) حالا از آن دفتر محترم خواهشمندم، بنویسید تا‏‎ ‎‏معلوم شود وجه پشیمانی را باید کدام بدهند؟ آیا جایز است پرداخت آن وجه‏‎ ‎‏پشیمانی یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، باید به قرار در ضمن معامله عمل شود و اگر شما پشیمان‏‎ ‎‏شوید، باید مبلغ را شما بدهید.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6981]‏‏ ‏ ‏ 3483‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام بقاؤه‏

‏‏پس از عرض سلام؛ توقیراً به عرض عالی می رساند:‏

‏‏شخصی منزلی را خریداری کرده و در مقابل ثمن آن، مقداری پول و یک خانۀ‏‎ ‎‏کوچک تر قرار داده شده است و البته قیمت این خانۀ اخیر هم در قرارداد معین گردیده‏‎ ‎‏است. همچنین در قراردادِ مزبور مبلغی هم بابت وجه تخلف قرار داده شده و زمانی‏‎ ‎‏هم برای حق فسخ تعیین نشده و همچنین مدتی هم در قرارداد برای انتقال رسمی قید‏‎ ‎‏نشده است. البته مبیع به تصرف مشتری درآمده و مقداری از ثمن هم که نقد بوده به‏‎ ‎‏بایع پرداخت شده است. ‏

‏‏حال اگر مشتری، منزلی را که قرار بود به جای قسمتی از ثمن معامله به بایع منتقل‏‎ ‎‏کند، نتواند تا مدت 5 سال منتقل کند (بنا به اشکالات قانونی) آیا بایع می تواند قرارداد‏‎ ‎‏را فسخ نماید یا ملزم است که وجه خانۀ مزبور را دریافت کند؟ (قیمت این خانه در‏‎ ‎‏قرارداد ذکر شده) یا آن که مشتری می تواند به بایع بگوید: به علت آن که جهت اجرای‏‎ ‎‏رسمی قرارداد، مدتی معین نشده تا 5 سال صبر کند؟ و آیا در صورتی که مبیع به‏‎ ‎‏تصرف مشتری داده شده باشد، حق فسخ بایع ساقط می گردد یا نه؟ و به طور کلی آیا‏‎ ‎‏این معامله از نظر شرعی برای بایع قابل فسخ است یا نه؟ مستدعی است تکلیف بایع و‏‎ ‎‏مشتری را در این مورد از نظر شرعی تعیین فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در ضمن عقد قرارداد، مدت معینی برای انتقال رسمی‏‎ ‎‏نشده و ثمن و مثمن تحویل داده شده، تخلف شرطی نشده و حق فسخ در‏‎ ‎‏بین نیست.‏

‏‏[سؤال 6982]‏‏ ‏ ‏ 3484‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 10 / 1361‏

‏‏دفتر حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، رهبر عظیم الشأن، مدّ ظله العالی‏

‏
‏‎

‎‏سلامٌ علیکم، خواهشمند است فتوای امام امت را در مورد استفتای زیر اعلام‏‎ ‎‏فرمایید.‏

‏‏برای فروش خانه ای، از خریدار مبلغی به عنوان بیعانه دریافت کرده و توافق‏‎ ‎‏نموده ایم که اگر حداکثر تا سی و پنج روز دیگر برای معامله حاضر نشود، بیعانه متعلق‏‎ ‎‏به من باشد؛ خریدار آمادگی خود را برای معامله اعلام نموده و من سند را به محضر‏‎ ‎‏دادم؛ چون سند در صلح خیار بود، صلح خیار، فسخ و سند به نام وی وارد دفتر شد؛‏‎ ‎‏مدت قرارداد سرآمده و یک ماه دیگر هم اخلاقاً به او فرصت داده ام؛ سرانجام پس از‏‎ ‎‏سه ماه بلاتکلیفی ملک، خریدار برای معامله حاضر نشده و انصراف خود را اعلام‏‎ ‎‏نموده است؛ ناچار سند به صورت اول برگردانده شد و در این نقل و انتقالات، متحمل‏‎ ‎‏مخارجی گردیدم. اینک آیا شرعاً می توانم بیعانۀ دریافتی را تصرف نمایم یا خیر؟ اگر‏‎ ‎‏پاسخ منفی است، حق دارم مخارجی را که صرفاً به خاطر این معامله انجام شده، از‏‎ ‎‏بیعانه کسر نمایم یا خیر؟ با آرزوی طول عمر برای امام بزرگوار ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر عقد تمام شده و در ضمن آن شرط شده که با تأخیر در‏‎ ‎‏حضور در محضر، مبلغ بیعانه ملک شما باشد، شرط نافذ است و شما‏‎ ‎‏بیعانه را مالک هستید؛ و در غیر این صورت، مجرد توافق اثر ندارد و باید‏‎ ‎‏بیعانه را به او برگردانید و مخارج شما بر عهدۀ او نیست.‏

‏‏[سؤال 6983]‏‏ ‏ ‏ 3485‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 30 / 10 / 1361‏

‏‏رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی، أدام الله‌ ظله العالی‏

‏‏احتراماً استدعا دارد در مورد مسأله زیر، نظر حضرت امام را مرقوم فرمایید. ‏

‏‏هرگاه ملک یا خانه یا مغازه ای را قولنامه بنمایند و مقداری از آن را پیش قسط‏‎ ‎‏بدهند و قرارداد کنند بقیۀ آن را رأس مدت معینی یا در محضر هنگام معامله بپردازند،‏‎ ‎‏با این شرط که چنانچه رأس موعد، یکی از طرفین، فی المثل فروشنده حاضر به معامله‏
‏‎

‎‏نشود و یا خریدار وجه را حاضر نکند، مبلغی به عنوان وجه تخلف به دیگری بپردازد؛‏‎ ‎‏اگر یکی از آن ها رأس موعد مقرر حاضر نشود، مثلاً خریدار پول را حاضر نکند و یا‏‎ ‎‏فروشنده حاضر نشود، معامله به چه صورتی در خواهد آمد؟ و آیا وجه تخلف، قابل‏‎ ‎‏مطالبه و حلال می باشد یا خیر؟ لطفاً نظر آن حضرت را مرقوم فرمایید. ‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه شرط مزبور در ضمن معامله شده، نافذ و لازم الوفا‏‎ ‎‏است و اگر معامله تمام نشده نافذ نیست.‏

‏‏[سؤال 6984]‏‏ ‏ ‏ 3486‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 14 / 10 / 1361‏

‏‏محضر نمایندۀ محترم امام در دفتر امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏محترماً؛ به استحضار عالی می رساند که برای فدوی مسأله ای شرعی پیش آمده که‏‎ ‎‏احتیاج به راهنمایی و ارشاد حضرت عالی می باشد. این جانب در 23 / 7 / 1361‏‎ ‎‏ساختمانی را به مبلغی، به شخص خریداری فروختم که خریدار بعد از یک هفته، یعنی‏‎ ‎‏در تاریخ 1 / 8 / 1361 در ساختمان اسکان نمود و آن را تحویل گرفت و بهای آن را‏‎ ‎‏پرداخت نمود. فقط یک مبلغ کمی بر ذمه ایشان باقیماند. ولی خریدار در تاریخ‏‎ ‎‏9 / 10 / 1361 مراجعه نمود و اظهار داشت: به علت بدهکاری نمی توانم بدهی شما را‏‎ ‎‏بدهم و ساختمان خودتان را بردارید و طبق آن چه در قولنامه بابت پشیمان شدن هر‏‎ ‎‏یک از طرفین ذکر شده که مبلغ دویست هزار ریال به دیگری بپردازد می دهم.‏‎ ‎‏این جانب قبول نمودم و او مبلغ دویست هزار ریال را با رضایت کامل خودش که‏‎ ‎‏اظهار نمود: از شیر مادرت به شما حلال تر باشد پرداخت نمود. حالا این مبلغ دویست‏‎ ‎‏هزار ریال که ایشان به بنده داده اند از نظر شرعی چطور است؟ خواهشمند است‏‎ ‎‏فدوی را راهنمایی فرمایید و احکام اسلام عزیز را در این مسأله صادر کنید تا شک و‏‎ ‎‏ناراحتی این جانب برطرف شود. ‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مرقوم، اشکال ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6985]‏‏ ‏ ‏ 3487‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 11 / 1361‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏حقیر قرارداد معامله خانه ای را به طور عادی با شخصی تنظیم نموده ام که در آن‏‎ ‎‏شرط شده: هریک از طرفین حاضر به انجام معامله نشد، مبلغی به عنوان وجه تخلف‏‎ ‎‏به طرف دیگر بپردازد. اینک یکی از طرفین تخلف نموده، استدعا دارد نظر خود را در‏‎ ‎‏این مورد اعلام فرمایند تا تکلیف شرعی خود را بدانم. والسلام‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله به نحو صحیح انجام گرفته و شرط مزبور در ضمن‏‎ ‎‏عقد قید شده و یا آن که عقد مبنی بر آن شرط واقع شده، عمل به شرط لازم‏‎ ‎‏است.‏

‏‏[سؤال 6986]‏‏ ‏ ‏ 3488‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 9 / 1 / 1362‏

‏‏دفتر حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی‏

‏‏قراردادی بین دو نفر در مورد خرید و فروش خانه، منعقد می شود و خریدار‏‎ ‎‏مبلغی حدود ‏‏ قیمت خانه را به عنوان پیش پرداخت به فروشنده می دهد؛ و‏‎ ‎‏طرفین معادل همان مبلغ را به عنوان خسارت تعیین و تعهد می نمایند تا چنانچه هر‏‎ ‎‏یک از آن ها حاضر به انجام معامله نشدند، ملزم به پرداخت آن باشند؛ ضمناً فروشنده‏‎ ‎‏غیر از مورد معامله، دارای آپارتمان و دو قطعه زمین، و خریدار فاقد هرگونه زمین و‏‎ ‎‏مسکن می باشد. حال آیا فروشنده می تواند هم از فروش خانه منصرف شود‏‎ ‎‏و هم‏‎ ‎‏خسارت وارده به خریدار را که با فروش اثاث منزل حادث شده نپردازد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در قرارداد مذکور، معامله تمام شده و در ضمن آن، شرط‏‎ ‎‏مزبور را نموده اند، شرط نافذ است و فروشنده در صورت انصراف باید‏‎ ‎‏خسارت بدهد و اگر معامله تمام نشده و مجرد قولنامه است، اثری ندارد و‏‎ ‎‏در صورت انصراف فروشنده از معامله، چیزی بر او نیست.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 6987]‏‏ ‏ ‏ 3489‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 14 / 9 / 1361‏

‏‏محضر مبارک مرجع عالی قدر جهان اسلام، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی‏‎ ‎‏استدعا دارد نظر شرع مقدس اسلام را در موارد زیر بیان فرمایند:‏

‏‏1. هرگاه کسی به صورت شرط ضمن عقد لازم، تعهد کند که ملک خود را در‏‎ ‎‏تاریخ معین به دیگری بفروشد؛ آیا وفای به این عهد بر او واجب است یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، وفای به شرط در ضمن عقد، لازم است.‏

‏‏2. هرگاه کسی به صورت ابتدایی نه به شکل ضمن العقد، تعهد فوق را بنماید؛ آیا باز هم ملزم به فروش‏‎ ‎‏می باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، شرط ابتدایی نافذ نیست و لزوم وفا ندارد.‏

‏‏[سؤال 6988]‏

‏‏3. هرگاه شرط کند به یکی از دو وجه فوق که هرگاه طبق تعهد ملک را در تاریخ‏‎ ‎‏معین به طرف نفروخت، مبلغی به عنوان خسارت یا وجه التزام، دادنی باشد. این تعهد‏‎ ‎‏الزام آور است یا خیر؟ و متعهدٌله حق وصول وجه فوق را دارد یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در ضمن عقد بوده الزام آور است و اگر ابتدایی بوده نافذ‏‎ ‎‏نیست.‏

‏‏[سؤال 6989]‏‏ ‏ ‏ 3490‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 11 / 1361‏

‏‏اعضای محترم دفتر امام خمینی، دامت برکاته، محترماً؛ بدین وسیله از محضر امام‏‎ ‎‏استفتا می گردد:‏

‏‏بعضی از کالاهای تولیدی ایران، قیمت مصرف کنندۀ آن از طرف کارخانه سازنده‏‎ ‎‏با در نظر گرفتن تخفیفی برای فروشنده تعیین گردیده است. کالاهایی مانند دارو، پتو،‏‎ ‎‏بعضی از پارچه ها، فرش ماشینی، موکت و غیره از این قبیل است. ‏

‏
‏‎

‎‏در حقیقت کارخانه یا نماینده یا عامل فروش شرط کرده که کالای مربوطه باید به‏‎ ‎‏قیمت مصرف کننده فروخته شود. اگر نماینده یا مغازه داری کالای مزبور را به قیمتی‏‎ ‎‏بالاتر از نرخ تعیین شده از طرف کارخانه سازنده بفروشد، و در واقع به تخفیف تعیین‏‎ ‎‏شده از طرف کارخانه قانع نباشد، این اضافه فروش حلال است یا حرام؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، شرط مزبور نافذ و لازم العمل است.‏

‏‏[سؤال 6990]‏‏ ‏ ‏ 3491‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله ‏

‏‏جواب این سؤالات را که در کارخانه مورد ابتلاء است مرحمت فرمایید:‏

‏‏1. اگر شخصی جنسی را از کارخانه ای بخرد، مشروط به این که این جنس را با‏‎ ‎‏توافق مدیر کارخانه به قیمتی که او گفته است بفروشد، اگر خریدار خلاف آن را عمل‏‎ ‎‏کرد و جنس را گران تر فروخت، اشکال شرعی دارد؟ یعنی حرام است؟‏

‏‏بسمه تعالی، شرط در ضمن عقد، لازم الوفا است؛ ولی در صورت‏‎ ‎‏مخالفت، اگر چه مشروط له خیار تخلف شرط دارد، لیکن معامله ای که‏‎ ‎‏مخالف با شرط انجام شده، محکوم به صحت است.‏

‏‏[سؤال 6991]‏

‏‏2. اگر مدیر کارخانه جنسی را به کارگر کارخانه بفروشد، مشروط بر این که این‏‎ ‎‏جنس را خود کارگر استفاده کند و به شخص ثالثی نفروشد، اگر کارگر جنس را به دو‏‎ ‎‏برابر قیمت در بازار بفروشد و خلاف تعهدی که داده است عمل کند و مدیر کارخانه‏‎ ‎‏هم بداند او خلاف عمل می کند و به او جنس بفروشد؛ آیا حرام است؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم همان است که در جواب سؤال اول ذکر شد.‏

‏‏3. اگر شخص کارگری که در کارخانه کار می کند، ده روز بدون علت و بدون این که مریض باشد از‏‎ ‎‏کارخانه غیبت کرد و سر کار نیامد و خواستند که پارتی بازی کنند و حقوق آن ده روزی را که غیبت کرده‏
‏‎

‎‏است به او پرداخت کنند؛ آیا این پول حلال است؟‏

‏‏بسمه تعالی، تابع مقررات استخدام کارگر است و چنانچه در ضمن قرارداد کار، شرط مزد برای‏‎ ‎‏ایام غیبت نشده باشد، استحقاق مزد ندارد.‏

‏‏[سؤال 6992]‏‏ ‏ ‏ 3492‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 8 / 1358‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی جناب آقای خمینی دامت برکاته العالی‏

‏‏محترماً به عرض می رساند آقای الف باغی را با ملکی که زمین کال نامبرده می شود‏‎ ‎‏با آقای ب مبادله کرده اند در عوض قرار شد که در مقابل سند ثبتی باغ، سند ثبتی کال را‏‎ ‎‏آقای ب به آقای الف بدهند. حال آقای ب سند باغ را گرفته و سند کال را نداده است.‏‎ ‎‏در این مورد آقای الف اعتراض نامه به ادارۀ ثبت داده است. این اعتراض نامه مورد‏‎ ‎‏عنایت اولیاء ثبت قرار نگرفته است با این کیفیت فعلاً ورثه آقای ب به هیچ وجه‏‎ ‎‏جواب گویی نمی کند. مستدعی است بفرمایید آیا این جنابان حق به سند ثبتی کال‏‎ ‎‏داریم یا خیر؟ حکم الله‌ را بیان فرمایید، مزید تشکر و امتنان است.‏

‏‏بسمه تعالی، هر یک از خریدار و فروشنده مالک چیزی که به او منتقل شده‏‎ ‎‏هستند و چنانچه در معامله شرط شده سند ثبتی تحویل داده شود باید بر‏‎ ‎‏طبق آن عمل شود.‏

‏‏[سؤال 6993]‏‏ ‏ ‏ 3493‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏حضور مبارک رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامی، امام خمینی ‏

‏‏شخصی در تاریخ 8 / 8 / 1358 قطعه زمینی را از شخصی به صورت قولنامه ای که‏‎ ‎‏به امضای طرفین معامله و بستگان فروشنده رسید، خریداری نمود و به جز مبلغ‏‎ ‎‏صدهزار ریال که قرار شد در محضر، پس از تنظیم سند رسمی پرداخت شود، بقیه‏‎ ‎‏بهای زمین را یک جا به فروشنده پرداخت کرد و طبق قرار طرفین، خریدار قبل از تهیه‏
‏‎

‎‏سند محضری، زمین را عمارت نمود. ولی قبل از رفتن به محضر، فروشنده بر اثر مرگ‏‎ ‎‏ناگهانی درگذشت و تهیه سند موکول به انحصار وراثت متوفی شد. پس از انحصار‏‎ ‎‏وراثت، مادر متوفی وارث قانونی ایشان شناخته شده، ولی حاضر نمی شود بقیه بهای‏‎ ‎‏زمین را دریافت کند و سند رسمی تنظیم و تسلیم فروشنده نماید. مستدعی است‏‎ ‎‏تکلیف را از نظر شرعی و قانونی به آدرس زیر اعلام فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده ولو به معاطات و قرار شده که در محضر‏‎ ‎‏انتقال سند بدهند باید ورثه عمل کنند.‏

‏‏[سؤال 6994]‏‏ ‏ ‏ 3494‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 9 / 11 / 1361‏

‏‏دفتر حضرت امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران ‏

‏‏با کمال احترام؛ تقاضا دارم در مورد انجام معامله ای که در زیر معروض می گردد‏‎ ‎‏رهنمود لازم را ارائه فرمایند.‏

‏‏هرگاه میان دو نفر به عنوان خریدار و فروشنده یک دستگاه آپارتمان قولنامه ای‏‎ ‎‏تنظیم گردد، ولی بعد از یک هفته فروشنده بفهمد که در این معامله مغبون گشته است‏‎ ‎‏و معامله را انجام ندهد؛ آیا خریدار از نظر شرعی مجاز است که مبلغی به عنوان‏‎ ‎‏غرامت از فروشنده دریافت نماید؟ والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر معامله تمام شده و شرط کرده اند که در صورت فسخ، ولو‏‎ ‎‏از جهت غبن، غرامت داده شود، باید آن را بدهد و در غیر این صورت،‏‎ ‎‏غرامت ثابت نیست. ‏

‏‏[سؤال 6995]‏‏ ‏ ‏ 3495‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏چه می فرمایند در این مسأله شرعیه: شخصی منزلی را ده سال پیش به پنج هزار‏
‏‎

‎‏تومان فروخته و با خریدار قرار نموده که مخارج ثبت را به صورت نصف بدهند و‏‎ ‎‏هزار تومان به فروشنده پرداخت نشده و در بانک به ودیعه نگه داشته شده است؛ در‏‎ ‎‏آن موقع، مخارج ثبت دویست تومان بوده و حالا که موقع ثبت شده، مخارج ثبت دو‏‎ ‎‏هزار تومان شده است. آیا نصف مبلغ ثبت که الآن هزار تومان است، به عهدۀ فروشنده‏‎ ‎‏می باشد یا همان صد تومانی که در موقع معامله قرار شده است؟ قابل ذکر است که‏‎ ‎‏الآن هم وجه ثبت بالا رفته و هم قیمت منزل. والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در عهده داری نصف مخارج ثبت، مبلغ مشخصی معین‏‎ ‎‏نشده، میزان مصرف وقت ثبت است.‏

‏‏[سؤال 6996]‏‏ ‏ ‏ 3496‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 17 / 3 / 1361‏

‏‏حضور محترم مرجع عالی قدر و رهبر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی،‏‎ ‎‏مدّ  ظله العالی‏

‏‏محترماً به عرض می رساند: این جانب یکی از خدمتگزاران و همچنین یکی از‏‎ ‎‏مأمورین خرید فروشگاه های زنجیره ای خانوادۀ شهدا هستم؛ در موقع خرید جنس از‏‎ ‎‏مراکز دولتی و یا شخصی، به عنوان جنس برای خانوادۀ شهدا و جانبازان جنس را‏‎ ‎‏می خریم و فروشنده طی می کند جنس را می دهیم به شرط این که فقط برای خانوادۀ‏‎ ‎‏شهدا و جانبازان باشد، ولیکن طبق تصویب هیأت مدیرۀ فروشگاه ها، کارگران و‏‎ ‎‏کارمندان هم استفاده می کنند؛ البته روی ضوابط (حتی بعضی از مراکز می گویند: شرعاً‏‎ ‎‏برای خانوادۀ شهدا)؛ سؤال از آن مرجع عالی قدر این است:‏

‏‏1. آیا اصلاً خرید از این فروشگاه ها ـ چه کارمند و چه کارگر ـ برای غیر از خانوادۀ‏‎ ‎‏شهدا جایز است یا خیر؟ آیا هیأت مدیره شرعاً اجازۀ تعیین استفاده برای کارمندان و‏‎ ‎‏کارگران را دارد یا خیر؟‏

‏‏2. آیا برای مأمور خرید شرعاً مسئولیتی دارد که غیر از خانوادۀ شهدا، از این‏
‏‎

‎‏اجناس استفاده می کنند؛ چه کارمند و چه کارگر، یا خیر؟ خلاصۀ مطلب این که‏‎ ‎‏فروشنده با خریدار طی می کند فقط برای خانوادۀ شهدا، شرعاً برای مسئول خرید‏‎ ‎‏اشکالی دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در ضمن عقد، شرط خاصی شده، باید بر طبق شرط عمل‏‎ ‎‏نمایند و چنانچه دیگران خلافِ شرط عمل کنند، واسطه مسئولیتی ندارد.‏

‏‏[سؤال 6997]‏‏ ‏ ‏ 3497‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 2 / 11 / 1361‏

‏‏با آرزوی فرج امام زمان و بقای طول عمر رهبر کبیرمان، امام الخمینی و با درود و‏‎ ‎‏سلام به روان پاک شهدا و پیروزی رزمندگانمان در جبهه های حق علیه باطل.‏

‏‏این جانب که پدر و مادرم شهید شده اند و از کمیتۀ توزیع خودرو یک دستگاه وانت‏‎ ‎‏مزدا دریافت نموده ام و نسبت به این که دارای چهار برادر و خواهر می باشم و احتیاج‏‎ ‎‏ضروری به پول دارم (زیرا که بدهکار می باشم) آیا می توانم ماشین را که اجازۀ فروش‏‎ ‎‏آن را تا سه سال ندارم، بفروشم یا نه؟ در صورت توانستن، باید از چه طریقی آن را‏‎ ‎‏بفروشم؟ لطفاً این جانب را راهنمایی کنید که مرتکب خلافی نشوم.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر بر شما شرط شده که تا مدتی به دیگری انتقال ندهید، باید‏‎ ‎‏طبق شرط عمل نمایید.‏

‏‏[سؤال 6998]‏‏ ‏ ‏ 3498‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 8 / 1361‏

‏‏تهران، دفتر محترم امام خمینی، سلام علیکم‏

‏‏محترماً عرض می شود صنف قماش فروش شهر دامغان، با سرمایۀ اختصاصی‏‎ ‎‏خود، اقدام به توزیع قماش و من جمله پتو می کند و آن را از تولید کننده خریداری، و‏‎ ‎‏به هر خانوادۀ دامغانی (اعم از فقیر یا غنی) یک تخته پتو، با قیمت ثابت به فروش‏‎ ‎‏می رساند. چنانچه افراد، همین پتو را که سهمیه خودشان است، به هر علت، با قیمت‏
‏‎

‎‏بیشتری خرید و فروش نمایند، آیا شرعاً اشکالی دارد؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در موقع فروش، شرط نفروختن به غیر نکرده باشند، و‏‎ ‎‏خلاف مقررات دولت اسلامی نباشد، اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 6999]‏‏ ‏ ‏ 3499‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏ریاست محترم دفتر امام خمینی‏

‏‏احتراماً؛ این جانب از طریق بنیاد مسکن انقلاب اسلامی اصفهان آپارتمانی‏‎ ‎‏خریداری نمودم و سند مالکیت نیز به نام این جانب صادر گردیده، ولی در آن سند قید‏‎ ‎‏گردیده که به مدت پنج سال حق فروش ندارم. با توجه به این که این جانب تا کنون در‏‎ ‎‏آپارتمان زندگی نکرده و در حال حاضر خود و خانواده ام ناراحت هستند و می خواهم‏‎ ‎‏با فروش آن، جای دیگری که به صورت آپارتمان نباشد خریداری نمایم و با توجه‏‎ ‎‏به این که حق فروش ندارم، خواهشمند است فتوای امام خمینی را در این مورد مرقوم‏‎ ‎‏فرمایید که آیا بنیاد مسکن حق دارد تا پنج سال اجازۀ فروش ملکی را که این جانب‏‎ ‎‏خریداری نموده ام، ندهد؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، نمی توانید بفروشید.‏

‏‏[سؤال 7000]‏‏ ‏ ‏ 3500‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 / 9 / 1361‏

‏‏دفتر حضرت امام خمینی، بخش مسائل شرعی‏

‏‏محترماً؛ همان طوری که استحضار دارید، کمبود ماشین آلات و قطعات یدکی در‏‎ ‎‏شرایط حاضر از اهم مشکلات بوده که تا حدی باعث رکود کارهای عمرانی شده‏‎ ‎‏است که در این رابطه، وزارت راه مصمم است برای پیشرفت پروژه های راه سازی،‏‎ ‎‏ماشین آلات و قطعات یدکی مورد نیاز پیمانکاران طرف قرارداد را از منابع داخلی و‏‎ ‎‏خارجی تأمین نماید تا وقفه ای پیش نیاید. با توجه به مسائل بالا، وزارت راه از محل‏
‏‎

‎‏سهمی‏‏ۀ‏‏ ماشین آلات کمیت‏‏ۀ‏‏ توزیع خودرو یا ماشین آلات وارداتی، حواله فروش به‏‎ ‎‏پیمانکاران طرف قرارداد با این وزارت داده و تعهدنام‏‏ۀ‏‏ محضری ـ که یک نسخ‏‏ۀ‏‏ آن‏‎ ‎‏پیوست می باشد ـ دریافت نموده است. خواهشمند است از لحاظ شرعی مشخص‏‎ ‎‏فرمایید آیا دریافت چنین تعهدنامه ای‏‎ ‎‏صحیح است یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، در مواردی که مصلحت مسلمین ایجاب می کند دولت‏‎ ‎‏اسلامی می تواند در ضمن قرارداد فروش ماشین آلات و قطعات یدکی آن به‏‎ ‎‏متقاضی، شروطی را که خلاف مقتضای قرارداد و خلاف شرع نباشد قید‏‎ ‎‏نماید و بر متقاضی، در صورت پذیرفتن شروط ملحوظ شده، لازم است بر‏‎ ‎‏طبق آن عمل نماید.‏

‏‏[سؤال 7001]‏‏ ‏ ‏ 3501‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏به پیشگاه مبارک امام امت، روحی له الفداء، سلام علیکم ‏

‏‏احتراماً؛ بدین وسیله از آن امام بزرگوار تقاضا دارد که به سؤال های مشروحۀ ذیل‏‎ ‎‏جواب بفرمایند:‏

‏‏1. این شرکت، ملی شده است و لوازم یدکی کامیون های بنز خاور را تأمین‏‎ ‎‏می نماید. برای این که لوازم، به دست مشتری اصلی برسد و کسی نتواند سوء استفاده‏‎ ‎‏نماید و در بازار سیاه بفروشد، برای کنترل بیشتر، شرکت با چند شرط، لوازم را در‏‎ ‎‏اختیار مشتری های متفرقه می گذارد که‏‎ ‎‏از جمله، گرفتن جنس کهنه است که در ازای‏‎ ‎‏جنس فوق، چیزی به مشتری داده نمی شود. در صورتی که صاحب جنس (کهنه)‏‎ ‎‏رضایت نداشته باشد، فروختن آن و واریزکردن به حساب شرکت یا جنگ زدگان و یا‏‎ ‎‏غیره چه حکمی دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مشتری، شرط را در ضمن عقد قبول کرده، بعد از آن،‏‎ ‎‏رضایت او شرط نیست.‏

‏
‏‎

‎‏2. آیا مسأله شهرهای کبیره و حد ترخص از منزل، شامل شهرک هایی که در اطراف تهران است‏‎ ‎‏می شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، شامل آن ها نیست.‏

‏‏3. کارکنانی که رفت و برگشتشان هشت فرسخ شرعی است، اگر در محل کار نماز بخوانند، احتیاج‏‎ ‎‏است که در صورت بودن وقت، دوباره در خانه اقامه شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، اعاده لازم نیست.‏

‏‏[سؤال 7002]‏‏ ‏ ‏ 3502‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 4 / 10 / 1361‏

‏‏رهبر کبیر انقلاب و مرجع مسلّم تقلید، مدّ ظله العالی‏

‏‏احتراماً؛ استفتا می نماید: چنانچه بین دو شخص حقیقی یا حقوقی، قراردادی‏‎ ‎‏شرعی و قانونی منعقد شود که در شرایط ضمن العقد، رفع اختلاف از طریق داوری‏‎ ‎‏توافق شده باشد، آیا بعداً یکی از طرفین قرارداد می تواند بدون موافقت طرف دیگر،‏‎ ‎‏ترتیب دلخواهی را به جای حکمیت اظهار نماید و حل اختلاف را از آن طریق‏‎ ‎‏خواستار گردد؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، شرایط در ضمن عقد شرعی، نافذ و لازم الوفا است.‏

‏‏[سؤال 7003]‏‏ ‏ ‏ 3503‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏محترماً معروض می دارد: راجع به قضیۀ ذیل نظر مبارک را مرقوم بفرمایید.‏

‏‏در سال 1354 این جانب 3 دستگاه ماشین چاپ از 5 دستگاه ماشین چاپ موجود‏‎ ‎‏در چاپخانه را با تقریباً 60 متر مکان به شخصی واگذار کردم تا با دریافت جواز در‏‎ ‎‏طول یک سال، مشخصات زیر را به نام ایشان در محضر به ثبت برسانم و چون‏‎ ‎‏استفاده از ماشین آلات چاپ بایستی با اجازۀ وزارت ارشاد اسلامی و تأیید اتحادیۀ‏‎ ‎‏صنف چاپ باشد، فروشنده به خریدار یک سال مهلت داد تا از جواز فروشنده به طور‏
‏‎

‎‏مشاع استفاده نماید و در طول این یک سال، خریدار جواز کسب بگیرد. لیکن یک‏‎ ‎‏سال به پایان رسید و خریدار جواز نگرفت و اکنون نیز به ایشان جواز نمی دهند و‏‎ ‎‏مقامات مملکتی (وزارت ارشاد اسلامی، کمیتۀ انقلاب اسلامی، اتحادیۀ صنف چاپ)‏‎ ‎‏به این جانب اعتراض کرده اند که چون خریدار جواز نداشته و شما به فردی که در‏‎ ‎‏اتحادیه و وزارت ارشاد عضویت ندارد، نبایستی ماشین چاپ می فروختید؛ لذا اکنون‏‎ ‎‏بایستی زیر پوشش جواز شما قرار گیرد و ما (وزارت ارشاد و اتحادیه) شما را صاحب‏‎ ‎‏ماشین آلات و مدیر مسئول چاپخانه می دانیم و شما کار خلاف انجام دادید و کارتان‏‎ ‎‏قابل تعقیب قانونی است و بایستی از کار ایشان (خریدار) جلوگیری کنید. لهذا چون‏‎ ‎‏محل کار شما دو نفر (خریدار و فروشنده) مشاع است، بایستی یک درب بین دو‏‎ ‎‏چاپخانه مفتوح گردد و خریدار بایستی بابت جواز کسب و استفاده از آن، رضایت‏‎ ‎‏فروشنده را جلب نماید و بابت استفاده از جواز، مبلغی کم یا زیاد پرداخت نماید. ‏

‏‏ناگفته نماند که وزارت ارشاد یک ماه نیز ضرب الاجل تعیین کرده است که در غیر‏‎ ‎‏این شرایط، چاپخانۀ این جانب را تعطیل خواهند کرد. حال با ملاحظۀ مطالب بالا و‏‎ ‎‏این که جواز کسب چاپ، مانند ماشین آلات و مکان و سرقفلی، دارای ارزش حقوقی ـ‏‎ ‎‏صنفی و مالی است:‏

‏‏1. آیا از نظر شرع مقدس اسلام اجاره گرفتن از جواز را جایز می داند؟‏

‏‏بسمه تعالی، جواز، اجاره ندارد، ولی در صورتی که مطابق مقررات دولت‏‎ ‎‏اسلامی باشد و استفادۀ مستأجر از اجازۀ دیگری، قانونی باشد، صاحب‏‎ ‎‏جواز می تواند در مقابل استفادۀ دیگری از جواز، مطالبۀ پولی بکند.‏

‏‏[سؤال 7004]‏

‏‏2. آیا این معامله که شرطی بوده فاسد است؟‏

‏‏بسمه تعالی، معامله صحیح است؛ مگر آن که معلَّق بر شرط مذکور باشد‏‎ ‎‏ولی نباید خلاف مقررات باشد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 7005]‏

‏‏3. اگر فاسد است، می توان معامله را به دلایل بالا به هم زد؟ در ضمن در این چند‏‎ ‎‏سال خریدار به خاطر نگرفتن جواز، مزاحمت هایی داشته که نمونه های آن عبارتند از:‏

‏‏الف: هرگاه وسایل یدکی می خواهد، بایستی با نامۀ مارک دار چاپخانۀ این جانب‏‎ ‎‏باشد والاّ خرید این وسایل برایش میسر نیست.‏

‏‏ب: تعمیرات و رفت و آمد غالباً مزاحمت ایجاد می کند.‏

‏‏ج: بودن تعدادی کارگر از نظر بیمه های اجتماعی، مالیات بر درآمد، تولید اشکال‏‎ ‎‏پیدا‏‎ ‎‏می نماید.‏

‏‏د: البته گرفتن مبلغی اجاره می تواند مرهمی باشد؛ مثل مستأجر در منزل که‏‎ ‎‏بی دردسر نیست ولی به علت کمک مالی، تحملش آسان تر است.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مدت اجاره منقضی شده بعد از آن اختیار با مالک است و‏‎ ‎‏در غیر این صورت، اجاره نافذ و لازم است و نمی توانند آن را به هم بزنند.‏‎ ‎‏بلی اگر در ضمن اجاره، شرطی شده که تخلف شده است اجاره قابل فسخ‏‎ ‎‏است و اگر معاملۀ ذکر شده خرید و فروش بوده نیز لازم است و حق فسخ‏‎ ‎‏ندارند؛ مگر تخلف شرطی در کار باشد.‏

‏‏[سؤال 7006]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3508‏

‏‏3. اگر معامله ای مبنی بر امری بوده، ولی در ضمن عقد ذکر نشود، آیا مراعات این‏‎ ‎‏امر لازم است و در صورت تخلف چه صورتی دارد؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، شرط بنایی حکم شرط مذکور در عقد را دارد و تخلف جایز‏‎ ‎‏نیست و موجب خیار است. ‏

‏‏[سؤال 7007]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3508‏

‏‏4. آیا شرط نتیجه صحیح است؟ مثل این که در ضمن معامله شرط می شود که اگر‏‎ ‎‏این گونه عمل کردی فلان مبلغ بدهکار باشی و یا طلبی که داری ساقط باشد؟ ‏

‏
‏‎

‎‏بسمه تعالی، شرط نتیجه در مواردی که حصول نتیجه سبب خاص‏‎ ‎‏نمی خواهد صحیح است و صحت شرط در دو مثال مذکور بعید نیست.‏

‏‏[سؤال 7008]‏‏ ‏ ‏ 3504‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏این جانب ملکی را وکالتی خریده ام و حالا قصد فروش آن را دارم، ولی چون‏‎ ‎‏وکالت محضری از نظر مسئولین دولتی ملغی اعلام گردیده، لذا موکلین این جانب‏‎ ‎‏تقاضای یک میلیون ریال پول جهت انتقال سند رسمی نموده اند، آیا از نظر شرعی‏‎ ‎‏پرداخت این پول حلال است یا حرام؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر فروشندۀ موکل متعهد شده که برای انتقال سند اقدام کند،‏‎ ‎‏حق مطالبۀ چیزی بابت انتقال سند ندارد.‏

‏‏[سؤال 7009]‏‏ ‏ ‏ 3505‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته، با عرض سلام‏

‏‏طبق نوشته، کسی خانۀ خود را به صورت نقدی به دیگری می فروشد و بیعانه از‏‎ ‎‏خریدار دریافت می دارد و قرار می شود در فاصلۀ چند روز، مدارک از طرف خریدار‏‎ ‎‏آماده و به دفترخانه مراجعه و در قبال دریافت بقیۀ پول بهای مورد معامله، سند رسمی‏‎ ‎‏تنظیم شود. و در ضمن قرار بود هر کسی از معامله عدول نماید بیعانه به نفع طرف‏‎ ‎‏دیگر ضبط شود؛ و چون در این بین دفتر مسکن تعطیل و تنظیم سند در دفترخانه ها‏‎ ‎‏ممنوع گردید و پس از گذشت مدت هفت ماه خریدار و فروشنده طبق نوشتۀ دیگری‏‎ ‎‏پیرو نوشتۀ قبلی، با رضایت همدیگر، موافقت کردند چون فعلاً تنظیم سند در‏‎ ‎‏دفترخانه ها غیر ممکن است خریدار تا نصف مبلغ مورد معامله را به فروشنده‏‎ ‎‏پرداخت نماید و فروشنده هم یک طبقه از خانۀ مورد معامله را ـ که دو طبقه بوده ـ به‏‎ ‎‏خریدار تحویل دهد که تصرف نموده و سکونت نماید و پس از آزاد شدن تنظیم سند‏
‏‎

‎‏در دفترخانه ها، اقدام به تنظیم سند رسمی نمایند و این شرایط از قبیل پرداخت نصف‏‎ ‎‏بهای مورد معامله از طرف خریدار به فروشنده و تحویل یک طبقه از مورد معامله از‏‎ ‎‏طرف فروشنده به خریدار عملی شده.‏

‏‏و حالا که برای تنظیم سند رسمی اجازه صادر شده، فروشنده از حاضر بودن در‏‎ ‎‏دفترخانه برای تنظیم سند رسمی و دریافت بقیۀ بهای مورد معامله و تحویل بقیۀ مورد‏‎ ‎‏معامله ـ به علت این که قیمت گران شده ـ امتناع می نماید؛ بدین وسیله از آن حضرت‏‎ ‎‏استفتا می نماید که آیا امتناع فروشنده وجه شرعی دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مزبور، فروشنده حق امتناع ندارد.‏

‏‏[سؤال 7010]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 6686‏

‏‏2. شخصی در زمان طاغوت مغازه ای را از مالکش با موجودی اجناسش با منافع‏‎ ‎‏خریداری و اجاره می نماید و شرط می کند که مغازه را به کسی واگذار ننماید؛ هر موقع‏‎ ‎‏خواست مغازه را ترک کند. مغازه را با همان شرطی که خریداری کرده به صاحبش‏‎ ‎‏واگذار نماید و مالک هم قولاً این شرط را قبول می نماید؛ آیا از نظر شرع مقدس اسلام‏‎ ‎‏این شرط درست است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 7011]‏‏ ‏ ‏ 3506‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 2 / 1362‏

‏‏محضر مبارک امام عظیم الشأن و رهبر گران قدر و امیر سیاستمدار اسلام و مذهب‏

‏‏پس از عرض سلام و درود فراوان به حضور شما پیرو راستین حق و عدالت و به‏‎ ‎‏امید سلامت و طول عمر شما زعیم عالی قدر تا ظهور آخرین مظهر عصمت و طهارت‏‎ ‎‏از خانواده امامت حضرت مهدی (عج) و با آرزوی پیروزی هرچه نزدیک تر رزمندگان‏‎ ‎‏اسلام، علیه کفر و استقرار نظام بر حق اسلامی در جای جای جهان استضعاف.‏

‏‏با عرض پوزش از گرفتن وقت گران بهای شما توجه تان را به چند سؤال زیر‏
‏‎

‎‏معطوف داشته و از حضرتش استدعا دارم لطف فرموده نظر گرامیتان را در پاسخ به‏‎ ‎‏این سؤالات به طور واضح و روشن بفرمایید.‏

‏‏1. طی یک معامله بین ما (من و شریکم) به عنوان خریدار، و یک فروشنده، مقرر‏‎ ‎‏گشت: مبلغ بیست هزار تومان از کل هشتاد و پنج هزار تومان از جانب ما به فروشنده‏‎ ‎‏تحویل و مورد معامله را پس از حدود بیست روز در قبال پرداخت مابقی پول تحویل‏‎ ‎‏بگیریم. از آن جایی که در صورت عدم انجام معامله بعد از مدت مقرر، خسارتی‏‎ ‎‏سنگین اعم از مادی یا غیر مادی به ما وارد می گردید. این مطلب را با وی در میان‏‎ ‎‏گذاشتیم؛ ایشان در پاسخ گفتند: چنانچه بنده از انجام معامله منصرف و یا در مدت‏‎ ‎‏مقرر تحویل ندهم، تعهد می نمایم: مبلغ ده هزار تومان به عنوان خسارت بپردازم. اما‏‎ ‎‏بعد از گذشت بیش از دو ماه از موعد مقرر، برایمان مسلّم گشت که ایشان شخصی‏‎ ‎‏سودجو و کلاهبردار می باشد. نتیجتاً با ترساندن و تهدید که صرفاً بلوفی بیش نبود،‏‎ ‎‏اصل پیش پرداخت و نیمی از مبلغ ده هزار تومان را گرفته و مابقی را به او بخشیدیم.‏‎ ‎‏اکنون می خواهم بدانم، آیا این پنج هزار تومانی که به عنوان خسارت نزد ماست، قابل‏‎ ‎‏استفاده می باشد یا نه؟ اگر می باشد، آیا بدان خمس تعلق می گیرد؟ و اگر نمی باشد چه‏‎ ‎‏تکلیفی دارد؟ آیا اصل معامله صحیح می باشد؟ توضیح این که طرف معاملۀ ما به عنوان‏‎ ‎‏فروشنده، به نمایندگی از جانب فروشنده اصلی که تا کنون ناشناخته مانده است، قبل‏‎ ‎‏از معامله احتمال ضعیف می رفت شخص صادقی نباشد.‏

‏‏2. اصل تعیین مبلغی در معامله به عنوان حق انصراف چه حکمی دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، 1 و 2، اگر در ضمن عقد معامله، مبلغی شرط شده حلال است‏‎ ‎‏و خمس به آن تعلق می گیرد.‏

‏‏3. مدت ها پیش مقداری پس انداز داشتم که در خلال بیکاری ام مورد استفاده قرار می گرفت و با وجود‏‎ ‎‏داشتن آن، نمی توانستم شغلی مناسب توانایی ام دست و پا کنم تا این که بعد از مدتی با اعلام آمادگی‏‎ ‎‏ناسیونال جهت فروش اتومبیل، مبلغی را به قصد تحویل آن و اشتغال کاری به بانک سپرده و بعد از‏‎ ‎‏گذشت هفت ماه با پرداخت بقیه آن، موفق به تحویل اتومبیل گشتم که از کل پس انداز در این مدت،‏
‏‎

‎‏مقداری صرف هزینه زندگی و مابقی آن، جهت بهای اتومبیل پرداخت گردیده بود. جمعاً با پنج ماه و‏‎ ‎‏نیم از قبل و هفت ماهی که به حساب ناسیونال راکد مانده بود از یک سال تجاوز کرد در نتیجه در این‏‎ ‎‏ابهام فرو رفتم که آیا با توجّه به هدفم از خرید آن و عدم استطاعت مالی خویش، به این مبلغ، خمس‏‎ ‎‏تعلق می گیرد یا خیر؟ در صورت تعلق و پرداخت آن به شکل اقساط بفرمایید به کدام شماره حساب‏‎ ‎‏می توانم واریز نمایم.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر پس انداز مذکور از درآمد کسب و حقوق باشد باید تخمیس شود و اگر با او‏‎ ‎‏اتومبیل خریده شده، اولاً باید نسبت به خمس کسب اجازه از مرجع تقلید نمود و بعد به قیمت‏‎ ‎‏فعلی باید تخمیس شود و در صورت عدم امکان پرداخت یک مرتبه با یکی از نمایندگان مسلّم‏‎ ‎‏الوکاله این جانب دستگردان نموده و بعداً تدریجاً بپردازید و می توانید به حساب یک هزار‏‎ ‎‏تعاون اسلامی قم حواله نمایید.‏

‏‏4. زمان ارزانی نذر کرده بودم گوسفندی با پانصد تومان قیمت، بکشم و گوشت آن را تقسیم نمایم.‏‎ ‎‏اکنون که می خواهم نذر را عمل کنم، در موقعیت گرانی، تکلیف بنده چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، باید گوسفندی که حدوداً پانصد تومان در آن زمان ارزش داشته تهیه و عمل به‏‎ ‎‏نذر نمایید، هر چند فعلاً گران تر باشد.‏

‏‏5. شخصی است سالمند که با وجود داشتن دختران و پسران کوچک و بزرگ، از مدت ها قبل به لحاظ‏‎ ‎‏گرایش فرزندانش به ایدۀ کمونیستی و جانبداری همسرش (مادر خانواده) از آن ها، تنها خانۀ شخصی‏‎ ‎‏خود را در اختیار آن ها گذارده و جدای از آن ها به صورت انفرادی زندگی می کند؛ اکنون تکلیف او را‏‎ ‎‏معیّن کنید که آیا می تواند به خانه برگردد و بقیۀ عمر را در خانه زندگی کند یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر خانه در ملک او باقیست، اختیار با خود او می باشد و نباید سبب تقویت و‏‎ ‎‏تأیید انحراف آن ها شود و نیز اگر ‏‏[‏‏فرزندان او‏‏]‏‏ منکر یکی از توحید یا رسالت و یا حکم‏‎ ‎‏ضروری دین باشند، نجس هستند؛ باید از آن ها اجتناب نمود.‏

‏‏[سؤال 7012]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 1279‏

‏‏8. در هنگام معامله سرقفلی فروشنده بر خریدار شرط کرده که مالیات بر عهده‏‎ ‎‏خریدار باشد او هم قبول کرده است اما در زمان معامله، مالیات مثلاً پنج درصد اعلام‏‎ ‎‏شده است از سوی مسئولین اما در زمان انتقال رسمی محل معامله که چند سال بعد از‏‎ ‎‏معامله شرعی بود مالیات به چندین برابر افزایش یافته آیا مقدار افزایش یافته هم طبق‏‎ ‎‏شرط در ضمن معامله بر عهده خریدار است یا چون مابه التفاوت مفروض طرفین‏
‏‎

‎‏هنگام معامله نبوده بر عهده خریدار نیست.‏

‏‏بسمه تعالی، با شرط این که اصل مالیات بر عهدۀ خریدار باشد هر مقدار که‏‎ ‎‏دولت مطالبه کند بر عهدۀ خریدار است.‏

‏‏[سؤال 7013]‏‏ ‏ ‏ 3507‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏در دوره طاغوت برای گرفتن دفتر اسناد رسمی به ادارۀ ثبت تهران مراجعه و‏‎ ‎‏تقاضای دفتر نمودم و گفتند محل نداریم و شما باید پول فراهم کنید تا از سردفتران‏‎ ‎‏دفتر بخرید. بنده دو سال قبل با سردفتری که در آن دفتر مشغول کار هستم، گفت و گو‏‎ ‎‏کردم و سردفتر به من گفت بعد از بازنشسته شدن دفترم را 350 هزار تومان می فروشم.‏‎ ‎‏بنده به ناچار قبول کردم؛ زیرا شغل دیگری نداشتم و قرارداد راجع به خرید دفتر را‏‎ ‎‏نوشتیم و مقداری هم پول به ایشان پرداخت کردم. در رژیم گذشته، بازنشستگی وی‏‎ ‎‏قبول نشد و فعلاً در دفترخانه حاضر می شود و حق التحریر اسناد را طبق معمول‏‎ ‎‏می برد. تکلیف من در این مورد چیست؟ آیا خریدن (معامله) این گونۀ دفتر از لحاظ‏‎ ‎‏شرعی صلاح است یا خیر؟ و یا سردفتری که با این شرایط دفترش را می فروشد جایز‏‎ ‎‏است یا خیر؟ منتظر رسیدگی و جواب فوری هستیم.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور، معامله غرری و باطل است.‏