در بیان آنکه مؤمن بر طریق مستقیم است

‏‏در بیان آنکه مؤمن بر طریق مستقیم است‏‏ ‏

‏‏و ثانیا، مؤمن تابع انسان کامل است. و انسان کامل چون مظهر جمیع اسماء و صفات و مربوب حق تعالی به اسم جامع است، هیچیک از اسماء را در آن غلبه تصرف نیست، و خود نیز چون ربّ خود کون جامع است و مظهریت آن از اسمی زاید بر اسمی نیست، و دارای مقام وسطیت و برزخیت کبری است و سیرش بر طریقه مستقیمه وسطیه اسم جامع است. و سایر اکوان هر یک اسمی از اسماء محیطه یا غیر محیطه در آنها متصرف است و مظهر همان اسم هستند، و بدء و عود آنها به همان اسم است، و اسم مقابل آن در بطون است و متصرف آن نیست، مگر به وجه احدیت جمع اسماء، که بیان آن مناسب این مقام نیست. پس، حق تعالی به مقام اسم جامع و رب الانسان بر صراط مستقیم است، چنانچه فرماید: إنّ ربّی علی صراط مستقیم. ‏‎[1]‎‏ یعنی مقام وسطیت و جامعیت بدون فضل صفتی بر صفتی و ظهور اسمی دون اسمی. و مربوب آن ذات مقدس بدین مقام نیز بر صراط مستقیم است بدون تفاضل مقامی از مقامی و شأنی از شأنی، چنانچه در معراج صعودی حقیقی و غایت وصول به مقام قرب، پس از عرض عبودیت و ارجاع هر عبادت و عبودیتی از هر عابدی به ذات مقدس، و قصر اعانت در جمیع مقامات قبض و بسط به آن ذات مقدس بقوله:‏‏ إیّاکَ نَعْبُدُ و إیّاکَ نَسْتَعینُ ‏‏، عرض کند:‏‏ اهْدِنا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ،‏‏ و این صراط همان صراطی است که ربّ الانسان الکامل بر آن است- آن بر وجه ظاهریت و ربوبیت، و این بر وجه مظهریت و مربوبیت- و دیگر موجودات و سائرین إلی الله هیچیک بر صراط مستقیم نیستند، بلکه اعوجاج دارند، یا به جانب لطف و جمال، یا به طرف قهر و جلال. و مؤمنین چون تابع انسان کامل هستند در سیر و قدم خود را جای قدم او گذارند و به نور هدایت و مصباح معرفت او سیر کنند و تسلیم ذات مقدس انسان کامل هستند و از پیش خود قدمی برندارند و عقل خود را در کیفیت سیر معنوی إلی الله دخالت ندهند، از این جهت، صراط آنها نیز مستقیم و‏

‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

• . «همانا پروردگار من بر راه راست است.» (هود- 56).