تتمیم در بیان توجیه دیگر از حدیث تردید

‏‏تتمیم در بیان توجیه دیگر از حدیث تردید‏

‏‏در این مقام وجه دیگری است برای توجیه حدیث شریف که در سالف ایام به ‏

‏
‏‎

‏‏و یا منغمر در زخارف دنیا و مستغرق در ظلمات حبّ جاه و مال، و وجهه قلوبشان انانیّت و انّیت خود است بدون آنکه توجهی به عالم قدس و نظری به محفل انس داشته باشند. و هم الملحدون فی أسماء الله.‏‎[1]‎‏ و طایفه سوم مؤمنین هستند که آنها به حسب نور ایمان متوجه به عالم قدس هستند، و به حسب توجهشان به این عالم کراهت از موت دارند. و خداوند از این تجاذب ملکی و ملکوتی و الهی و خلقی و آخرتی و دنیایی تعبیر به «تردید» فرموده، چنانچه در تردید این تجاذب به طرفین قضیه موجود است، کأنه فرموده است در هیچ موجودی از موجودات این تجاذب ملکی و ملکوتی مثل بنده مؤمن نیست: از طرفی کراهت موت دارد برای توجهش به عالم ملک، و [از طرفی ] جاذبه الهیه او را جذب به خویش کند برای رساندن او را به کمالش. پس، حق تعالی کراهت مسائت او دارد که مساوق با بقای اوست در ملک، و خود کراهت موت دارد. اما مردم دیگر چنین نیستند، زیرا که اولیا جاذبه ملکی ندارند، و منغمرین در دنیا جاذبه ملکوتی را فاقدند.‏

‏‏و نسبت این تجاذب به حق برای همان است که در وجه سابق مذکور شد. و در این مقام محقق کبیر، سید جلیل داماد، و تلمیذ بزرگوار‏‎[2]‎‏ او تحقیقاتی دارند‏‎[3]‎‏ که ذکر آن موجب تطویل است.‏

‏‎ ‎

‏‎

• . «و هم اینان اند که از نامهای خدا اعراض می کنند.»
• . حکیم الهی میر داماد و ملا صدرا شاگرد وی.
• . قبسات، ص 469- 470. اسفار اربعة، ص 395 به بعد.« سفر» سوم،« موقف» چهارم، فصل 13.