کسر نشدن مالی که خمس ندارد ...

‏‏کسر نشدن مالی که خمس ندارد ـ ولی در مؤونه صرف شده ـ از درآمد سال‏

‏‏[سؤال 4715]‏‏ ‏ ‏ 2297‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر استفتائات حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏احتراماً به سؤالات زیر پاسخ بفرمایید:‏

‏‏1. از پول نقدی که از سال قبل تخمیس شده و جداگانه نگه داشته ام، مبلغی خرج‏‎ ‎‏کرده ام و یا به کسی قرض داده ام. در صورتی که همزمان با آن، پول دیگری از درآمد‏‎ ‎‏سال برای خرج در حساب بانکی داشته ام که مقدور و فرصت نبوده از آن برداشت‏‎ ‎‏کنم. اکنون از موجودی درآمد سال که هنوز تخمیس نشده می توانم معادل مبلغ خرج‏‎ ‎‏شده به جای وجه خمس داده شده بگذارم؟ و نیز پول خمس داده شده ای را که قرض‏‎ ‎‏داده بودم و مسترد نموده اند، ولی با پول درآمد سال مخلوط و خرج شده است‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، پول مخمس خرج مؤونه سال شده از درآمد سال کسر‏‎ ‎‏نمی شود، بلکه از درآمد سال هرچه آخر سال زیاد مانده خمس دارد.‏

‏‏2. چنانچه شخصی که خمس نمی دهد و یا اعتقاد ندارد و یا شخصی که اصلاً مسلمان نیست دعوت‏‎ ‎‏به صرف غذایی بنماید و مدعو ناگزیر از قبول دعوت باشد، در صورت خوردن غذای وی بایستی‏‎ ‎‏خمس غذای صرف شده را بدهد؟‏

‏‏بسمه تعالی، دادن خمس در صور ذکر شده لازم نیست، مگر در صورتی که صاحب غذا معتقد‏‎ ‎‏به وجوب خمس باشد و یقین به وجود خمس در غذا داشته باشید.‏

‏‏3. پولی را که شخص برای نگهداری و خرج نکردن (نه به نیت سود و بهره) و یا پولی را که از کسی نزد‏‎ ‎‏ماست، و می خواهیم تلف نشود در بانک می گذاریم. بانک نیز طبق مقررات خود در پایان سال‏‎ ‎‏درصدی به عنوان بهره به آن افزوده می کند. آیا تصرف آن مبلغ بهره بلا مانع است؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، بهرۀ پول ربا و حرام است، گرفتن آن جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 4716]‏

‏‏4. به موجودی پایان سال که شامل نقدی و جنسی (منظور از جنسی مازاد کالایی‏‎ ‎‏است که جهت مصرف خانگی از قبیل خواروبار و غیره در ظرف سال خریداری‏‎ ‎‏شده اند یا از سال های قبل در منزل باقیمانده اند) است، خمس تعلق گرفته است و‏‎ ‎‏قاعدتاً مازاد موجودی نقدی و جنسی بعد از پرداخت خمس جزء موجودی تخمیس‏‎ ‎‏شده محسوب می شود. آیا معادل بهای موجودی جنسی را می توان از درآمد سال بعد‏‎ ‎‏(سال جاری) پول برداشته و به موجودی نقدی تخمیس شده واریز نمود؟‏

‏‏بسمه تعالی، معادل قیمت کالای مصرفی مخمس، از درآمد سال بعد کسر‏‎ ‎‏نمی شود ولی می تواند آن را بفروشد و از درآمد سال، کالای مصرفی مورد‏‎ ‎‏حاجت را دوباره تهیه کند.‏

‏‏5. شخصی در ظرف سال به تدریج وجوهاتی بابت خمس و یا سهم امام علیه السلام پرداخته است ولی در‏‎ ‎‏پایان سال خمسی محاسبه کرده و فهمیده که بیشتر از مبلغ متعلقه شرعیه پرداخته است. آیا مبلغ مازاد‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، پرداختی زاید را نمی توان برای بدهی سال بعد که پیش می آید منظور نمود.‏

‏‏[سؤال 4717]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 7135‏

‏‏3. کسی که حساب سال خود را کرده و مبلغ ده هزار تومان پول مخمس دارد، در‏‎ ‎‏ضمن سال که احتیاجش به این مبلغ افتاد در زندگی خرج و صرف کند و در اواخر‏‎ ‎‏سال یک منفعتی ببرد آیا می تواند به مقدار پول مخمس را که خرج نموده از منفعت‏‎ ‎‏کسر کند و باقی را حساب نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، نمی تواند از منفعت کسر کند.‏

‏‏[سؤال 4718]‏‏ ‏ ‏ 2298‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏در توضیح المسائل از مسأله 1785 استفاده می شود که اگر غیر از سرمایه چیزهای‏‎ ‎‏دیگری مثل خوراکی دارد، که در سال قبل خمس آن ها را داده و در سال بعد آن ها را به‏‎ ‎‏مصارف روزانۀ خود مثل خوردن و غیره می رساند، نمی تواند از منافع سال بعد به‏‎ ‎‏همان مقدار کسر کند و خمس منافع را فقط بدهد بلکه تمام خمس دارد و در یکی از‏‎ ‎‏استفتاهایی که از محضر مبارک حضرت آیت اللهی شد، چنین آمده بود که می شود‏‎ ‎‏کسر کرد و خمس ندارد. تقاضا می شود که فتوای فعلی را امر بفرمایید مرقوم فرمایند.‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض مذکور کسر نمی شود و باید خمس بدهد.‏

‏‏[سؤال 4719]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2168‏

‏‏2. حساب تخمیس شده ـ اعمّ از جنسی و نقدی ـ چنانچه بعد از حساب، صرف و‏‎ ‎‏خرج شد و به طور کلّی چیزی از آن نماند، آیا سال آینده، شخصی که حساب سال‏‎ ‎‏دارد می تواند حساب جنسی و نقدی خرج و صرف شده را از جمع حساب سال آینده‏‎ ‎‏کسر کند یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، نمی تواند کسر نماید. ‏

‏
‏‎

‏‏2. اگر کارمند با وجود درآمد جدید (حقوق ماهانه) و یا به فرض که هنوز اجرتی‏‎ ‎‏دریافت نکرده، از پول مخمس شده، برای نیازمندی های روزانه استفاده نماید،‏‎ ‎‏می تواند در آخر سال از مازاد به جای آن ها بگذارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، از درآمد سال، جبران مخارجی را که با پول دیگر صرف‏‎ ‎‏کرده، جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 4721]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2107‏

‏‏4. اگر اجناس خوراکی مخمس شده را به تدریج مصرف نماید، آیا می تواند معادل‏‎ ‎‏آن ها را در آخر سال از اجناسی که خریده، کنار بگذارد یا پول آن ها را از مازاد سال کم‏‎ ‎‏نماید؟‏

‏‏بسمه تعالی، حکم مسأله دوم را دارد.‏

‏‏[سؤال 4722]‏‏ ‏ ‏ 2299‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دفتر محترم حضرت آیت الله‌ العظمی رهبر عظیم الشأن امام خمینی، مدّ ظله العالی‏

‏‏1. سابقاً علی المعمول، حساب سال اشخاصی را می کردیم مثلاً تمام مازاد او از نقد‏‎ ‎‏و طلب و خواروبار و غیره ده هزار تومان می شد دو تومان آن را بابت خمس‏‎ ‎‏می گرفتیم و هشت تومان آن را به نام سرمایه برای او قرار می دادیم و سال بعد از کلیه‏‎ ‎‏تخمیس شده سال قبل با عواید سال بعد ده تومان می شد هشت تومان آن را به عنوان‏‎ ‎‏سرمایه از باقی منها کرده و خمس آن دو تومان را می گرفتیم آیا رأی حضرت رهبر بر‏‎ ‎‏خلاف این است؟ بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، نسبت به کسانی که سرمایۀ آن ها در گردش کسب و تجارت‏‎ ‎‏است حکم همان است؛ ولی اشخاصی که مزد و حقوق ماهانه می گیرند در‏‎ ‎‏صورتی حکم مذکور جاری است که مبلغ تخمیس شده خرج نشده باشد.‏

‏
‏‎

‏‏بسمه تعالی، سؤال مفهوم نشد.‏

‏‏3. کسی به چیزی که نیاز دارد تهیه نموده مثل این که پارچه خریده، ولی لباس هنوز ندوخته یا در‏‎ ‎‏تحویل خیاط است یا مثل عینک در مغازۀ عینک سازی است، سال خمسی سر رسیده آیا خمس دارد‏‎ ‎‏یا  نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، در فرض سؤال، خمس واجب نیست.‏

‏‏4. ماشین مخصوص سواری و رادیو ضبط و تلویزیون از مؤونه است یا خمس دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، در حد شأن و نیاز از مؤونه محسوب است.‏

‏‏5. پولی که به بانک ریخته جهت حج یا زیارت دیگر و هنوز نوبت نرسیده سال خمسی رسیده، خمس‏‎ ‎‏دارد یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، پول زیارت در فرض، خمس دارد و همچنین پول حج در صورتی که در سال اول‏‎ ‎‏استطاعت اقدام کرده و در آن سال نوبه به او داده نشده.‏

‏‏6. با داشتن قرض اقساطی در صورت استطاعت، حج واجب است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر علاوه بر مخارج حج بتواند بعد از برگشتن مخارج خود را به اضافۀ دادن‏‎ ‎‏اقساط وام، از درآمد کسب تأمین نماید، حج واجب است.‏

‏‏7. پهلوی زن را می شکافند و بچه را می گیرند؛ خونی که از همان شکاف بیرون آمده نفاس است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر خون ولادت است نه مربوط به عمل جراحی، نفاس محسوب است.‏

‏‏[سؤال 4723]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 31‏

‏‏3. سال گذشته شش هزار تومان (بابت سی هزار تومان مازاد) خمس و وجوهات‏‎ ‎‏پرداخت نموده بودم؛ آیا مازاد موجودی فعلی بنده باید نسبت به سی هزار تومان‏‎ ‎‏حساب شود یا نسبت به 24000 تومان؟‏

‏‏بسمه تعالی، هر مقدار که بعد از تخمیس باقیمانده و سر سال موجود است،‏‎ ‎‏استثنا می شود و مازاد بر آن خمس دارد.‏

‏
‏‎

‏‏3. کسی که درآمد خود را در بانک می گذارد (یا در صندوقی) و هرچه هم لازم‏‎ ‎‏دارد از آن می گیرد و آخر سال، خمس باقیمانده را می پردازد و سال های بعد هم به‏‎ ‎‏همین ترتیب عمل می کند و آخر هر سال، خمس تفاوت موجودی آن سال را با سال‏‎ ‎‏قبل می پردازد آیا کفایت می کند؟‏

‏‏بسمه تعالی، عمل به نحو مزبور کافی است.‏

‏‏[سؤال 4725]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2593‏

‏‏3. در رسالۀ جناب عالی مذکور است: «اگر چنانچه شخصی دو مال یکی مخمس و‏‎ ‎‏دیگری غیر  مخمس داشته باشد، می تواند مخارج سال خود را فقط از مال‏‎ ‎‏غیر  مخمس بپردازد». در این صورت بفرمایید آیا به صرف نیت، این دو مال جدا‏‎ ‎‏می شوند یا خیر؟ و در صورت منفی بودن جواب، راه جدا کردن این دو مال در‏‎ ‎‏صورتی که مخلوط شده باشند که البته مقدارشان معلوم است، چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، مالک می تواند مال مخمس خود را جدا بگذارد و مؤونۀ خود‏‎ ‎‏را از درآمد وسط سال صرف نماید و مجرّد نیت کافی نیست.‏

‏‏[سؤال 4726]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2673‏

‏‏2. من ده هزار تومان پول دارم که خمس آن را پرداخته ام و هم اکنون آن را در بانک‏‎ ‎‏قرض الحسنه قرار داده ام و در کنار آن از درآمد سالانه ام پولی که درمی آورم مقداری‏‎ ‎‏خرج می کنم و بقیه اش را پس انداز می کنم. حال آیا می شود بر این نیت باشم که سر‏‎ ‎‏سال خمس پولی را بدهم که هم از آن خرج کرده ام و هم جدای ده هزار تومان‏‎ ‎‏پس انداز کرده ام و منظورم کلاً این است که در طی سال خرجی را که می کنم و خمسی‏‎ ‎‏که می خواهم سر سال بدهم از ده هزار تومان نباشد؛ آیا چنین چیزی ممکن است؟ و‏‎ ‎‏خواهش می کنم که اگر این کار را نکنم بهتر است، بفرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، امکان دارد و با نیت می تواند تعیین کند. ‏

‏‎ ‎

‏‎