بحث در روایت ابی خدیجه

‏‏بحث در روایت ابی خدیجه‏

‏‏     ‏‏برای اینکـه مطالب بهتر روشن شـود و به  روایات دیگر مؤید گردد، روایت‏‎ ‎
‏‎

‏‏    ‏‏محمّدبْنِ حَسن بِاسْنادِهِ عن محمد بْنِ علی بْن محبوب، عن احمد بْن محمد، عن حسین بْنِ‏‎ ‎‏سعید، عن أَبی الجَهْم، عن أبی خدیجة، قال بعثنی أبو عبدالله (ع) إلی أحد مِن أَصحابنا فقالَ:قُلْ‏‎ ‎‏لَهُمْ: إیّاکُمْ، إذا وَقَعَتْ بَیْنکُمُ الْخُصُومَةُ أَوْ تَدَارَی فی شَئ مِنَ الاَخْذِ وَالْعَطاء اَنْ تَحاکَموُا إلی أحَدٍ‏‎ ‎‏مِنْ هؤُلاء الفُسّاقِ. إجْعَلوُا بَیْنَکُمْ رَجُلاً قَدْ عَرَفَ حَلالَنا وَحَرامَنٰا؛ فَإنّی قَدْ جَعَلْتُهُ عَلَیْکُمْ قاضِیاً. وَ‏‎ ‎‏إیّاکُمْ أنْ یُخاصِمَ بَعْضُکُم بَعْضاً إلَی السُلْطانِ الْجائِر.‏‎[2]‎

‏‏    ‏‏ابو خدیجه (یکی از اصحاب مورد اعتماد امام صادق(ع)) می گوید که حضرت صادق(ع)‏‎ ‎‏به من مأموریت دادند که به دوستانمان(شیعه) از طرف ایشان چنین پیغام بدهم: «مبادا وقتی بین‏‎ ‎‏شما خصومت و نزاعی اتفاق می افتد، یا در مورد دریافت وپرداخت اختلافی پیش می آید، برای‏‎ ‎‏محاکمه و رسیدگی به یکی  از این جماعت زشتکار مراجعه کنید. مردی را که حلال و حرام ‏‏ما‏‎ ‎‏را ‏‏می شناسد بین خودتان حاکم و داور سازید؛ زیرا من او را بر شما قاضی قرار داده ام. و مبادا که‏‎ ‎‏بعضی از شما علیه بعضی دیگرتان به قدرت حاکمۀ جائر شکایت ببرد».‏

‏‏     ‏‏منظور  از تداری فی شی ء که در روایت آمده همان اختلاف حقوقی است؛ یعنی در‏‎ ‎‏اختلاف حقوقی و منازعات و دعاوی به این «فساق» رجوع نکنید. از اینکه دنبال آن‏‎ ‎‏می فرماید: «من برای شما قاضی قرار دادم». معلوم می شود که مقصود از «فساق» و‏‎ ‎‏جماعت زشتکار، قضاتی بوده اند که از طرف امرای وقت و قدرتهای حاکمۀ ناروا‏‏منصب‏‎ ‎‏قضاوت را اشغال کرده اند. در ذیل حدیث می فرماید: ‏‏وَایّاکم أن یخاصم بعضکم بعضاً إلی‏‎ ‎‏السلطان الْجائر‏‏. ‏‏در مخاصمات نیز به سلطان جائر، یعنی قدرت حاکمۀ جائر و ناروا‏‏ رجوع‏‎ ‎‏نکنید؛ یعنی در اموری که مربوط به قدرتهای اجرایی است به آنها مراجعه ننمایید. گرچه‏‎ ‎‏«سلطان جائر» قدرت حاکمه جائر و ناروا به طور کلی است و همۀ حکومت کنندگان غیر‏‎ ‎‏اسلامی و هر سه دستۀ قضات و قانونگذاران و مجریان را شامل می شود، ولی با توجه به‏‎ ‎
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

• )) سالم بن مکرم بن عبدالله کناسی، مکّنی به ابوخدیجه و ابوسلمه، از اصحاب امام صادق و امام کاظم ـ علیهماالسلام ـ بوده و از هر دو امام روایت کرده است. ابن قولویه و علی بن فضّال او را توثیق کرده اند و نجاشی رجالی بزرگ از او به «ثقه» یاد کرده است.
• )) وسائل الشیعه؛ ج18، ص100، «کتاب القضاء»، «ابواب صفات القاضی»، باب 11، حدیث 6.