فصل اول : قلب ایران در قلب اروپا (امام در پاریس)

عکس العمل امام نسبت به پیام شاه و دولت ازهاری

«شاه خودش را زحمت ندهد‌»

‏بعد از آنکه‌ متن‌ پیام‌ شاه‌ به‌ امام‌ داده‌ شد و ایشان‌ از تشکیل‌ دولت‌ ازهاری اطلاع‌ پیدا ‏‎ ‎‏کردند، دوستان‌ را جمع‌ کردند و نظر یکایک‌ را جویا شدند. آقای دکتر یزدی‌ که‌ ‏‎ ‎‏گزارشاتی‌ را از مطبوعات‌ امریکا و نیز اطلاعاتی‌ را از آقای عبدالعلی‌ بازرگان‌ که‌ توسط‌ ‏‎ ‎‏مهندس‌ امیرانتظام‌ از سفارت‌ امریکا در تهران‌ به‌ دست‌ آورده‌ بود، در جلسه‌ شبانه‌ بعد ‏‎ ‎‏از نماز جماعت‌ مغرب‌ و عشا به‌ امام عرضه‌ کرد، امام‌ با خونسردی‌ بعد از استماع‌ ‏‎ ‎‏نظرات‌ حاضرین، همان‌ حرف همیشگی‌ خود را تکرار کردند: «شاه‌ باید برود» و ‏‎ ‎‏افزودند:‌ «علی‌ الظاهر این آخرین‌ شگرد و شیطنت‌ او نخواهد بود، ولی‌ باید با قدرت‌ در ‏‎ ‎‏مقابل‌ این حکومت‌ ایستادگی کرد. چنانچه‌ آقایان‌ هماهنگ عمل کنند و در بیانیه‌ها و ‏‎ ‎‏مصاحبه‌ها تردید و سستی‌ از خود نشان‌ ندهند، بساط‌ این‌ دولت هم چند روزی‌ بیشتر ‏‎ ‎‏دوام نخواهد آورد.»‏

‏از فحوای‌ کلام‌ امام‌ چنین‌ استنباط کردم که‌ ایشان‌ همچنین‌ منتظر دریافت گزارش‌ ‏‎ ‎‏روزانه‌ از دکتر بهشتی‌ بودند. به‌ هر حال‌ قرار شد ایشان‌ پیامی برای ملت‌ صادر کنند و ‏‎ ‎‏در بین‌ متقاضیان‌ مصاحبه، چند کانال‌ برجسته‌ تلویزیونی را انتخاب کنیم‌ و بقیه‌ ‏‎ ‎‏خبرنگاران‌ داوطلب‌ مصاحبه‌ها را به‌ سخنرانی‌ ایشان که‌ روز بعد در اجتماع‌ میهمانان‌ و ‏‎ ‎‏دانشجویان‌ ایراد خواهند کرد ارجاع دهیم. در مصاحبه‌ با کانال‌ سی‌بی‌اس‌ امریکا امام‌ در ‏‎ ‎‏پاسخ‌ به‌ سو‌ال‌ خبرنگار که‌ نظر ایشان‌ را در مورد استعفای‌ شریف‌ امامی‌ و فرمان‌ شاه‌ ‏‎ ‎‏برای‌ تشکیل دولت نظامی و نیز پیام‌ او پرسیده‌ بود، گفتند:‏

‏«...تغییر دولتها تاثیری‌ در نهضت عمومی مردم‌ ایران‌ ندارد. دولتها، چه دولت‌ ‏‎ ‎‏نظامی باشند و چه‌ دولتهای دیگر، نمی‌توانند مسائل‌ را حل کنند؛ یعنی‌ قیامی‌ که‌ از مردم‌ صادر شده، این قیام‌ را بشکنند. حرفهای شاه‌ هم‌ حرفهایی است‌ که‌ دیگر ملت‌ از او نمی‌پذیرند. این‌ مطالبی‌ که‌ حالا گفته و تعهدی‌ که‌ داده‌ است، آغاز ‏

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 66
‏سلطنتش هم‌ این‌ تعهد را داد و قسم‌ خورد؛ تعهد را داد و خلاف‌ کرد. اکنون‌ ‏‎ ‎‏دیگر این تعهدات‌ اثری‌ ندارد. ایشان‌ بدون‌ اینکه خودشان‌ را خیلی‌ زحمت‌ دهند، ‏‎ ‎‏باید بروند تا ملت‌ خودش‌ تکلیف‌ کشور را تعیین‌ کند.»‏‎[1]‎

‏در مصاحبه‌ با آقای‌ پترشو لاتور، از کانال‌ دوم تلویزیون‌ آلمان، در پاسخ به‌ همین‌ ‏‎ ‎‏سو‌ال‌ گفتند: «[مردم‌ ایران]‌ با این‌ حکومت‌ نظامی‌ [‌ازهاری]‌، مردم همان رفتار را ‏‎ ‎‏می‌کنند که‌ با حکومتهای نظامی دیگر کردند و این‌ دست و پا کردنها... فایده‌ای‌ برای‌ ‏‎ ‎‏شاه‌ ندارد. شاه‌ باید برود و چاره‌ای جز این‌ نیست.»‏‎[2]‎

‏متنی را نیز آقای‌ دکتر یزدی‌ متضمن همین‌ پرسشها و پاسخها به خبرگزاریهای ‏‎ ‎‏آسوشیتدپرس، یونایتدپرس‌ و روزنامه‌های‌ اروپایی‌ و ژاپنی ارائه‌ کرد که روز سه‌شنبه‌ 7 ‏‎ ‎‏نوامبر به‌ سراسر جهان‌ مخابره‌ شد و با تحلیلهای فراوان‌ انتشار یافت. امام‌ همچنین‌ روز ‏‎ ‎‏سه‌شنبه‌ بعد از نماز مغرب‌ و عشا در زیر چادر باغ‌ برای‌ متجاوز از یکصد دانشجو و ‏‎ ‎‏میهمان‌ سخنرانی‌ کردند و به تحلیل‌ شرایط‌ و پیام‌ ‏‏«‏‏غلط‌ کردم» شاه‌ پرداختند.‏

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 67

  • . صحیفه امام، ج 4، ص 331.
  • . همان، ص 338.