فرمایش مرحوم کمپانی در ماهیت لا بشرط و رد آن

‏‏فرمایش مرحوم کمپانی در ماهیت لابشرط و رد آن‏

‏‏مرحوم کمپانی‏‎[1]‎‏ در حاشیۀ خود فرموده اند: لابشرط خودش قسمی است؛ زیرا‏‎ ‎‏مقسم این سه قسم، یعنی لا بشرط و بشرط شی ء و بشرط لا را باید آن ماهیتی که هیچ‏‎ ‎‏اعتباری برای او نشده و بتوان انحاء اعتبارات را برای آن لحاظ کرد حساب نمود، بلکه‏‎ ‎‏مقسم آن ماهیتی است که بدون لحاظ هیچ لاحظی و بدون اعتبار هیچ معتبری در نفس‏‎ ‎‏الامر هست و دایرۀ آن به قدری وسعت دارد که از فرط اینکه هیچ دست نخورده‏‎ ‎‏است، می تواند با تمام قیود عالم جمع شود. ولکن در اقسام ثلاثه به واسطۀ اینکه‏‎ ‎‏اعتباری بر روی ماهیت می آید گرچه اعتبار قابلیت وجود و عدم باشد، دایرۀ وسیعه‏
‏‎

‏‏مخفی نماند که مرحوم کمپانی در غرض از ماهیت لا بشرط دچار اشتباه شده‏‎ ‎‏است؛ زیرا مقصود این نیست که ماهیتی باشد و این قید بر روی آن آمده باشد بلکه آن،‏‎ ‎‏مقام رهایی از غیر و عاری بودن از پای بندی به غیر است، اگر بخواهند آن مقام شامخ‏‎ ‎‏را تحویل جماعت داده و مرتبۀ ذات ماهیت را ساده و بی آلایش به طوری که غیر‏‎ ‎‏جنس و فصل چیز دیگری نیست بیان کنند، از آن به لا بشرط تعبیر می نمایند.‏

‏‏و بالجمله: الحق کلّ الحق آن بود که ما گفتیم؛ این تعبیرات برای نشان دادن کیفیاتی‏‎ ‎‏است که ماهیت در مرتبۀ غیر ذات داراست.‏

‏‎

• )) آیت الله حاج شیخ محمد حسین غروی اصفهانی ـ مشهور به کمپانی ـ از اعاظم فقها و حکما و جامع معقول و منقول و حاوی اصول و فروع بوده و در فقه و اصول و تاریخ و فلسفه و کلام و حدیث و تفسیر و اخلاق و عرفان و شعر، گوی سبقت از همگنان خویش ربوده و اشعار بسیار به فارسی و عربی سروده است. وی علوم نقلیه را از آیات عظام: سید محمد فشارکی، آخوند خراسانی، و حاج آقا رضا همدانی؛ و دانش عقلی را نیز از شیخ محمد باقر اصطهباناتی آموخت و مرجع تقلید جمع بسیاری از شیعیان گردید و شاگردان فراوانی را تربیت کرد، که برخی از آنان از مراجع تقلید شیعه بودند.     از تألیفات اوست: نهایة الدرایه فی شرح الکفایه، تحفة الحکیم، الانوار القدسیه، دیوان اشعار، اصول فقه، صلاة الجماعه، صلاة المسافر و اخذ الاجرة علی الواجبات.     وی در پنجم ذیحجة الحرام 1361 ق. در نجف درگذشت.
• )) رجوع کنید به: نهایة الدرایه، ج 2، ص 490ـ493.