صور اخروی برخی اعمال و حرکات
صورت اخروی دارندگان رذایل
برای اشخاصی که ملکه فاسده و رذیله باطله پیدا کردند. از قبیل ملکه طمع، حرص، جحود، جدال، شره، حب مال و جاه و دنیا و سایر ملکات پست، جهنمی است که نمی شود تصور کرد؛ صورتهایی است که در قلب من و تو خطور نمی کند که از باطن خودِ نفسْ ظهور می کند که اهل آن جهنم از عذاب آنها گریزان و به وحشت هستند.(366)
* * *
صورت اخروی منافق
انسان اگر نفس اماره را به حال خود واگذار کند، به واسطه تمایل ذاتی آن به فساد و ناملایمات عاجله نفسانیه و مساعدت شیطان و وسواس خناس میل به فساد کند؛ و رذایل آن در هر روز رو به اشتداد و زیادت گذارد تا آنجا رسد که آن رذیله ای که از آن پیروی
کتابمعاد از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 437
کرده صورت جوهریه نفس و فصل اخیر آن گردد و تمام مملکت ظاهر و باطن در حکم آن درآید. پس، اگر آن رذیله رذیله شیطانیه باشد، همچون نفاق و دورویی که از خواص آن ملعون است ـ چنانچه قرآن شریف از آن خبر داده بقوله: وَ قاسَمَهُما اِنّی لَکُما لَمِنَ النّاصِحینَ. «قسم خورد از برای حضرت آدم و حوا ـ سلام الله علیهما ـ که من از پند دهندگان شما هستم.» با آنکه به خلاف آن بود ـ مملکت تسلیم شیطان شود، و صورت اخیره نفس و باطن ذات و جوهر آن صورت شیطان گردد؛ و صورت ظاهر آن نیز در آن دنیا ممکن است صورت شیطان باشد، گر چه در این جا به صورت و شکل انسانی است...
نفاق و دورویی علاوه بر آنکه خود صفتی است بسیار قبیح و زشت که انسان شرافت مند هیچگاه متصف به آن نیست و دارای این صفت از جامعه انسانیت خارج، بلکه با هیچ حیوانی نیز شبیه نیست، و مایه رسوایی و سرشکستگی در این عالم پیش اقران و امثال است، ذلت و عذاب الیم در آخرت است، و به طوری که در حدیث شریف ذکر فرموده صورتش در آن عالم آن است که انسان با دو زبان از آتش محشور گردد، و اسباب رسوائی او پیش خلق خدا و سرافکندگی او در محضر انبیاء مرسلین و ملائکه مقربین گردد. و شدت عذابش نیز از این روایت مستفاد شود، زیرا که اگر جوهر بدن جوهر آتش شد، احساس شدیدتر و الم بیشتر گردد. پناه می برم به خدا از شدت آن.
کتابمعاد از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 438
و در حدیث دیگر وارد است که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: «می آید روز قیامت آدم دورو، در صورتی که یکی از دو زبانش از پشت سرش خارج شده و یکی از آنها از پیش رویش؛ و هر دو زبان آتش گرفته و تمام جسدش را آتش زده اند. پس از آن گفته شود این است کسی که در دنیا دورو بود و دو زبان بود؛ معروف شود به این روز قیامت.»(367)
* * *
صورت اخروی متعصّب
در این حدیث شریف که ما به شرح آن پرداختیم که می فرماید: «کسی که در دلش حبه خردلی عصبیت باشد، برانگیزاند خداوند او را با اعراب جاهلیت.» تواند اشاره به آن معنی که ذکر شد باشد.
انسان دارای این رذیله وقتی از این عالم منتقل شد، شاید خود را یکی از اعراب جاهلیت ببیند که نه ایمان به خدای تعالی دارد، نه به رسالت و نبوت معتقد است، و به هر صورت که صورت آن طایفه است خود را محشور ببیند، و خود نیز نفهمد که در دنیا اظهار عقیده حقه می کرده و در سلک امت رسول خاتم ـ صلی الله علیه و آله ـ منسلک بوده. چنانچه در حدیث وارد است که اهل جهنم اسم رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ را فراموش کنند و خود را نتوانند معرفی کنند، مگر بعد از آنکه اراده حق تعالی به خلاص
کتابمعاد از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 439
آنها تعلق گیرد. و چون این خلق به حسب بعضی احادیث از خواص شیطان است، شاید اعراب جاهلیت و انسان دارای عصبیت جاهلیت به صورت شیطان محشور گردد.(368)
* * *
صورت اخروی متکبّر
در کافی شریف، از حضرت صادق ـ علیه السلام ـ منقول است که: «متکبّران، به صورت مورچگان ضعیفی شوند، و مردم آنان را پایمال کنند، تا خداوند از حساب فارغ شود».
صورت غیبیّه تکبّر، صورت مورچه ضعیف است، و شاید این صورتِ برزخیّه قیامتیّه، برای کوچک و صغیر بودن نفْسِ شخصِ متکبّر باشد.(369)
* * *
متکبّر، مظهر شیطان
ای برادر تا عمر و جوانی و قوت و اختیار باقی است اصلاح نفس کن. اعتنا به این جاه و شرفها مکن؛ این اعتبارات را زیر پا بگذار. تو آدمزاده ای، صفت شیطان را از خود دور کن. ممکن است شیطان به این رذیله از سایر رذایل بیشتر اهمیت دهد؛ و چون این صفت خود اوست و موجب طرد او از درگاه خدای متعال، عارف و عامی و عالم و جاهل را بخواهد همسلک خود کند؛ و در آن عالم که ملاقات کنی او را با این رذیله، گرفتار ملامت او هم بشوی: بگوید ای آدمزاده؛ مگر انبیا به تو خبر ندادند که برای تکبر به پدر تو من مطرود درگاه حق شدم، برای تحقیر مقام آدم و تعظیم مقام خود ملعون شدم، تو چرا خود را گرفتار این رذیله کردی؟ در آن
کتابمعاد از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 440
هنگام تو بیچاره علاوه بر عذابها و گرفتاریها و حسرت و ندامتهایی که به شنیدن درست نیاید، گرفتار سرزنش اذل مخلوقات و پست ترین موجودات هم هستی! شیطان که تکبر به خدا نکرده بود؛ تکبر کرد به آدم که مخلوق حق است، گفت: خَلَقتَنی مِن نارٍ و خَلَقتهُ مِن طینٍ. خود را بزرگ شمرد و آدم را کوچک. تو آدمزاده ها را کوچک شماری و خود را بزرگ. تو نیز از اوامر خدا سرپیچی کنی: فرموده فروتن باش، تواضع کن با بندگان خدا، تکبر کنی؛ سرافرازی نمایی. پس چرا فقط شیطان را لعن می کنی، نفس خبیث خودت را هم شریک کن در لعن؛ همان طور که شریک با او در این رذیله ای. تو از مظاهر شیطانی! شیطان مجسمی! شاید صورت برزخی و قیامتی تو شیطان باشد! میزان در صور آخرت ملکات نفس است: مانع ندارد صورت شیطان باشی؛ صورت مورچه کوچک هم باشی. موازین عالم آخرت غیر از اینجاست.(370)
* * *
صورت اخروی غضب کننده
اگر خدای نخواسته صورت غضب در انسان ملکه راسخه گردد که فصل اخیرش صورت غضب گردد، مصیبت افزون شود، و صورت برزخ و قیامت صورت سبع است ـ آن هم سبعی که در این عالم نظیر ندارد؛ زیرا که سبعیت انسان را در این حال مقایسه با هیچیک از حیوانات نتوان کرد.(371)
* * *
صورت اخروی غیبت کننده
عن عقاب الاعمال باسناده عن رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ فی حدیث:... و من مشی فی غیبة اخیه و کشف عورته، کانت اول خطوة خطأها
کتابمعاد از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 441
وضعها فی جهنم و کشف الله عورته علی رؤوس الخلائق... الخ.
فرمود: «کسی که راه رفت در غیبت برادرش و کشف سر او، اول قدمی که بردارد در جهنم گذارد، و کشف کند خداوند سر او را در بین خلایق.» اینها حال روز قیامت و جهنم او که این طور خداوند تعالی او را مفتضح در بین خلایق و در محضر ملکوتیین فرماید.
و در وسائل سند به حضرت صادق ـ علیه السلام ـ رساند که از حضرت رسول ـ صلی الله علیه و آله ـ روایت فرموده، تا می فرماید: و قال: من اغتاب امرء مسلما، بطل صومه و نقض وضوئه و جاء یوم القیامة یفوح من فیه رائحة انتن من الجیفة، یتأذی به اهل الموقف. و ان مات قبل ان یتوب، مات مستحلاً لما حرم الله عزوجل.
فرمود رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله: «کسی که غیبت کند مرد مسلمی را، باطل شود روزه او و شکسته شود وضوی او؛ و بیاید روز قیامت در حالی که از دهان او بویی می آید که از بوی مردار گندش بیشتر است؛ در آزار می آیند از آن اهل موقف. و اگر بمیرد قبل از توبه، مرده است در صورتی که حلال شمرده چیزی را که خداوند حرام شمرده است.» این هم حال قبل از ورودش به جهنم که در نزد اهل «موقف» مفتضح و رسواست و در شمار کفار است؛ زیرا که مستحل محرم الهی کافر است. و مغتاب در اثر او مثل اوست، بنابر این حدیث شریف. و حال برزخ او نیز روایت از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ گردیده:
عن انس قال قال رسول الله ـ صلی الله علیه و آله: مررت لیلة اسری بی علی قوم یخمشون وجوههم باظافیرهم. فقلت: یا جبرئیل، من هولاء؟ قال:
کتابمعاد از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 442
هولاءالذین یغتابون الناس و یقعون فی اعراضهم.
انس بن مالک[گوید]: «رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود: گذشتم در شب معراج به قومی که رویهای خود را با چنگال خویش خراش می دادند. از جبرئیل پرسیدم اینها کیان اند؟ گفت: "اینها کسانی هستند که غیبت مردم را می کردند و واقع می شدند در اعراض آنها."»
پس، معلوم شد که شخص مغتاب در برزخش رسوا و مفتضح است، و در موقفش پیش اهل آن خجل و شرمسار است، و در جهنم نیز با رسوایی و بی آبرویی خواهد بسر برد.(372)
* * *
نسیان آیات حق و کوری باطن
و این ذکر مقابل آن نسیانی است که حق تعالی درباره ناسی از آیات می فرماید حیث قال: کَذلِکَ اَتَتْکَ ایاتُنا فَنَسیتَها وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسی.
چنان[که] نسیان آیات و کوری باطنی از رؤیت مظاهر جمال و جلال حق سبب عمای در عالم دیگر شود.(373)
کتابمعاد از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 443
کتابمعاد از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 444