جنگهای جهانی اول و دوم

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تجزیۀ دولت‏‎ ‎‏عثمانی در جنگ‏‎ ‎‏جهانی اول‏

‏‏شاید بسیاری، بعضی از شما یادشان بیاید جنگ بین المللی را، جنگ‏‎ ‎‏اول‏‎[1]‎‏ بین المللی را، که با مسلمین و با دولت بزرگ عثمانی چه کردند.‏‎ ‎
‏‎

‎

‏‏دولت عثمانی یکی از دولی بود که اگر با شوروی طرف می شد، گاهی او را‏‎ ‎‏زمین می زد؛ سایر دول حریف میدان او نبودند. دولت عثمانی یک دولت‏‎ ‎‏اسلامی بود که سیطره اش گرفته بود تقریباً از شرق تا غرب را. آنها دیدند‏‎ ‎‏که با این دولت اسلامی به این قوی ای نمی شود چاره ای کرد؛ نمی شود‏‎ ‎‏ذخایر را برد. بعد از اینکه در آن جنگ ـ با آن بساط ـ غلبه پیدا کردند،‏‎ ‎‏تجزیه کردند دولت عثمانی را به دول بسیار کوچک کوچک. برای هر یک‏‎ ‎‏از آنها هم یا امیری قرار دادند یا سلطانی قرار دادند یا رئیس جمهوری‏‎ ‎‏قرار دادند؛ آنها در قبضۀ مستعمره چیها و ملت بیچاره در قبضۀ آنها. با‏‎ ‎‏این وضع یک دولت عثمانی با آن مجد را زمین زدند و دولت، دولتهای‏‎ ‎‏اسلامی از خواب بیدار نشدند، یا خودشان را به خواب زدند. این دولت‏‎ ‎‏عثمانی در تحت ظل خلافت اسلامی، در تحت ظل اتکای به قرآن‏‎ ‎‏مجید، آن مجد را داشت. بعد از آنکه تجزیه شد، در زمان ما، در زمان‏‎ ‎‏آتاتورک‏‎[2]‎‏ خبیث، اسلام را در آنجا الغا کردند؛ و الآن دولت ترکیه دولت‏‎ ‎
‏‎

‎

‏‏مسلم نیست؛ دولت حسابش از اسلام جداست؛ مراسم دینی ندارد‏‎ ‎‏دولت؛ احکام دینی دولت ندارد. لکن ملت شریف ترکیه مسلم هستند؛ و‏‎ ‎‏اینها هستند که در سالهایی که به مکه می روند طایفۀ اینها به نسبت‏‎ ‎‏بیشتر از دیگران است؛ دولت یک همچو دولتی است. آن مجد را به‏‎ ‎‏اتکای به اسلام به دست آورد؛ و آنها دیدند که اتکای به اسلام نقطۀ بسیار‏‎ ‎‏بزرگی است که با این اتکا نمی شود دولتهای اسلامی را از بین برد؛ در‏‎ ‎‏ترکیه اسلام را از حساب دولت جدا کردند، و حالا می بینید که در قبرس،‏‎ ‎‏که از ترکها کشته می شود، یک مسلم نیست که متاسف باشد. این تاسف‏‎ ‎‏دارد که یک دولتی جوری بکند، طوری رفتار بکند، بعد از آنکه در مقابلۀ‏‎ ‎‏نصارا زمین بخورد یا از آن کشته داده بشود، دول اسلامی دیگر بی تفاوت‏‎ ‎‏باشند نسبت به او. اگر یک نفر هم اظهار تاسف بکند یک آخوند‏‎ ‎‏پوسیده ای مثل من. دول اسلامی که اظهار تاسف نمی کنند، برای اینکه‏‎ ‎‏مجد اسلامی را از دست داده‏‏[‏‏اند‏‏]‏‏.(41)‏

‏‏18 / 6 / 43 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تجهیزات‏‎ ‎‏مفسدین، علت‏‎ ‎‏جنگها‏

‏‏این جنگهایی که اخیراً ـ یعنی در این صد سال ـ در دنیا اتفاق افتاده است،‏‎ ‎‏جنگ اول جهانی، جنگ دوم جهانی، این جنگهایی که در ویتنام در این‏‎ ‎‏آخر اتفاق افتاد، این کشتارهایی که از مردم شد، برای این بود که اسلحه ها‏‎ ‎‏در دست غیرصالحها بود؛ ناشایسته ها اسلحه ها را به دست داشتند.‏‏(42)‏

‏‏دی 1356 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏جنگ عمومی‏‎ ‎‏جهانی، عامل‏‎ ‎‏نابودی بشریت‏

‏‏جنگ عمومی مساوق‏‎[3]‎‏ است با قطع نسل بشر. اینطور نیست که جنگ‏‎ ‎
‏‎

‎

‏‏عمومی بکند، آن یکی غلبه کند بر او، او را از بین ببرد خودش زندگی‏‎ ‎‏کند؛ برای اینکه قضیۀ جنگهای ذره ای است، اتمی است و تمام بشر از‏‎ ‎‏بین می رود، و هیچ عقلی اقتضای این را هم نمی کند که یک جنگ‏‎ ‎‏عمومی را؛ این جنگ عمومی غیر از آن جنگ عمومیهای اول و دوم‏‎ ‎‏[‏‏است‏‏]‏‏. جنگ عمومی اول و دوم جنگ عمومی بود که این ابزاری را که‏‎ ‎‏الآن پیدا شده نبود این ابزار. جنگ اول که خیلی کم بود؛ جنگ دوم هم‏‎ ‎‏بود اما اینطور نبود. الآن وضع جوری شده است که اگر یک جنگ عمومی‏‎ ‎‏بخواهد در دنیا پیدا بشود، عقلای دنیا می دانند، همین ابرقدرتها‏‎ ‎‏می دانند اینکه این جنگ مثل آن جنگها نیست. این جنگ بشر را به‏‎ ‎‏نابودی کشیدن است؛ یعنی هم شوروی نابود خواهد شد، هم امریکا نابود‏‎ ‎‏خواهد شد، هم سایر ممالک نابود خواهد شد. یک همچو جنگ عمومی‏‎ ‎‏نخواهد پیدا شد.(43)‏

‏‏5 / 9 / 57 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏وحشت از جنگ‏‎ ‎‏عمومی جهانی‏

‏‏اگر می گویند که شوروی مثلاً مستقیماً دخالت می کند در ایران و لشکر‏‎ ‎‏سرخ می ریزد ایران را می گیرد، این دروغ است. برای اینکه همچو کاری‏‎ ‎‏نمی تواند بکند از باب اینکه آن طرفش هم یک قلدری مثل خودش‏‎ ‎‏ایستاده است؛ اگر او این کار را بخواهد بکند جنگ می شود.‏

‏‏     و الآن همۀ ابرقدرتها می دانند که اگر یک جنگ عمومی بشود، تمام‏‎ ‎‏بشر از بین می رود برای اینکه با این اسلحه هایی که الآن هست دیگر‏‎ ‎‏اینطور نیست که جنگ جنگ منطقه ای باشد، در یک قطری جنگ‏‎ ‎‏بکنند در یک قطر دیگری نباشد؛ همۀ منطقه های دنیا، همۀ بلاد دنیا از‏‎ ‎‏بین خواهد رفت. و هیچ عاقلی اقدام به همچو جنگی نخواهد کرد. ما اگر‏‎ ‎‏فرض هم بکنیم که یک لشکر اجنبی وارد بشود به مملکتمان، این هم باز‏‎ ‎
‏‎

‎

‏‏همه تجربه کردند در تاریخ که اجنبی اگر بیاید ممکن است وارد بشود و‏‎ ‎‏زورش غلبه کند بر یک ملتی لکن نمی تواند بماند در آنجا. وقتی که آمد و‏‎ ‎‏وارد شد، هر فردی از آن را این ملت از بین می برد، تمامش می کند.(44)‏

‏‏17 / 10 / 57 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تجزیۀ‏

‏‏کشورهای‌اسلامی، ‏‎ ‎‏توطئه‌دشمنان‏

‏‏این تبلیغات باعث شد که برادران را از هم جدا کردند، و ملتهای مختلف‏‎ ‎‏ساختند، و چیزهایی که در صدر اسلام مطرح نبود، مطرح می کنند تا‏‎ ‎‏جدا شوند و ضعیف شوند. بدتر از این، مشکل حکومتهاست. در زمان‏‎ ‎‏عثمانی، که مسلمین حکومت نسبتاً قوی داشتند، و قدرتی بود که گاهی‏‎ ‎‏با ژاپن و با شوروی مبارزه می کرد و غلبه می کرد، مع الاسف به واسطۀ‏‎ ‎‏همین که اجانب از این وحدت می ترسیدند، وقتی در جنگ اول جهانی‏‎ ‎‏غلبه کردند، حکومت عثمانی را تکه تکه کردند و هرکس را بر جایی‏‎ ‎‏گماردند، و کوشیدند این حکومتها با هم دشمن شوند؛ زیرا می دانستند‏‎ ‎‏که مسلمین با این خزائن و این جمعیت اگر متحد شوند، برای امریکا و‏‎ ‎‏برای غرب حظی نیست؛ و شاید مسلمین آنها را تهدید می کردند، از این‏‎ ‎‏جهت حکومتها را با هم بد کردند؛ و اینها مامورین آنها بودند.(45)‏

‏‏16 / 2 / 58 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تجزیۀ مسلمین،‏‎ ‎‏ثمرۀ جنگ جهانی‏‎ ‎‏اول‏

‏‏در این جنگ عمومی که غلبه پیدا کردند آنها علیه عثمانی که یک دولت‏‎ ‎‏بسیار بزرگی بود و از مصر تا حجاز تا خیلی جاهای دیگر بود، این را‏‎ ‎‏تکه تکه کردند، و هر جایش را به یک کسی دادند؛ به یکی از نوکرهای‏‎ ‎‏خودشان یعنی خارجیها اداره شان بکنند. این حکومتها را مقابل هم قرار‏‎ ‎‏دادند: سلطان کذا و سلطان کذا. رئیس جمهور کذا و رئیس جمهور کذا.‏
‏‎

‎

‏‏همه را مقابل هم قرار دادند. همه را دشمن هم کردند. این دشمن آن و آن‏‎ ‎‏دشمن این. حالا کنار نشسته اند و بردند همه چیز ما را. اینها با هم‏‎ ‎‏دشمنی کردند، خودشان با هم دشمنی کردند! در هر مملکتی هم‏‎ ‎‏«احزاب» درست کردند‌ حزبهای مختلف. حزبهایی که همه مخالف هم‏‎ ‎‏هستند. این آن را بکوبد و آن این را بکوبد. جبهه های مختلف؛ حزبهای‏‎ ‎‏مختلف «من حیث لایشعر» و مسلمین مع الاسف به واسطۀ عدم توجه به‏‎ ‎‏عمق مسائل تحت تاثیر واقع شده، و می شوند. دولت عراق علی‏‏ ‏‏حده و‏‎ ‎‏دولت ایران علی حده؛ هر دو مسلم، اما با هم دعوا و جنگ دارند. دولت‏‎ ‎‏پاکستان علی حده، دولت کذا علی حده، و همه شان مسلم، اما با هم جنگ‏‎ ‎‏دارند؛ دعوا دارند.(46)‏

‏‏30 / 2 / 58 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تجربۀ شکست‏‎ ‎‏متجاوزین در‏‎ ‎‏جنگ جهانی دوم‏

‏‏چه بسا یک لشکری، یک جمعیتی، پیروز بشوند به یک جمعیت یا ملت‏‎ ‎‏دیگر، و خوب هم از عهده برآیند لکن نتوانند حفظ کنند پیروزی‏‎ ‎‏خودشان را. بسیاری از این کشور گشاها بوده اند که زده اند و جلو رفته اند و‏‎ ‎‏فتح کرده اند؛ لکن نتوانستند حفظ کنند. وقتی که به یک حدی رسیدند،‏‎ ‎‏یک جهاتی پیش آمد که نتوانستند حفظ کنند، شکست خوردند. این‏‎ ‎‏باید عبرت بشود برای کسانی که در یک میدان پیروز شدند و باز تتمه‏‎ ‎‏دارند؛ نرسیده اند به مقصد. در همین جنگهای عمومی که شده است،‏‎ ‎‏یک وقت یک سرداری با فشار و زور و با لشکر خیلی جَرّار جاهایی را‏‎ ‎‏گرفت و پیش رفت، مثل هیتلر‏‎[4]‎‏ پیش رفت، فرانسه را گرفت و حمله کرد‏‎ ‎‏به شوروی و یک مقداری هم از شوروی گرفت؛ لکن جهاتی پیش آمد که‏
‏‎

‎

‏‏در همان جا شکست خورد و شکستش تا آخر هم تا ملزم شد ـ به طوری‏‎ ‎‏که گفته اند‌ خودش را بکشد. (47)‏

‏‏16 / 4 / 58 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏نفت،‏

‏‏عامل تعیین‌کننده ‏‎ ‎‏در جنگ جهانی ‏‎ ‎‏دوم‏

‏‏در این جنگ عمومی دوم، که هیتلر پیش برد و فرانسه را گرفت و خیلی‏‎ ‎‏جاها را، حمله به شوروی و اینها، چرچیل‏‎[5]‎‏ آن سیاستمدار انگلیسی، آمد‏‎ ‎‏در مجلس انگلستان و شروع کرد راجع به ضعف خودشان و راجع به‏‎ ‎‏گرفتاریها و راجع به شکست خوردنها که ما کجا را از دست دادیم، کجا را از‏‎ ‎‏دست دادیم، کار ما چه طور است، مملکت ما چه خواهد شد، زندگی ما‏‎ ‎‏چه خواهد شد، خیلی طولانی شکایت کرد، و اینکه ما از بین رفتیم،‏‎ ‎‏آخرش یک کلمه گفت که: لکن پیروزی مال کسی است که روی موجهای‏‎ ‎‏نفت سوار است. و حدسش هم درست بود، و پیروزی هم مال اینها شد که‏‎ ‎‏نفتهای ما را بردند.(48)‏

‏‏ ‏

‏‏21 / 4 / 58 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏جنگ قدرتها برای‏‎ ‎‏غلبه بر دیگری‏

‏‏جنگ جهانی، جنگ بود بین دو تا قدرت بزرگ. یک قدرت این طرف‏‎ ‎‏بود، یک عده ای از دولتها این طرف بودند. یک قدرت آنطور آن طرف بود‏‎ ‎‏و یک عده ای از قدرتمندها آنجا با توپ و تفنگ و چیزهایی که آن وقت‏‎ ‎‏بود به جان هم ریختند. هم در جنگ اول، من هر دویش را یادم است، و‏‎ ‎‏شماها نبودید. آن وقتها هم در جنگ اینطور بود که دو تا قدرت بودند که‏‎ ‎‏مقابل هم ایستاده بودند، و زدند تو سر هم تا یکی غلبه کرد. هم در جنگ‏
‏‎

‎

‏‏دوم که باز دو تا قدرت با هم، یعنی دو گروه از قدرت با هم اختلاف کردند و‏‎ ‎‏زدند هم را و از بین بردند.(49)‏

‏‏20 / 10 / 58 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏خسارات ایران در‏‎ ‎‏جنگهای جهانی‏

‏‏مع الاسف ملتهای ضعیف، کشورهای ضعیف در حال جنگ و در حال‏‎ ‎‏صلـح، اینهـا پایمـال می شوند. گفته می شـود که خـروس، هم در عـزا و‏‎ ‎‏هم در عـروسی ذبح می شود، ملتهـای ضعیف هـم اینطـورند. من هر دو‏‎ ‎‏جنگ بیـن المللی را یـادم هست، و گمـان نـدارم هیچ کـدام از شمـا‏‎ ‎‏جنگ بیـن المللی اول را یـادش باشد. ما در جنگ بین المللی هم‏‎ ‎‏مشاهده می کردیم، من کوچک بودم لکن مدرسه می رفتم، و سربازهای‏‎ ‎‏شوروی را در همان مرکزی که ما داشتیم؛ در خمین، من آنجا آنها را‏‎ ‎‏می دیدم، و مورد تاخت وتاز ما واقع شدیم در جنگ بین المللی اول.‏‎ ‎‏جنگ بین المللی دوم را بسیاری از شماها یادتان است که ما مورد‏‎ ‎‏تاخت وتاز این سه قوه واقع شدیم؛ امریکا، انگلستان، شوروی. سربازهای‏‎ ‎‏آنها در همۀ کشور ما تقریباً پخش بودند. شوروی تقریباً از بیرون تهران تا‏‎ ‎‏خراسان، انگلستان در قم و آنجاها، و کسان دیگر هم جاهای دیگر. ما‏‎ ‎‏مورد تاخت وتاز بودیم به عنوان پل پیروزی. ما باید مورد تاخت وتاز‏‎ ‎‏بشویم تا آقایان پیروز بشوند. بعد هم که پیروز شدند و حال صلح پیش‏‎ ‎‏آمد باز ما ذبح شدیم. کشورهای ضعیف اینطورند؛ در حال صلح مورد‏‎ ‎‏تاخت وتازند و ذبح، و در حال جنگ هم همین طور. ما حال صلحمان‏‎ ‎‏بدتر از حال جنگمان بود، در حالی که دنیا در صلح به خیال خودشان‏‎ ‎‏آرامش و صلح بود. این قوای بزرگ جنگ نداشتند، فرصت داشتند که‏‎ ‎‏همه چیز ما را از دست بدهند، بگیرند از ما. ما در طول مدتی که انگلستان‏‎ ‎‏و امریکا در اینجا دخالت مستقیم داشتند، هیچ چیز خودمان‏
‏‎

‎

‏‏نداشتیم.(50)‏

‏‏14 / 3 / 59 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏طغیان طبقات بالا،‏‎ ‎‏سبب بروز جنگ‏

‏‏بعثت برای همین است که همگان را تزکیه کند.‏

‏‏     و این تزکیه برای دولتمردان، برای سلاطین، برای روسای جمهور،‏‎ ‎‏برای دولتها و برای سردمداران بیشتر لازم است تا برای مردم عادی. اگر‏‎ ‎‏افراد عادی تزکیه نشوند و طغیان پیدا کنند، یک طغیان بسیار محدود‏‎ ‎‏است. یک نفر در بازار یا یک نفر در روستا اگر طغیان بکند، یک نقطۀ‏‎ ‎‏محدودی را به فساد ممکن است بکشد، لکن اگر طغیان در کسی شد که‏‎ ‎‏مردم اورا پذیرفته اند، در عالمی شد که مردم آن عالم را پذیرفته اند، در‏‎ ‎‏سلطانی شد که مردم آن سلطان را پذیرفته اند، در روسایی شد که مردم‏‎ ‎‏آنها را پذیرفته اند، این گاهی یک کشور را به فساد می کشد و گاهی‏‎ ‎‏کشورها را به فساد می کشد. این طغیانها که موجب این است که‏‎ ‎‏کشورهایی به تباهی کشیده بشود برای این است که تزکیه نشده است‏‎ ‎‏کسی که زمام امور به دستش است. شما مقایسه کنید صدام را با یک نفر‏‎ ‎‏آدم عادی؛ یک نفر آدم عادی هرچه طغیان بکند و هر چه فرعونیت‏‎ ‎‏داشته باشد جز اینکه یک افراد معدودی را به تباهی بکشد یا خانواده‏‎ ‎‏خودش را به تباهی بکشد کار دیگری از او نمی آید، اما صدام را ببینید که‏‎ ‎‏طغیان کرده است و طاغی است و این طغیان موجب به فساد کشیدن‏‎ ‎‏یک مملکت، دو مملکت، بلکه منطقه ممکن است بشود و اگر این طغیان‏‎ ‎‏در رئیسهای جمهور بزرگ دنیا باشد، اگر رئیس جمهور امریکا طغیان‏‎ ‎‏بکند طغیان او یک کشورهای بسیار را به فساد می کشد. جنگهای بزرگی‏‎ ‎‏که در دنیا واقع شد، مثل جنگ اول و جنگ دوم، برای همین بود که‏‎ ‎‏طغیان در آن طبقۀ بالا بود. آن طبقۀ بالا که مهذب نبودند طغیان کردند‏
‏‎

‎

‏‏و کشورهای بزرگ را به فساد کشاندند.(51)‏

‏‏11 / 3 / 60 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏صلح اسلامی و‏‎ ‎‏صلح انگلیسی‏

‏‏در جنگ عمومی دوم، بعد از آنکه یک دسته بر دستۀ دیگر با هم چیره‏‎ ‎‏شدند و شوروی و انگلستان هم با هم بودند در آن وقت، چرچیل‏‎ ‎‏اعتقادش این بود که حالایی که ما طرف را شکست دادیم، حمله کنیم به‏‎ ‎‏اینهایی که همراه ما بودند، به شوروی حمله کنیم. مجلس جلویش را‏‎ ‎‏گرفت؛ برای اینکه آنها هم نه اینکه نمی خواستند، آنها می دیدند که‏‎ ‎‏ممکن است شکست توی آن باشد. اینها وضع صلحشان اینطوری است.‏‎ ‎‏صلح صدامی این سنخ صلح است، نه صلح شماست که اسلامی است و‏‎ ‎‏واقعاً صلح را می خواهید.(52)‏

‏‏11 / 7 / 61 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‎ ‎

‏‎

‎

• )) جنگ جهانی اول (1914ـ1918 م.) بین متفقین (امپراتوری بریتانیا، فرانسه، روسیه، ایتالیا، ایالات متحده امریکا، ژاپن، بلژیک، صربستان، مونته نگرو، یونان، پرتغال، رومانی) و دُول مرکزی (آلمان، اتریش ـ مجارستان، عثمانی، بلغارستان). تعداد تلفات 10 میلیون نفر کشته و 20 میلیون نفر مجروح تخمین شده است. با قتل ولیعهد اتریش در سارایوو مرکز بوسنی به دست یکی از اهالی صربستان، اتریش به صربستان      اعلان جنگ داد. دولت عثمانی در نوامبر 1914 به کمک آلمان و اتریش وارد جنگ شد. سپاهیان عثمانی از راه فلسطین به کانال سوئز حمله کردند ولی توفیقی نیافتند. اعراب حجاز در 1916 بر علیه حکومت عثمانی شوریدند و این شورش تا دمشق گسترش یافت.     متفقین در فوریه 1917 کوت العماره، و در ماه مارس، بغداد و در سپتامبر، اورشلیم را تصرف کردند. در سپتامبر 1918 در فلسطین تقریباً همۀ ارتش عثمانی اسیر شد و سوریه به اشغال درآمد.     دمشق، حلب و ارتش عثمانی در دجله تسلیم شدند و قسطنطنیه (استانبول) به خطر افتاد و 30 اکتبر دولت عثمانی قرارداد متارکۀ جنگ را امضا کرد. (دائرة المعارف فارسی؛ به سرپرستی غلامحسین مصاحب؛ ج 1، ص 755 ـ 777) جنگ جهانی اول به حیات امپراتوری عثمانی خاتمه داد. حجاز و نجد، متحد شده و عربستان سعودی را تشکیل دادند. یمن و مصر از سلطه امپراتوری عثمانی درآمد و در فلسطین صهیونیستها فرصت یافتند تا دست به ایجاد «کانون ملی یهودیان» بزنند. فرهنگ تاریخی ـ سیاسی ایران و خاورمیانه؛ غلامرضا علی بابایی، رسا، ص 210.
• )) مصطفی کمال پاشا (1299ـ1357 ه . ق.) ملقب به آتاتورک (پدر ترک)، وی امپراتوری عثمانی را پس از آنکه توسط استعمارگران از هم پاشیده شده بود به جمهوری تبدیل کرد و کشور عثمانی را ترکیه نامید و از سال 1342 ه . ق. تا پایان عمر در مقام ریاست جمهوری باقی ماند. وی ضمن ترویج تمدن غرب به مخالفت با اسلام پرداخت، جدایی دین از سیاست، کشف حجاب، خلع لباس روحانیت، تبدیل خط ملی به لاتین و بستن مدارس و مساجد از جمله اقدامات ضد اسلامی آتاتورک به شمار می آید.
• )) مساوی.
• )) آدلف هیتلر (1889 ـ 1945 م.) در سال 1921 به رهبری حزب کارگران ناسیونال سوسیالیست آلمان که بعداً به حزب نازی معروف شد، رسید و در سال 1933 صدر اعظم آلمان شد؛ و عامل بزرگترین و خونین ترین جنگ در جهان شد.
• )) وینستون چرچیل (1874 ـ 1965 م.) در دو دوره 1940 تا 1945 و 1951 تا 1955 نخست وزیر بریتانیا بود و در 24 ژوئیه 1965 درگذشت.