شبهه دوم

‏‏شبهه دوم‏

‏‏ ‏

‏‏کمبود مواد زمین برای احیای مجدّد‏

‏‏نفس حافظ وحدت بدن‏

‏‏پاسخهای مختلف بر مبنای متکلّمین ‏

‏‏شبهه دوم: از اشکالات دیگر در این باب، این است که گفته اند اگر‏‎ ‎

‎

‏‏در روز حشر بخواهند به تعداد نفوس، بدنهایی از اجزای ترابیّه‏‎ ‎‏این زمین معلوم الحجم درست کنند، مادّه و خمیره تخلیق ابدان،‏‎ ‎‏برای تعداد کثیر نفوس انسانی که از ابتدا تا روز حشر، وجود‏‎ ‎‏یافته اند کفایت نمی کند. بعلاوه ما برای حیوانات هم قائل به حشر‏‎ ‎‏می باشیم لذا برای تشکیل دوباره بدن آنها نیز، به این مادّه نیاز‏‎ ‎‏هست. بعلاوه تخلیقاتی هم که پیوسته به عمل می آید، از سطح کره‏‎ ‎‏زمین است که این لایه پیوسته زیر و رو شده به نبات و گیاه متبدّل‏‎ ‎‏می شود. علی ای حال این اشکالی است که به عنوان شبهه بر معاد‏‎ ‎‏جسمانی وارد گردیده است.‏

‏‏     ‏‏پس بدن انسان، جسمی است مبهم و غیر متعیّن، که تعیّن‏‎ ‎‏یافتنش به وسیله نفس می باشد، بطوری که در هر نشئه که باشد‏‎ ‎‏حافظش همان نفسی است که در نشئه قبل هم بوده است. این‏‎ ‎‏همان بدنی است که اگر رفقای عالم طبیعتش، آن را در عالم دیگر‏‎ ‎‏ببیند می گویند: این فلان کس است، و آن دیگری بهمان کس‏‎ ‎‏است، یعنی بدنش همان بدن است. پس این شبهه به مسلک ما‏‎ ‎‏وارد نیست.‏

‏‏     اما حضرات متکلّمین بنا به مسلک خودشان باید بگویند که‏‎ ‎

‎

‏‏برای کثیری از نفوس معاد جسمانی نخواهد بود، و آنها از‏‎ ‎‏جسمانیّت خلاص شده، روحانی می گردند. و یا باید بگویند: برای‏‎ ‎‏تخلیق ثانویّه لازم است مواد مورد نیاز از این عالم گرفته شود.‏‎ ‎‏بدن، هیولای عالم است و هیولا بنفسها، تناهی و عدم تناهی‏‎ ‎‏ندارد، تناهی و عدم تناهی از احکام اجسام است. لذا می شود که‏‎ ‎‏صورت جسمیّه جرمیّه را از اجرام و کرات دیگر بیاورند، و هیولا‏‎ ‎‏از کره خاک باشد، و لازم نیست که صورت جرمیّه جسمیّه هم از‏‎ ‎‏کره ارض باشد.‏‎[2]‎‏(194)‏

‏‏*  *  *‏

‏‎ ‎

‏‎

‎

• . پاسخ کاملتر این شبهه با توجّه به مباحث قبلی، پیرامون «مادّه اخروی و جسم اخروی» روشن می گردد.