فصل اول : قلب ایران در قلب اروپا (امام در پاریس)

تدوین پیش نویس قانون اساسی

‏روزی‌ با آقای‌ دکتر حبیبی‌ در یکی‌ از قهوه‌خانه‌های‌ پاریس‌ نشسته بودیم. من به او گفتم ‏‎ ‎‏«شیخنا» مثل‌ اینکه‌ رفته‌ رفته‌ قضیه‌ دارد جدی می‌شود، بوی الرّحمن‌ شاه‌ بلند است‌ و به‌ زودی‌ باید حلوایش‌ را بپزیم! خوب‌ برای اداره کشور باید یک‌ بحث‌ جدی‌ بشود و ‏‎ ‎‏تدارکاتی‌ فراهم کنیم‌ یک‌ مرتبه غافلگیر نشویم. آقای‌ حبیبی‌ گفت‌ به‌ نظر من‌ مهمترین ‏‎ ‎‏چیزی که‌ الآن امام باید در فکرش‌ باشد قانون‌ اساسی‌ حکومت‌ آینده‌ است. اگر همین‌ ‏‎ ‎‏روند پیش برود و شاه‌ از ایران‌ خارج‌ شود و امام‌ به‌ ایران برگردد، باید قانون اساسی‌اش ‏‎ ‎‏زیر بغلش‌ باشد. قرار شد این‌ موضوع‌ را بدون‌ اینکه‌ جار و جنجالی رویش انجام‌ بدهیم‌ ‏‎ ‎‏با امام‌ در میان‌ بگذاریم.‏

‏همان‌ شب،‌ کلی بعد از پایان جلسهای که معمولاً‌ بعد از نماز مغرب و عشا با امام ‏‎ ‎‏برگزار می‌شد، دو نفری رفتیم‌ نزد امام. اتفاقاً پدرم آنجا بودند. ایشان گاه‌گاه ملاقاتهایی ‏‎ ‎‏با امام به‌ طور خصوصی داشتند و ما هم کنجکاوی نمی‌کردیم که‌ درباره چه‌ چیزی‌ ‏‎ ‎‏گفتگو می‌کردند. من‌ به‌ امام گفتم که ما با آقای دکتر حبیبی‌ در مورد چند مطلب‌ بحث ‏‎ ‎‏می‌کردیم‌ به این‌ نتایج رسیدیم که با شما در میان‌ بگذاریم، از جمله‌ نیاز به‌ طرحی برای‌ ‏‎ ‎‏تدوین‌ قانون‌ اساسی‌ جدید است. ایشان‌ به‌ آقای‌ حبیبی‌ گفتند که‌ شما یک‌ فکری‌ بکنید ‏‎ ‎‏با استفاده‌ از دانش‌ و اطلاعات حقوقی‌ و نیز آگاهی که‌ از قوانین‌ کشورهای‌ آزاد دارید. ‏‎ ‎

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 131
‏خودتان‌ و مطالبی‌ که‌ فکر می‌کنید لازم‌ است‌ تنظیم‌ کنید آقای‌ سلطانی هم‌ هستند اگر ‏‎ ‎‏احتیاج‌ به‌ آرای فقهی داشتید از ایشان‌ استفاده‌ کنید. ما گفتیم‌ عقیده‌ ما این‌ است‌ که‌ اگر شما صلاح می‌دانید این‌ مساله‌ مخفی‌ باشد، وقتی‌ تدوین‌ شد و دادیم خدمتتان، شما هر کاری‌ خواستید انجام‌ بدهید و معلوم‌ نباشد چه‌ کسی و کجا این‌ پیش‌نویس‌ را تهیه‌ کرده. امام‌ این‌ پیشنهاد را هم‌ پذیرفتند.‏

‏آقای دکتر حبیبی در خارج‌ از پاریس‌ منزل‌ داشت‌ و به‌ همت‌ ایشان پیش‌نویس ‏‎ ‎‏قانون‌ اساسی‌ تهیه‌ شد. من‌ هم‌ آن‌ مقداری‌ که‌ از عهده‌ام‌ بر می‌آمد، همکاری‌ مختصری‌ ‏‎ ‎‏داشتم. چند مورد پیش‌ آمد که‌ نیاز به‌ آرای جدید فقهی داشت. از جمله‌ در خصوص ‏‎ ‎‏حقوق‌ مردم، دکتر حبیبی می‌گفت من هر چه در کتابهای‌ فقها جستجو می‌کنم چیزی‌ به ‏‎ ‎‏این عنوان نمی‌‌بینم. وقتی مطلب را با پدرم در میان گذاشت ایشان گفتند بحث حقوق ‏‎ ‎‏ملت‌ها هیچ‌ مغایرتی‌ با مبانی‌ فقهی‌ ندارد.‏

‏موارد دیگری هم‌ بود که‌ گاه‌ با امام مطرح می‌شد از جمله در مورد تعطیل مجلس ‏‎ ‎‏شورا که امام‌ معتقد بودند اصل‌ قانونگذاری‌ تعطیل‌ بردار نیست.‏

خاطرات سیاسی- اجتماعی دکتر صادق طباطباییج. 3صفحه 132