فصل اول : قلب ایران در قلب اروپا (امام در پاریس)

کارتر : « من خود سفیر ایران در واشنگتن خواهم بود»

‏پیر سالینجر‏‎[1]‎‏ سخنگوی‌ کاخ‌ سفید هم‌ می‌نویسد: در ماههایی‌ که‌ شاه‌ به‌ سوی‌ سقوط‌ ‏‎ ‎‏می‌رفت، اردشیر زاهدی‌ لباس‌ عشرت‌طلبی‌ را به‌ دور افکنده‌ و با همدستی‌ برژینسکی، ‏‎ ‎‏بازیگر جدال‌انگیز نمایش‌ روزهای آخر شد. او دو بار به‌ تهران‌ رفت. قبل‌ از سفر ‏‎ ‎‏دومش‌ برژینسکی‌ از او خواست‌ برای‌ ملاقات‌ با کارتر و سایروس‌ونس و ترنر رئیس‌ ‏‎ ‎

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 77
‏سازمان سیا به‌ کاخ‌ سفید برود. کارتر تعهدی‌ نسبتاً جالب‌ کرد و به‌ او گفت: در مورد ‏‎ ‎‏واشنگتن‌ نگران‌ نباشید من خودم‌ سفیر ایران‌ در اینجا خواهم‌ بود (یعنی‌ زاهدی‌ لزومی‌ ‏‎ ‎‏ندارد به‌ بهانه‌ حفظ‌ منافع‌ ایران‌ در واشنگتن‌ بماند و به‌ این‌ دلیل‌ از سفر به‌ تهران‌ ‏‎ ‎‏صرفنظر کند. ظاهراً روزهای‌ آخر هم‌ زاهدی نگران‌ آن‌ بوده‌ است‌ که‌ او هم‌ در تهران‌ ‏‎ ‎‏دستگیر شود).‏

‏زمانی‌ زاهدی‌ با شاه‌ دیدار کرده‌ بود که‌ او در مورد پذیرش‌ حکومت موقت‌ توسط‌ ‏‎ ‎‏مخالفان‌ از جمله‌ دکتر صدیقی‌ و یا سنجابی‌ با اطرافیان خود و نیز سفرای‌ امریکا و ‏‎ ‎‏انگلیس‌ به‌ توافق‌ رسیده‌ و از آنان‌ برای‌ دیدار دعوت‌ کرده‌ بود. دیدار زاهدی‌ با او و ‏‎ ‎‏اعلام‌ حمایت‌ کامل‌ امریکا و سازمان‌ سیا، به‌ شاه روحیه‌ای جدید می‌دهد و لذا مجدداً ‏‎ ‎‏تصمیم‌ به‌ اتخاذ سیاست «چماق و هویج‌» و حکومت‌ نظامی می‌گیرد.‏

‏جان‌ استمپل می‌نویسد، شاه در دیدارش‌ با امینی‌ به‌ فکر فرو رفته‌ بود و روی‌ ‏‎ ‎‏پیشنهادات امینی‌ فکر می‌کرد، ولی اطمینان خاطری که‌ اردشیر زاهدی‌ به‌ او داد و ‏‎ ‎‏حمایت‌ کامل برژینسکی و مقامات‌ امریکایی‌ و انگلیسی را به‌ اطلاع‌ او رساند؛ اطمینان ‏‎ ‎‏حاصل‌ کرد که‌ بر اوضاع‌ پیروز خواهد شد و لذا راه‌ حلهای‌ مسالمت‌آمیز را از جمله‌ ‏‎ ‎‏تشکیل شورای سلطنت‌ را رد کرد.‏‎[2]‎‏ امینی در دیدار با شاه‌ به شورای‌ سلطنت اشاره کرده‌ بود و همچنین‌ گفته بود در دولت جدید باید افرادی‌ باشند که از خرداد 42 به بعد در ‏‎ ‎‏مصادر امور نبوده‌ باشند وگرنه آیت‌الله خمینی آن‌را نخواهد پذیرفت.‏

‏اردشیر زاهدی‌ که‌ دوران‌ نسبتاً طولانی‌ نماینده‌ ایران‌ در امریکا بود و طی روزهای ‏‎ ‎‏بحرانی‌ به‌ تهران رفته‌ و ساعات طولانی اوضاع‌ را با شاه بررسی می‌کرد، یک بار اعلام ‏‎ ‎‏کرد قصد دارد برای‌ دیدار امام‌ به‌ پاریس بیاید که‌ بلافاصله از طرف‌ دفتر امام‌ در پاریس ‏‎ ‎‏عنوان شد که‌ امام‌ او را نخواهند پذیرفت.‏

‏او در واقع‌ پیام‌ آور جناح‌ تندرو در سیاست‌ خارجی‌ ایالات‌ متحده‌ بود و از نزدیکان‌ ‏‎ ‎‏گروه‌ برژینسکی به‌ شمار می‌آمد. هر بار که چند روزی اوضاع در ایران‌ قدری‌ آرام‌ ‏‎ ‎

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 78
‏می‌شد و شاه‌ فکر می‌کرد که‌ به‌ اوضاع‌ مسلط شده‌ است، روش خشونت‌آمیز شدت ‏‎ ‎‏می‌یافت‌ و هر بار که‌ مردم‌ پاسخ خشونت‌ را با اعتصابات‌ گسترده‌تر و تظاهرات‌ وسیع‌تر ‏‎ ‎‏می‌دادند، سیاست آشتی و حقوق‌ بشر میدان‌دار می‌شد.‏

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 79

  • . Pierre Salinger.
  • . جان استمپل، درون انقلاب ایران.