فصل اول : قلب ایران در قلب اروپا (امام در پاریس)

تزلزل روحی نظامیان ، تردید و دودلی شاه

‏نکته‌ دیگری که‌ در این‌ روزهای‌ آبان‌ ماه‌ قابل‌ ذکر است، شکاف‌ در صف‌ ارتشیان‌ و نیز ‏‎ ‎‏فرمانداران‌ نظامی‌ شهرهای‌ مختلف‌ است. در بعضی‌ شهرها با توافقی‌ که رهبران‌ ‏‎ ‎‏تظاهرات‌ با نظامیان‌ بر سر حفظ‌ آرامش‌ در راهپیماییها می‌کردند، اعتراضات‌ بدون‌ ‏‎ ‎‏درگیری‌ و خشونت‌ نظامی‌ پایان‌ می‌پذیرفت، یا در مواردی‌ فراوان‌ سربازان‌ از اجرای‌ ‏‎ ‎

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 79
‏اوامر فرماندهان بر سر شلیک و تیراندازی به‌ سوی‌ مردم‌ خودداری می‌کردند. گفته ‏‎ ‎‏می‌شد که‌ اواسط آذرماه 57 در جلسه‌ای که‌ فرماندهان‌ سه‌ نیرو به‌ همراهی‌ ریاست‌ کل ‏‎ ‎‏ستاد ارتش با شاه‌ و نخست‌وزیر داشتند، تزلزل و عدم‌ روحیه‌ لازم در آنان‌ مشاهده ‏‎ ‎‏می‌شد، به‌ ویژه‌ آن‌ که‌ شاه‌ دو دل‌ و مردّد می‌نمود. از یک‌ طرف‌ می‌گفت هرگز به‌ سوی‌ ‏‎ ‎‏اجتماعات‌ تیراندازی‌ نشود تا فشار اروپاییها را باعث‌ نگردد، چند لحظه‌ بعد می‌گفت‌ ‏‎ ‎‏باید با قاطعیت‌ جلوی‌ اعتراضات‌ و اغتشاشات گرفته‌ شود. این‌ مساله‌ نظامیان‌ را سخت‌ ‏‎ ‎‏حیرت‌‌زده‌ کرده‌ بود.‏

‏روزنامه‌های لندن‌ روز پنجم‌ نوامبر (14 آبان) نوشتند: شاه‌ کنترل‌ خود را از دست‌ ‏‎ ‎‏داده‌ و اعصابش‌ به‌ شدت‌ متشنج‌ است.‏

‏مخبر مجله‌ اشپیگل‌ در هفته‌ دوم‌ نوامبر نوشت، هنگامی که‌ شاه‌ در گفتار خود دچار ‏‎ ‎‏تزلزل‌ می‌شد فرح‌ رشته‌ کلام‌ را در دست‌ می‌گرفت. در طرف مقابل این‌ وضع، اوضاع‌ ‏‎ ‎‏در پاریس‌ و نوفل‌ لوشاتو و رفتار امام‌ بود که مصمم‌ و قاطع‌ فقط‌ یک‌ شعار مطرح‌ ‏‎ ‎‏می‌شد و یک‌ خواسته‌ به‌ عنوان‌ تبلور اراده‌ ملّت‌ ذکر می‌شد و آن‌ رفتن‌ شاه‌ و پایان‌ ‏‎ ‎‏حکومت‌ سلطنتی‌ در ایران بود. گرچه‌ پیامهای مختلفی از نقاط‌ مختلف‌ و حتی‌ از ایران‌ ‏‎ ‎‏برای‌ امام می‌رسید که‌ نهضت را طی‌ چند مرحله‌ به‌ پیش‌ ببرد، ولی‌ هیچ‌کدام‌ در رفتار و ‏‎ ‎‏مرام‌ امام‌ ت‏‏ا‏‏ثیری‌ نداشت. از جمله‌ در هفته‌ اول‌ نوامبر اعلام‌ شد، نمایندگان‌ آیت‌الله ‏‎ ‎‏شریعتمداری‌ به‌ پاریس‌ می‌روند تا امام‌ را راضی کنند راه حل‌ میانه‌ را که‌ کمتر ‏‎ ‎‏خونریزی در پی‌ داشته‌ باشد انتخاب کنند. در این مورد در جای‌ دیگر همین‌ بخش‌ ‏‎ ‎‏توضیحات‌ لازم‌ را داده‌ام.‏

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 80