دفع تجاوز به اندازۀ توان
مساله 1ـ اشکالی نیست که انسان حق دارد محارب و مهاجم و دزد و مانند اینها را از خود و حریم و مالش هر اندازه که می تواند، دفع نماید.(175)
* * *
دفاع به هر وسیله ممکن
مساله 2ـ اگر دزد یا غیر دزد بر شخصی در خانه اش یا غیر خانه اش، هجوم آورد تا ظالمانه او را بکشد، بر او واجب است به هر وسیلۀ ممکنی (از خود) دفاع نماید، ولو اینکه به قتل مهاجم، منجر شود و تسلیم شدن و پذیرفتن ظالم برایش جایز نیست.(176)
* * *
مقابله تا حد کشته‌شدن مهاجم
مساله 3ـ اگر به متعلقین کسی از قبیل پسر یا دختر یا پدر یا برادر یا بقیه کسانی که به او تعلق دارند حتی خدمتگزار مرد و زن او، هجوم آورد که ظالمانه او را بکشد جایز بلکه واجب است از او دفاع کند ولو اینکه به کشته شدن مهاجم منجر شود.(177)
* * *
کتابجنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 115
دفع مهاجم ولو به کشته شدن او
مساله 4ـ اگر به حریم او ـ زوجه اش باشد یا غیر او ـ هجوم برد که تجاوز نماید دفع او با هر وسیله ای که ممکن است واجب می باشد ولو به کشته شدن مهاجم منتهی شود، بلکه اگر به عرض حریم به کمتر از تجاوز، هجوم آورد، ظاهراً وظیفه همین است.(178)
* * *
دفاع از مال ولو به قتل مهاجم
مساله 5ـ اگر به مال او یا مال عیالش هجوم آورد، دفع او به هر وسیلۀ ممکنی برایش جایز است ولو اینکه به قتل مهاجم، منتهی شود.(179)
* * *
دفاع و رعایت مراتب
مساله 6ـ در تمام آنچه ذکر شد بنا بر احتیاط واجب است که از مرتبۀ پایین تر اقدام به دفاع کند و به مرتبۀ شدیدتر از آن برسد، الاسهل فالاسهل؛ پس اگر با آگاه نمودن و یک نوع اخطاری، مانند اح اح نمودن مثلاً، دفع می شود باید همان را انجام دهد، و اگر جز با داد زدن و تهدید ترس آور، دفع نمی شود باید همین کار را انجام داده و به آن اکتفا نماید. و‌اگر به جز با دست دفع نمی شود باید به آن اکتفا نماید. و یا با عصا دفع‌می شود به آن اکتفا نماید. و یا به شمشیر دفع می شود، در صورتی که دفع او، با ایجاد جراحت در او ممکن باشد باید به همان اکتفا نماید. و اگر دفع او جز با کشتن ممکن نیست به هر وسیلۀ کشنده، (قتل او) جایز است و البته مراعات ترتیب در صورتی واجب است که ممکن باشد و فرصت داشته باشد و ترسی از غلبۀ مهاجم نباشد، بلکه اگر با رعایت ترتیب، ترس فوت وقت و غلبه دزد داشته باشد، (رعایت ترتیب) واجب نیست. و وسیله قرار دادن چیزی که قطعاً او را دفع می نماید جایز است.(180)
* * *
کتابجنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 116
نقص مالی و بدنی بر مهاجم
مساله 7ـ اگر از حدّ لازم تجاوز نکند و بر مهاجم نقص مالی یا بدنی یا قتل واقع شود، هدر می باشد و ضمانی بر فاعل نیست.(181)
* * *
اقدام اضافه تر از حد دفاع
مساله 8ـ اگر از آن حدّی که به نظر خودش، و واقعاً در دفع او کافی است تجاوز کند، بنابر احتیاط ضامن می باشد.(182)
* * *
نقص عضو مدافع
مساله 9ـ اگر بی واسطه یا با واسطه از طرف مهاجم نقصی بر مدافع، واقع شود، (مهاجم) ضامن جرح یا قتل یا مال و مانند آن می باشد.(183)
* * *
دفاع در برابر هجومِ منجر به قتل
مساله 10ـ اگر بر او هجوم آورد که او را به قتل برساند، یا بر حریمش هجوم کند واجب است دفاع نماید ولو اینکه بداند که کشته می شود، چه رسد به اینکه کمتر از کشته شدن باشد، و چه رسد به اینکه گمان یا احتمال (کشته شدن را) بدهد. و امّا (دفاع در رابطه با) مال واجب نمی باشد؛ بلکه احوط آن است که در صورت احتمال قتل ـ چه رسد به اینکه آن را بداند ـ تسلیم شود.(184)
* * *
فرار برای دوری از کشتار
مساله 11ـ اگر با فرار و مانند آن خلاصی از کشتار ممکن باشد احتیاط آن است که با فرار تخلص پیدا کند.
بنابراین اگر به حریم او هجوم آورد و به یک نحوی غیر از کشتار، خلاصی ممکن باشد، احتیاط تخلص به همان نحو است.(185)
* * *
کتابجنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 117
وجوب مقاتله در برابر هجوم
مساله 12ـ اگر به هدف قتل او یا حریمش هجوم بیاورد مقاتله با او واجب است ولو اینکه بداند که مقاتله در دفع او فایده ای ندارد؛ و برای شخص، تسلیم او شدن جایز نیست چه رسد به اینکه گمان یا احتمال دفع او را بدهد. و امّا در رابطه با مال واجب نیست بلکه احوط ترک آن است.(186)
* * *
شک در قصد هجوم مهاجم
مساله 13ـ بعد از آنکه ولو با قراینی که موجب اطمینان باشد، محقّق شد که مهاجم قصد هجوم به او را دارد، بدون اشکال برایش جایز است دفاع نماید، و آیا با گمان یا احتمالی که موجب خوف است، (دفاع) جایز است (یا نه)؟ ظاهر آن است که هرگاه بر فرض قصد او به خاطر شجاعت و قدرتی که دارد و یا به خاطر آنکه (تمام راههای دفاع بسته نیست و) به یک نحوی دفاع برایش ممکن است، ایمن از ضرر او باشد، (با صرف گمان و احتمال، دفاع) جایز نیست، و اگر ایمن از ضرر او نیست، دفاع دارای اشکال می باشد.(187)
* * *
اشتباه در قصد مهاجم
مساله 14ـ اگر احراز کند که مهاجم قصد خود این شخص یا عرض یا مالش را نموده و دفاع کند و ضرری به او برساند یا جنایتی بر او وارد کند سپس معلوم شود اشتباه کرده، ضامن می باشد اگر چه گناهکار نیست.(188)
* * *
دفاع ولو به غرض دیگری
مساله 15ـ اگر دزد یا محاربی قصد هجوم به او نماید و این شخص به خلاف آن معتقد باشد. سپس بر او حمله کند نه به خاطر دفاع بلکه برای غرض دیگری، ظاهر این است که ضامن نمی باشد ولو اینکه او را بکشد،
کتابجنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 118
اگر چه تجرّی کرده است.(189)
* * *
مهاجم، ضامن خسارت وارده
مساله 16ـ چنانچه دو نفر دزد یا مانند آنها بر همدیگر حمله نمایند، پس اگر یکی از آنها ابتدا هجوم آورد و دیگری مدافع باشد، شخصی که ابتدا هجوم آورده است ضامن می باشد و مدافع ضامن نیست گرچه چنان باشد که اگر او شروع نمی کرد این شروع می نمود. و اگر هر دو هجوم بیاورند ظاهر آن است که اگر هر کدام جنایتی برطرفش وارد کند، ضامن است و اگر یکی از آنها خودداری کند و دیگری هجوم بیاورد و جنایتی بر او وارد سازد ضامن می باشد.(190)
* * *
ضرر رساندن به مهاجم
مساله 17ـ اگر دزد و مانند او بر او هجوم آورد لیکن بداند که او به خاطر مانعی ـ مانند نهر یا دیوار ـ نمی تواند آنچه را که قصد کرده، اجرا نماید، باید از او خودداری کند و ضرر رساندن به او به صورت جراحت یا جان (و کشتن) و یا غیر آنها جایز نیست، و اگر به او ضرر برساند ضامن است. و همچنین است اگر نتوانستن مهاجم به خاطر ضعفش باشد.(191)
* * *
اگر هجوم کننده پشیمان گردد
مساله 18ـ اگر به او هجوم آورد و قبل از رسیدن به او پشیمان شود و اظهار ندامت کند هیچ گونه ضرر رساندن به او جایز نیست، و اگر ضرر برساند ضامن است ولی اگر بترسد که این اظهار ندامت، حیله باشد و بترسد که اگر او را مهلت دهد فرصت از دست برود، بعید نیست که جایز باشد؛ لیکن اگر مهاجم راست گفته باشد، مدافع ضامن می باشد.(192)
* * *
کتابجنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 119
دفاع از روبه رو و پشت سر
مساله 19ـ اگر محارب و مانند او، رو به این شخص باشد در صورت امکان با مراعات ترتیب کما اینکه گذشت، دفاع جایز می باشد و اگر پشت به او کرده، روگردان است ضرر وارد کردن به او جایز نیست و واجب است که از او خودداری نماید؛ پس اگر به او ضرر برساند ضامن می باشد.(193)
* * *
دفاع در نیرنگ مهاجم
مساله 20ـ اگر پشت کردن به او به خاطر آماده کردن نیرو است در صورتی که آن را بداند یا اطمینان داشته باشد، دفع او جایز است. و اگر معلوم شود اشتباه کرده، آنچه را که ضرر رسانده است ضامن می باشد.(194)
* * *
احراز هجوم مهاجم
مساله 21ـ اگر گمان کند یا احتمال عقلایی بدهد که پشت کردن او به خاطر آماده کردن نیرو است، و به همین جهت بر خود یا عِرضش بترسد؛ و همچنین بترسد که اگر او را مهلت دهد وقت دفاع (و فرصت) از دست برود مهاجم در صورت تجهیز نیرو، بر او غلبه می کند، ظاهر این است که ـ‌به شرط اینکه در صورت امکان ترتیب را رعایت کند دفع او جایز است، و اگر معلوم شود اشتباه کرده است در صورتی که موجب ضمان را انجام داده باشد، ضامن می باشد. و در مورد مال، مخصوصاً در مانند جرح و قتل، احتیاط ترک آن است.(195)
* * *
قتل و جرح دزد دستگیر شده
مساله 22ـ اگر دزد یا محارب را بگیرد و او را ببندد یا او را بزند و از قصدش معطلش کند، اضرار به او با زدن یا قتل یا جرح، جایز نیست و اگر چنین کرد ضامن است.(196)
کتابجنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 120
کمک گیری برای دفع مهاجم
مساله 23ـ اگر دفع مهاجم برایش ممکن نباشد در مورد ترس بر جان یا عِرض واجب است از دیگری کمک بخواهد ولو اینکه ظالم بلکه کافر باشد؛ و در مورد مال (کمک خواستن) جایز است.(197)
* * *
کمک خواستن از ظالم در دفاع
مساله 24ـ اگر بداند آن شخص ظالمی که از او جهت دفاع از خود یا عِرضش کمک می خواهد، از حدّ لازم دفاع تجاوز می کند، کمک خواستن از او جایز بلکه واجب است؛ و در صورت جمع بودن شرایط، (نهی از منکر) باید او را از تعدی نهی کند. پس اگر از آن حدّ تجاوز کرد، خود ظالم ضامن می باشد. ولی اگر دفع مهاجم، به‌غیر کمک خواستن از ظالم ممکن باشد، توسّل به او جایز نیست.(198)
* * *
ضمانی بر قطع عضو مهاجم
مساله 25ـ اگر مدافع در حالی که دزد به او رو آورده، او را بزند و عضوی از او را قطع نماید و دفاع متوقف بر آن باشد، ضمانی در آن بر او نیست و نه در سرایت آن گرچه به مرگ منتهی شود (ضامن نمی باشد). و اگر دزد بعد از کتک خوردن به منظور خلاص شدن و فرار پشت به او کند. واجب است که از او خودداری شود، پس اگر او را بزند و مجروح سازد یا عضوی از او را قطع نماید یا او را به قتل برساند، ضامن می باشد.(199)
* * *
نقص عضو مهاجم در حال فرار
مساله 26ـ اگر مدافع یک دست مهاجم را در وقتی که رو به او است قطع کند و دست دیگرش را در حال پشت کردن (و فرار) قطع نماید و جراحت هر دو دست بهبود پیدا کنند، در مورد دست دوم قصاص ثابت است، و اگر جراحت دست دوم خوب شود ولی جراحت دست اولی سرایت کند،
کتابجنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 121
سرایت آن ضمان نمی آورد، و اگر دست اول خوب شود و دومی سرایت کند و بمیرد، قصاص در جان ثابت است.(200)
* * *
کتابجنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 122