در بیان فضیلت صدقه است
و اما سنت سوم رسول اکرم، صلّی الله علیه و آله و سلّم، که آن عبارت است از صدقه و جهد نمودن در آن، پس آن نیز یکی از مستحبات است که کمتر در اعمال مستحبه به پایه آن می باشد. و اخبار در موضوع صدقه، حتی بر خارج از مذهب و بر حیوانات برّی و بحری، بیش از آن است که در این مختصر بگنجد، و ما به ذکر بعضی از آن اکتفا می کنیم.
محمّد بن یعقوب بإسناده عن عبد الله بن سنان فی حدیث قال قال أبو عبد الله،
کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه 488
علیه السّلام: لیس شی ء أثقل علی الشّیطان من الصّدقة علی المؤمن، و هو تقع فی ید الرّبّ تبارک و تعالی قبل أن تقع فی ید العبد. «ابن سنان گوید فرمود حضرت صادق، علیه السلام: هیچ چیز گرانتر نیست بر شیطان از صدقه بر مؤمن. و آن واقع شود در دست پروردگار تبارک و تعالی، پیش از آنکه واقع شود در دست بنده.» و بإسناده عن أبی عبد الله، علیه السّلام، فی حدیث قال: إنّ الله لم یخلق شیئا إلّا و له خازن یخزنه إلّا الصّدقة، فإنّ الرّبّ یلیها بنفسه. و کان أبی إذا تصدّق بشی ء، وضعه فی ید السّائل، ثمّ ارتدّه منه فقبّله و شمّه ثمّ ردّه فی ید السّائل. «فرمود حضرت صادق، علیه السلام: خدای تعالی خلق نفرمود چیزی را مگر آنکه از برای او نگاهبانی است که او را نگاهداری کند، مگر صدقه را که خدای تعالی نگاهداری آن را خود فرماید. و پدرم وقتی صدقه می داد، می گذاشت آن را به دست سائل، پس از آن، آن را از او پس می گرفت و می بوسید و می بوییدش، پس از آن به سائل ردّ می فرمود.» و قریب به مضمون این حدیث چندین حدیث دیگر وارد است، و دلالت بر بزرگی شأن و عظمت رتبه صدقه دارد که خدای تبارک و تعالی امر آن را به کس دیگر محول نفرموده و خود باید قدرت و احاطه قیومیه خود حافظ صورت کامله غیبیه آن گردیده.
و تدبر در این حدیث شریف و امثال آن، که در ابواب متفرقه کتب اصحاب، رضوان الله علیهم اجمعین، منقول است، برای اهل معرفت و اصحاب قلوب کشف توحید فعلی و تجلی قیومی حق را می نماید. و اشاره به نکته مهمه ای است که توجه به آن برای کسانی که قیام به این امر مهم می کنند خیلی لازم است. و آن آن است که انسان بفهمد تصدق در دست که واقع می شود، که نعوذ بالله اگر منت و اذیتی در دادن صدقه از انسان نسبت به فقیر واقع شود، اوّل به حق تبارک و تعالی واقع شود، پس از آن به سائل، چنانچه اگر تواضع و فروتنی کند و از روی کمال خضوع و مذلت صدقه را به سائل مؤمن تقدیم کند، برای حق تعالی کرده، چنانچه عالم آل محمد، صلّی الله علیه و آله، و عاشق جمال حق تعالی، جناب باقر العلوم، علیه السلام، صدقه را پس از وقوع در دست سائل می بویید و می بوسید و استشمام رایحه طیبه محبوب از آن می کرد. و خدا می داند برای آن ذات مقدس و عاشق
کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه 489
مجذوب چه راحت نفس و سکونت خاطری پیدا می شود، و چه طور آن اشتعالات قلبیه و احتراقات شوقیه باطنیه [را] این عشقبازی خاموش می کرد.
افسوس و هزاران افسوس! که این نویسنده مستغرق در بحار هوای نفس و مخلّد بر ارض طبیعت و گرفتار شهوات و اسیر بطن و فرج و بیخبر از ملک هستی و مست خودی و خود پرستی در این عالم آمد و عن قریب خواهد رفت و از محبت اولیا هیچ ادراک نکرد و از جذبات و جذوات و منازل و مغازلات آنها هیچ نفهمید، و وقوفش در این عالم وقوف حیوانی و حرکاتش حرکات حیوانی و شیطانی بود. اگر چنین باشد، مردنش نیز مردن حیوان و شیطان است. اللهمّ إلیک المشتکی و علیک المعوّل. خداوندا، تو خود ما را به نور هدایتت دستگیری فرما و از این خواب سنگین بیدار فرما و به عالم غیب و نور و دار بهجت و سرور و خلوت انس و محفل خاص دعوت کن.
و بإسناده عن أبی عبد الله، علیه السّلام، قال قال رسول الله، صلّی الله علیه و آله: أرض القیامة نار ما خلا ظلّ المؤمن فإنّ صدقته تظلّه. «فرمود حضرت صادق، علیه السلام، که حضرت رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: زمین قیامت آتش است، مگر سایه مؤمن و جوار آن که صدقه او را سایه اندازد و حفظ نماید.» و در روایت است که «صدقه را خدای تعالی تربیت فرماید مثل شماها که بچه شتر را تربیت می کنید. و اگر نصف خرما صدقه دهید، خدای تعالی آن را تربیت می فرماید و در روز قیامت آن را می دهند به بنده در صورتی که مثل کوه احد یا بزرگتر از آن است.» و از این قبیل حدیث بسیار است. و در احادیث کثیره وارد است که صدقه مردنهای بد را دفع می نماید، و روزی را نازل می کند، و قرض را ادا می کند، و عمر را زیاد کند، و هفتاد طور مردن بد را دفع کند، و خدای تعالی عوض آن را از ده تا صد هزار عطا فرماید، و اسباب زیادت مال گردد، و در صبح هر کس صدقه دهد، از بلاهای آسمانی در آن روز ایمن گردد، و اگر در اوّل شب بدهد، از بلاهای آسمانی در آن شب ایمن باشد، و مداوای مریضها با صدقه شود، و اگر کسی اهل بیت مسلمی را کفایت کند، گرسنگی آنها را رفع کند و بدن آنها را بپوشاند و آبروی آنها را حفظ کند، از هفتاد حج محبوبتر است، با آنکه یک حج از هفتاد عتق رقبه بالاتر است، با آنکه در عتق رقبه وارد است که هر کس بنده ای را آزاد کند، خداوند به هر عضوی از آن عضوی از او را از آتش جهنم
کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه 490
آزاد فرماید، و حضرت امیر المؤمنین(ع) هزار بنده آزاد فرمود از کدّ یمین خود، و غیر ذلک که ذکر آنها موجب تطویل شود.
کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه 491