مجموعۀ حاضر و روش ما در تحقیق
مجموعۀ حاضر،تقریرات آخرین دورۀ شرح منظومه و مباحث نفس اسفار می باشد که توسط حضرت امام قدس سره در حدود سالهای 1323 ـ 1328 ش. تدریس گردیده است.
این مجموعه هر چند کامل نبوده و مرحوم مقرّر پاره ای از مباحث را یادداشت نکرده یا حضور نداشته اند، ولی با توجه به آنکه از حضرت امام قدس سره اثر مکتوبی در حکمت متعالیه ـ در حال حاضر ـ در دسترس نمی باشد و حاشیۀ ایشان بر اسفار نیز مفقود گردیده است. این تقریرات تنها یادگار از حدود دو دهه تدریس آن حضرت در حکمت متعالیه می باشد و از ارزش ویژه ای برخوردار است.
این تقریرات توسط مرحوم مقرّر در اختیار مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار حضرت
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. ۱)صفحه XVII
امام قدس سره قرار گرفته و با پشت سر گذاشتن مراحلی که در پی می آید بدین صورت درآمده است:
1 ـ نسخه برداری و درشت نویسی: هر چند که مرحوم مقرّر از خطّی استوار بهره مند بوده اند، ولی از آنجا که دست نوشتۀ این مجموعه به هنگام تدریس و با سرعت به صورت سیاهه ثبت گردیده، بود با دقتی درخور، دوباره نویسی شد.
2 - تطبیق متن با عبارات شرح منظومه و اسفار: به دلیل آنکه دست نوشته، فاقد شمارۀ صفحه و عنوان بود و به مرور زمان شیرازۀ اوراق آن نیز از میان رفته بود با کوشش فراوان، مطالب و محتوای دروس با متن شرح منظومه و اسفار مورد تطبیق قرار گرفت تا نظم مباحث آن به حالت اولیه باز گردد.
3 ـ بازنویسی و ویرایش: در بازنویسی این اثر دو نظر و سلیقۀ متفاوت وجود داشت؛ بعضی از صاحب نظران معتقد بودند از آنجا که این مجموعه به عنوان نظرات و آراء حضرت امام در حکمت متعالیه منتشر می گردد ودر حال حاضر نیز اثر دیگری در این زمینه از ایشان در دست نمی باشد، شایسته است که این تقریرات بازنویسی اساسی شده و کاستی های آن به طور کامل برطرف گردد. در حالی که برخی دیگر را عقیده بر آن بود که این مجموعه به همان صورت اصلی باقی مانده و فقط به ویرایش و بازنویسی آن در حد متعارف و معمول اکتفا شود.
ما نیز از آنجا که نظریۀ دوم را ـ با توجه به منحصر به فرد بودن این اثر و ارتحال مرحوم مقرّر ـ به حفظ امانت نزدیک تر یافتیم و بازنویسی کامل مجموعه را که قسمتهایی از آن هم به انجام رسیده بود، خالی از اشکال ندیدیم، بر آن شدیم که با ویرایش صوری متن و رفع پاره ای از کاستی ها، این مجموعه را به همان صورت، در اختیار علاقمندان قرار دهیم و اصلاحات افزون بر آن را به چاپهای آینده موکول نماییم.
4 ـ استخراج و گزارش مآخذ: در این مرحله علاوه بر مأخذیابی آیات قرآنی و روایات عربی و فارسی، در پاره ای از موارد که روایت ذکر شده در متن،در منابع به
[[page XVIII]]
دست نیامد به مضامین مشابه، یا آنچه که در مفهوم به آن نزدیک بوده راهنمایی شده است. در استخراج مآخذ اقوال نیز در حد امکان از مصادراصلی و درغیر این صورت از دیگر مصادر سود جسته ایم.
5 ـ عنوان گذاری: از آنجا که دست یافتن به مطالب مجموعه ای با این حجم بدون عنوان بندی آسان نیست و متن اصلی نیز از سر فصلهای محدودی برخوردار بود، تا آنجا که با وضع نوشته مغایرت نداشت، به عنوان گذاری و جداسازی مطالب اقدام گردیده است.
6 ـ شرح حال اشخاص: در این قسمت به گوشه هایی از زندگانی اشخاصی که نامشان در متن کتاب آمده اشاره ای گذرا نموده ایم و منابع استفاده شده دراین بخش را در پایان جلد سوم یادآور گشته ایم.
7 ـ تنظیم فهارس فنّی: چنانکه مرسوم است فهرست آیات، روایات، اشعار، اشخاص، کتب و مکاتبی که در متن آمده به همراه منابع مورد استفاده در تحقیق کتاب در انتهای مجموعه آورده شده است.
مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره
دفتر قم
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. ۱)صفحه XIX