کسر نشدن مالی که خمس ندارد ـ ولی در مؤونه صرف شده ـ از درآمد سال
[سؤال 4715] 2297
بسمه تعالی
دفتر استفتائات حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی
احتراماً به سؤالات زیر پاسخ بفرمایید:
1. از پول نقدی که از سال قبل تخمیس شده و جداگانه نگه داشته ام، مبلغی خرج کرده ام و یا به کسی قرض داده ام. در صورتی که همزمان با آن، پول دیگری از درآمد سال برای خرج در حساب بانکی داشته ام که مقدور و فرصت نبوده از آن برداشت کنم. اکنون از موجودی درآمد سال که هنوز تخمیس نشده می توانم معادل مبلغ خرج شده به جای وجه خمس داده شده بگذارم؟ و نیز پول خمس داده شده ای را که قرض داده بودم و مسترد نموده اند، ولی با پول درآمد سال مخلوط و خرج شده است
استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 398
می توانم از محل درآمد سال به جای آن بگذارم؟
بسمه تعالی، پول مخمس خرج مؤونه سال شده از درآمد سال کسر نمی شود، بلکه از درآمد سال هرچه آخر سال زیاد مانده خمس دارد.
2. چنانچه شخصی که خمس نمی دهد و یا اعتقاد ندارد و یا شخصی که اصلاً مسلمان نیست دعوت به صرف غذایی بنماید و مدعو ناگزیر از قبول دعوت باشد، در صورت خوردن غذای وی بایستی خمس غذای صرف شده را بدهد؟
بسمه تعالی، دادن خمس در صور ذکر شده لازم نیست، مگر در صورتی که صاحب غذا معتقد به وجوب خمس باشد و یقین به وجود خمس در غذا داشته باشید.
3. پولی را که شخص برای نگهداری و خرج نکردن (نه به نیت سود و بهره) و یا پولی را که از کسی نزد ماست، و می خواهیم تلف نشود در بانک می گذاریم. بانک نیز طبق مقررات خود در پایان سال درصدی به عنوان بهره به آن افزوده می کند. آیا تصرف آن مبلغ بهره بلا مانع است؟
بسمه تعالی، بهرۀ پول ربا و حرام است، گرفتن آن جایز نیست.
[سؤال 4716]
4. به موجودی پایان سال که شامل نقدی و جنسی (منظور از جنسی مازاد کالایی است که جهت مصرف خانگی از قبیل خواروبار و غیره در ظرف سال خریداری شده اند یا از سال های قبل در منزل باقیمانده اند) است، خمس تعلق گرفته است و قاعدتاً مازاد موجودی نقدی و جنسی بعد از پرداخت خمس جزء موجودی تخمیس شده محسوب می شود. آیا معادل بهای موجودی جنسی را می توان از درآمد سال بعد (سال جاری) پول برداشته و به موجودی نقدی تخمیس شده واریز نمود؟
بسمه تعالی، معادل قیمت کالای مصرفی مخمس، از درآمد سال بعد کسر نمی شود ولی می تواند آن را بفروشد و از درآمد سال، کالای مصرفی مورد حاجت را دوباره تهیه کند.
5. شخصی در ظرف سال به تدریج وجوهاتی بابت خمس و یا سهم امام علیه السلام پرداخته است ولی در پایان سال خمسی محاسبه کرده و فهمیده که بیشتر از مبلغ متعلقه شرعیه پرداخته است. آیا مبلغ مازاد
استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 399
را می توان به حساب بدهکاری شرعیه سال بعد منظور و محسوب نمود؟
بسمه تعالی، پرداختی زاید را نمی توان برای بدهی سال بعد که پیش می آید منظور نمود.
[سؤال 4717] ----> 7135
3. کسی که حساب سال خود را کرده و مبلغ ده هزار تومان پول مخمس دارد، در ضمن سال که احتیاجش به این مبلغ افتاد در زندگی خرج و صرف کند و در اواخر سال یک منفعتی ببرد آیا می تواند به مقدار پول مخمس را که خرج نموده از منفعت کسر کند و باقی را حساب نماید؟
بسمه تعالی، نمی تواند از منفعت کسر کند.
[سؤال 4718] 2298
بسمه تعالی
در توضیح المسائل از مسأله 1785 استفاده می شود که اگر غیر از سرمایه چیزهای دیگری مثل خوراکی دارد، که در سال قبل خمس آن ها را داده و در سال بعد آن ها را به مصارف روزانۀ خود مثل خوردن و غیره می رساند، نمی تواند از منافع سال بعد به همان مقدار کسر کند و خمس منافع را فقط بدهد بلکه تمام خمس دارد و در یکی از استفتاهایی که از محضر مبارک حضرت آیت اللهی شد، چنین آمده بود که می شود کسر کرد و خمس ندارد. تقاضا می شود که فتوای فعلی را امر بفرمایید مرقوم فرمایند.
بسمه تعالی، در فرض مذکور کسر نمی شود و باید خمس بدهد.
[سؤال 4719] ----> 2168
2. حساب تخمیس شده ـ اعمّ از جنسی و نقدی ـ چنانچه بعد از حساب، صرف و خرج شد و به طور کلّی چیزی از آن نماند، آیا سال آینده، شخصی که حساب سال دارد می تواند حساب جنسی و نقدی خرج و صرف شده را از جمع حساب سال آینده کسر کند یا خیر؟
بسمه تعالی، نمی تواند کسر نماید.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 400
[سؤال 4720] ----> 2107
2. اگر کارمند با وجود درآمد جدید (حقوق ماهانه) و یا به فرض که هنوز اجرتی دریافت نکرده، از پول مخمس شده، برای نیازمندی های روزانه استفاده نماید، می تواند در آخر سال از مازاد به جای آن ها بگذارد؟
بسمه تعالی، از درآمد سال، جبران مخارجی را که با پول دیگر صرف کرده، جایز نیست.
[سؤال 4721] ----> 2107
4. اگر اجناس خوراکی مخمس شده را به تدریج مصرف نماید، آیا می تواند معادل آن ها را در آخر سال از اجناسی که خریده، کنار بگذارد یا پول آن ها را از مازاد سال کم نماید؟
بسمه تعالی، حکم مسأله دوم را دارد.
[سؤال 4722] 2299
بسمه تعالی
دفتر محترم حضرت آیت الله العظمی رهبر عظیم الشأن امام خمینی، مدّ ظله العالی
1. سابقاً علی المعمول، حساب سال اشخاصی را می کردیم مثلاً تمام مازاد او از نقد و طلب و خواروبار و غیره ده هزار تومان می شد دو تومان آن را بابت خمس می گرفتیم و هشت تومان آن را به نام سرمایه برای او قرار می دادیم و سال بعد از کلیه تخمیس شده سال قبل با عواید سال بعد ده تومان می شد هشت تومان آن را به عنوان سرمایه از باقی منها کرده و خمس آن دو تومان را می گرفتیم آیا رأی حضرت رهبر بر خلاف این است؟ بیان فرمایید.
بسمه تعالی، نسبت به کسانی که سرمایۀ آن ها در گردش کسب و تجارت است حکم همان است؛ ولی اشخاصی که مزد و حقوق ماهانه می گیرند در صورتی حکم مذکور جاری است که مبلغ تخمیس شده خرج نشده باشد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 401
2. کسی که مقداری از ساختمانش اضافه از حاجت بوده و حساب کرده و خمس آن را داده و باقی آن را جزو سرمایه قرار داده بعداً بعضی از اتاق های اضافی، مورد نیازش شده؛ نسبت به آن چه تکلیفی دارد؛ آیا قیمت آن را از سرمایه کسر کند یا نه؟
بسمه تعالی، سؤال مفهوم نشد.
3. کسی به چیزی که نیاز دارد تهیه نموده مثل این که پارچه خریده، ولی لباس هنوز ندوخته یا در تحویل خیاط است یا مثل عینک در مغازۀ عینک سازی است، سال خمسی سر رسیده آیا خمس دارد یا نه؟
بسمه تعالی، در فرض سؤال، خمس واجب نیست.
4. ماشین مخصوص سواری و رادیو ضبط و تلویزیون از مؤونه است یا خمس دارد؟
بسمه تعالی، در حد شأن و نیاز از مؤونه محسوب است.
5. پولی که به بانک ریخته جهت حج یا زیارت دیگر و هنوز نوبت نرسیده سال خمسی رسیده، خمس دارد یا نه؟
بسمه تعالی، پول زیارت در فرض، خمس دارد و همچنین پول حج در صورتی که در سال اول استطاعت اقدام کرده و در آن سال نوبه به او داده نشده.
6. با داشتن قرض اقساطی در صورت استطاعت، حج واجب است یا نه؟
بسمه تعالی، اگر علاوه بر مخارج حج بتواند بعد از برگشتن مخارج خود را به اضافۀ دادن اقساط وام، از درآمد کسب تأمین نماید، حج واجب است.
7. پهلوی زن را می شکافند و بچه را می گیرند؛ خونی که از همان شکاف بیرون آمده نفاس است یا نه؟
بسمه تعالی، اگر خون ولادت است نه مربوط به عمل جراحی، نفاس محسوب است.
[سؤال 4723] ----> 31
3. سال گذشته شش هزار تومان (بابت سی هزار تومان مازاد) خمس و وجوهات پرداخت نموده بودم؛ آیا مازاد موجودی فعلی بنده باید نسبت به سی هزار تومان حساب شود یا نسبت به 24000 تومان؟
بسمه تعالی، هر مقدار که بعد از تخمیس باقیمانده و سر سال موجود است، استثنا می شود و مازاد بر آن خمس دارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 402
[سؤال 4724] ----> 2050
3. کسی که درآمد خود را در بانک می گذارد (یا در صندوقی) و هرچه هم لازم دارد از آن می گیرد و آخر سال، خمس باقیمانده را می پردازد و سال های بعد هم به همین ترتیب عمل می کند و آخر هر سال، خمس تفاوت موجودی آن سال را با سال قبل می پردازد آیا کفایت می کند؟
بسمه تعالی، عمل به نحو مزبور کافی است.
[سؤال 4725] ----> 2593
3. در رسالۀ جناب عالی مذکور است: «اگر چنانچه شخصی دو مال یکی مخمس و دیگری غیر مخمس داشته باشد، می تواند مخارج سال خود را فقط از مال غیر مخمس بپردازد». در این صورت بفرمایید آیا به صرف نیت، این دو مال جدا می شوند یا خیر؟ و در صورت منفی بودن جواب، راه جدا کردن این دو مال در صورتی که مخلوط شده باشند که البته مقدارشان معلوم است، چیست؟
بسمه تعالی، مالک می تواند مال مخمس خود را جدا بگذارد و مؤونۀ خود را از درآمد وسط سال صرف نماید و مجرّد نیت کافی نیست.
[سؤال 4726] ----> 2673
2. من ده هزار تومان پول دارم که خمس آن را پرداخته ام و هم اکنون آن را در بانک قرض الحسنه قرار داده ام و در کنار آن از درآمد سالانه ام پولی که درمی آورم مقداری خرج می کنم و بقیه اش را پس انداز می کنم. حال آیا می شود بر این نیت باشم که سر سال خمس پولی را بدهم که هم از آن خرج کرده ام و هم جدای ده هزار تومان پس انداز کرده ام و منظورم کلاً این است که در طی سال خرجی را که می کنم و خمسی که می خواهم سر سال بدهم از ده هزار تومان نباشد؛ آیا چنین چیزی ممکن است؟ و خواهش می کنم که اگر این کار را نکنم بهتر است، بفرمایید.
بسمه تعالی، امکان دارد و با نیت می تواند تعیین کند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 4صفحه 403