فصل
قوله: و لا یلومهم علی ما لم یؤته الله در این عبارت دو احتمال داده اند: یکی آنکه مراد آن است که شکایت و مذمت از مردم نکند بر ترک کردن آنها اعطا به او را، زیرا که این امری است که در تحت قدرت و تقدیرات الهیه است و خدای تعالی روزی او نفرموده آن عطیه را، و کسی که اهل یقین است می داند که این تقدیری است الهی، پس ملامت نکند احدی را. و این احتمال را جناب محقق فیض، رحمه الله، داده اند، و جناب محدّث خبیر، مجلسی، نیز تقویت فرمودند. و احتمال دیگری نیز جناب فیض، رحمه الله، دادند. و آن آن است که ملامت نکند آنها را بر آنچه حق تعالی به آنها عطا نفرموده، زیرا که خدای تعالی مردم را مختلف در عطیّه قرار داده، و کسی را در آن نباید ملامت نمود. و این نظیر روایتی است که می فرماید: «اگر مردم بدانند خداوند چگونه مردم را خلق فرموده، ملامت نکند کسی کسی را.» جناب محدّث مجلسی، رحمه الله، فرموده است: مخفی نیست بعد از این احتمال، خصوصا به ملاحظه تعلیل به آنکه فإنّ الرّزق لا یسوقه ... نویسنده گوید این احتمال دوم خیلی مناسبتر است از احتمال اوّل، و خصوصا به ملاحظه همین تعلیل که ذکر شده است، زیرا که ملامت بر مردم در فقر و ضیق معاش وقتی توان کرد که رزق در تحت اختیار آنها باشد و سعی و کوشش اسباب توسعه گردد، آن گاه انسان بگوید من سعی کردم و کوشش نمودم و تو نکردی و به ضیق معاش مبتلا شدی. ولی اهل یقین می دانند که رزق را سوق ندهد تحصیل و حرص آنها، پس دیگران را ملامت نکنند.
کتابشرح چهل حدیث (اربعین حدیث)صفحه 558