فصل در بیان آنکه علم به حقیقت روحانیت انبیا و اولیا به قدم فکر حاصل نشود
بدان که معرفت روحانیت و مقام کمال جناب ختمی مرتبت، صلّی الله علیه و آله، خاصّتا، و انبیای معظّم و اولیای معصومین، علیهم السلام، نیز با قدم فکر و سیر آفاق و انفس میسور نگردد، زیرا که آن بزرگواران از انوار غیبیه الهیه و مظاهر تامه و آیات باهره جلال و جمال اند، [و] در سیر معنوی و سفر إلی الله به غایة القصوای فنای ذاتی و منتهی العروج «قاب قوسین أو ادنی» رسیده اند، گرچه
کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه 544
صاحب مقام بالاصاله نبیّ ختمی است، و دیگر سالکین در عروج تبع آن ذات مقدس هستند. و ما اکنون در صدد بیان کیفیت سیر آن ذات مقدس، و تفاوت معراج روحانی او با معراج سایر انبیا و اولیا، علیهم السلام، نیستیم، و در مقام به ذکر یک حدیث که راجع به نورانیت آنها وارد است اکتفا می کنیم، زیرا که ادراک نورانیت آنها نیز نورانیت باطنیه و جذبه الهیه می خواهد.
کافی بإسناده عن جابر، عن أبی جعفر، علیه السّلام، قال: سألته عن علم العالم. فقال لی: یا جابر، إنّ فی الأنبیاء و الأوصیاء خمسة ارواح: روح القدس، و روح الإیمان، و روح الحیاة، و روح القوّة، و روح الشّهوة. فبروح القدس، یا جابر، عرفوا ما تحت العرش إلی ما تحت الثّری. ثمّ قال: یا جابر، إنّ هذه الأربعة أرواح یصیبها الحدثان، إلّا روح القدس، فإنّها لا تلهو و لا تلعب. و بإسناده عن أبی بصیر، قال: سألت أبا عبد الله، علیه السّلام، عن قول الله تبارک تعالی: «وَ کَذلِکَ إلَیْکَ رُوحا مِنْ أمْرِنا ما کَنتَ تَدْری مَا الْکِتابُ وَ لا الإیمانُ» قال: خلق من خلق الله تبارک و تعالی، أعظم من جبرئیل و میکائیل، کان مع رسول الله، صلّی الله علیه و آله، یخبره و یسدّده. و هو مع الأئمّة من بعده، صلوات الله علیهم. از حدیث اوّل معلوم شد که برای انبیا و اوصیا، علیهم السلام، مقام شامخی است از روحانیت که آن را «روح القدس» گویند. و به آن مقام احاطه علمی قیّومی دارند به جمیع ذرات کائنات. و در آن روح غفلت و نوم و سهو و نسیان و سایر حوادث امکانیه و تجددات و نقایص ملکیّه نیست، بلکه از عالم غیب مجرد و جبروت اعظم است. چنانچه از حدیث دوم معلوم شود که آن روح مجرد کامل، از جبرئیل و میکائیل، که اعظم قاطنین مقام قرب جبروت هستند، اعظم است.
آری، اولیایی که حق تعالی با دو دست قدرت جمال و جلال خود تخمیر طینت آنها را کرده و در تجلی ذاتی اوّلی، به جمیع اسماء و صفات و مقام احدیت جمع در مرآت کامل آنها ظهور نموده، و تعلیم حقایق اسماء و صفات در خلوتگاه غیب هویت فرموده، دست آمال اهل معرفت از دامن کبریای جلال و جمال آنها کوتاه و پای معرفت اصحاب قلوب از نیل وصول به اوج کمال آنها در گل است. و در حدیث
کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه 545
نبوی، صلّی الله علیه و آله، است: علیّ ممسوس فی ذات الله تعالی. و نویسنده شمه ای از سریان مقام نبوّت و ولایت را چون خفاش که از آفتاب عالمتاب بخواهد وصف کند در سابق ایّام در ساله ای علی حده موسوم به مصباح الهدایة به رشته تحریر در آورده.
کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه 546