تحقق مخصوص وجود است‌

‏‏تحقق مخصوص وجود است‏

‏‏اگر ترقی کرده و حقیقت را تحت نظر بیاوریم، طبق اصول و مقدماتی که طی شد‏‎ ‎‏می گوییم: در عالم غیر حقیقت وجود، متحققی نیست و ماهیات غیر از اعدام چیزی‏‎ ‎‏نیستند و حضرت حق صرف الوجود بوده و این معالیل اظلال آن جمال و نمونۀ آن‏‎ ‎‏کمال و از شؤون او می باشند و علم به ذات، علم به تمام اشیاء است؛ چون وجودی که‏‎ ‎‏صرف الوجود دارای حقیقت کمالیۀ او نباشد، نیست و حق به تمام ذات صرف الوجود‏‎ ‎‏بوده و عالِم به حقیقت وجود می باشد و در عالَم غیر وجود چیزی نیست. بنابراین:‏‎ ‎‏لا یشذّ عنه شی ء، و سراسر مرتبۀ ذات کشف تفصیلی است و اگر فرض کنیم چیزی از‏‎ ‎‏حیطۀ علم او خارج است، او از حقیقت وجود نبوده و چیزی که در عالم از حقیقت‏‎ ‎‏وجود نباشد، یا از ماهیات است یا از اعدام، و چنانکه گفتیم ماهیات تحققی نداشته و‏‎ ‎‏حال اعدام نیز معلوم می باشد.‏

‏‎ ‎

‏‎