اعراض نسبی و اقسام آنها

‏‏اعراض نسبی و اقسام آنها‏

‏‏ ‏

‏‏البته باید معلوم باشد که امور نسبی در اعراض نسبیه تنها از جهت ملاحظۀ نسبت‏‎ ‎‏مقولیت آنها محقق نمی شود و الاّ اگر فقط همان ملاحظۀ نسبت بود، همۀ امور نسبی ما‏‎ ‎‏یک چیز بودند. بلکه مراد از این امور هیآتی است که بعد از انتساب حاصل می گردد. و‏‎ ‎‏البته وجود اینها وجود ضمیمه به موضوع بوده و این طور نیست که اعتبار بوده و در‏‎ ‎‏خارج محاذی با چیزی نباشد، بلکه در خارج محاذی با وجودات ضمیمه است.‏

‏‏البته دروغ واضحی است اگر بگوییم این هیآت خارجیت نداشته و صرف اعتبار‏‎ ‎‏می باشند. مسلماً در مورد حسن یوسفی، یوسف علاوه بر اینکه بالذات چشمهای سیاه‏‎ ‎‏لاله ای و ابروهای طاق هلالی و کمانی و پوست نقره فام زیبایی داشته، یک حسن اتمّی‏‎ ‎‏که کهربای دلها بوده داشته است که از وضع و قرار گرفتن ابرو و چشم که مانند هلالی‏‎ ‎‏که ستاره را در آغوش گرفته باشد بوده، یک حُسن زایدی تولید شده است و همچنین‏‎ ‎‏این موهای مشکین که در جنب آن صورت سفید و سرخ گذاشته شده، یک حسنی‏‎ ‎‏دارد که ممکن است به تنهایی آن را نداشته باشد؛ زیرا اگر سیاه را با سفید ملاحظه کنی،‏‎ ‎‏بالذات سفیدی خوب تر و زیباتر است، اما سفید و سیاه یک حُسن دیگری تولید‏‎ ‎‏می نماید. و همچنین اگر یک دندان جدا را ملاحظه کنی چندان حسنی ندارد، ولی بعد‏‎ ‎‏از آنکه دندانهای سفید بلورین ترصیف شده و در پهلوی یکدیگر قرار گرفت، یک‏‎ ‎‏حسن زایدی به خود می گیرد. و همچنین ابروی کمانی که خط منحنی است آن وقت‏‎ ‎‏خوب است که چشم لاله ای تحت قد خمیده او باشد و الاّ به تنهایی خط مستقیم بهتر‏
‏‎

‏‏و بالجمله: اگر یک ابروی هلالی و کج و معوج و منحنی را در یک گوشۀ اتاق‏‎ ‎‏گذاشته و یک دسته موی سر و زلف در یک گوشۀ دیگر و یک بینی باریک در آن‏‎ ‎‏طاقچه و یک جفت لب در این طاقچه و بیست یا سی عدد دندان در یک سینی‏‎ ‎‏بگذاری و آن وقت به آنها نگاه کنی تنفر زیاد پیدا نموده و به شدت خنده ات می گیرد.‏

‏‏ولی یک قد رسا مثل سرو و یک جمال صفحۀ قمری با سلاسل زلف مشکین و‏‎ ‎‏طاق هلالی ابرو و چهرۀ سرخ و سفید و لبان نازک و دندانهای ترصیف شده و بینی‏‎ ‎‏باریک و قشنگ با ملاحظۀ نسبت و تقارن و تباعد نسبی، یک صورت و شمایل‏‎ ‎‏دلربایی را تشکیل می دهد که هر بیننده ای به آن نگاه کند واله می شود و از اشارات ابرو‏‎ ‎‏و غمزه های چشم آن بی خود شده و زبان به تحسین می گشاید و می گوید: ‏‏«‏‏مَا هٰذَا‏‎ ‎‏بَشَراً إنْ هٰذَا إلاَّ مَلَکٌ کَرِیمٌ‏‏»‏‏،‏‎[1]‎‏«‏‏فَتَبَارَکَ اللّٰهُ أحْسَنُ الْخَالِقِینَ‏‏»‏‏.‏‎[2]‎

‏‏ ‏

‏‏به زیورها بیارایند روی خوبرویان را‏‏                ‏‏تو را باشد چنان رویی که زیور را بیارایی‏‎[3]‎

‏‏ ‏

‏‏ای چهرۀ زیبای تو رشک بتان آذری‏‏       ‏‏هرچند وصفت می کنم در حُسن از آن بالاتری‏

‏
‏‎

‏‏ ‏

‏‏هرگز نیاید در نظر صورت ز رویت خوب تر                ‏‏ ‏‏شمسی ندانم یا قمر حوری ندانم یا پری‏‎[4]‎

‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏در پیش مثال رخ تو بنشستند‏  ‎ ‎‏انگشت گـزیـدنـد و قـلم بشکستنـد‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏از خجلت آفتاب رویت‏  ‎ ‎‏          بر چهرۀ مَه نقاب بینم‏

‏‏هر روز زآفتاب حُسنت‏  ‎ ‎‏          روشن تر از آفتاب بینم‏

‏‏رویت همه شب به خواب بینم‏  ‎ ‎‏هر نیمه شب آفتاب بینم‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ز حسن یوسف رویت یقین دارم جهان پُر‏‏        ‏‏دگر باره به زیبایی زلیخای جوان آید‏

‏‏ ‏

‏‏نثار عقد مروارید دندان تو باید‏‏           ‏‏اینک بهاران ابر نیسانی به عالم دُرفشان آید‏

‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏و بالجمله: هیآت که از وضع و نسبت تقارن و تباعد اجزاء حاصل می شود اعتباری‏‎ ‎‏نبوده به طوری که هیچ خارجیت نداشته باشد ولو بالتبع و بالضمیمه؛ چرا که خلاف‏‎ ‎‏وجدان است. بلی در گذشته که گفتیم اگر یک مجلس چند نفری باشد وجودی مستقل‏‎ ‎‏ورای افراد نیست تا آن کلی طبیعی باشد، نظر ما به این بود که وجود کلی طبیعی طوری‏‎ ‎‏نیست که مانند گفتۀ رجل همدانی بگویی کلی طبیعی عمامه به سر و عبا به دوش‏‎ ‎‏نشسته و افراد را بغل گرفته است، والاّ قابل انکار نیست که از این اتاقها و سالنها، یک‏‎ ‎‏هیئت ترکیبیه که ما بازاء خارجی داشته و از ضمّ این آجرها و سنگها به صورتی‏
‏‎

‏‎

• )) یوسف (12): 31.
• )) مؤمنون (23): 14.
• )) در کلیات سعدی، ص 597، غزل 501، این بیت چنین آمده است:     به زیورهـا بیارایند وقـتی خوبرویـان را               تو سیمین تن چنان خوبی که زیورها بیـارایی
• )) شعر از امیر خسرو دهلوی، با اندکی تفاوت.