تقریر مجدد کلام مشائین در حل اشکال

‏‏تقریر مجدد کلام مشائین در حل اشکال‏

‏‏جواب مشائین به نحو کامل تر این است که: برای فلک به مناسبت حرکت دوریۀ‏‎ ‎‏آن، دو وجهه است: یک وجهۀ ثبات و دوام حرکت دوریۀ آن، به بیانی که گذشت، یک‏‎ ‎‏وجهه هم نسبت به عالم عناصر دارد که موجودات عالم عناصر را که در جوف او قرار‏‎ ‎‏دارند، حرکت می دهد و بین فلک و موجوداتی که در جوف اوست، وضع و مقابله‏‎ ‎‏هست و این وضع در تغییر و تبدیل است و در این تبدیل و تغییر به مناسبت هر وضعی‏‎ ‎‏هیولای عالم عناصر برای اخذ فیض از عقل فعال قابلیت پیدا می کند.‏

‏‏پس هر استعدادی که به فعلیت می رسد و هیولای اولی پذیرای هر صورتی که‏‎ ‎‏می شود به واسطۀ حدوث شرطی است که عبارت از صورت قبلی است با توجه به‏‎ ‎‏اینکه اراده و علت قدیم مستمر، وجود دارد.‏

‏‏البته گمان نشود که اول هیولی بوده و هیچ صورتی نبوده است؛ زیرا این گمان غلط‏‎ ‎‏است، چون هیولی قوۀ محض است و نمی تواند مستقلاً موجود باشد و لذا در ازل‏‎ ‎‏صوری بوده و هیولی به آن صور متلبس بوده است منتها این صور که هیولی حامل‏‎ ‎‏آنهاست، به توسط حرکت افلاک، با فلک اوضاع مختلف پیدا می کنند و این صور در‏‎ ‎‏هر نقطه ای به مناسبت قرب و بعد به فیضی که برای فلک دائمی و ازلی است به فیض‏‎ ‎‏جدید مستفیض می شوند.‏

‏‏پس چنانکه قبلاً  گفتیم: چون حرکت فلک الافلاک دوری است پس حرکت‏‎ ‎‏موجودی است برزخ بین صرافت قوه و محوضت فعلیت و بین بین است، حادثِ‏‎ ‎‏حادث نیست و قدیمِ قدیم هم نیست، ثابتِ ثابت نیست و متغیرِ متغیر هم نیست و‏‎ ‎‏چون حادثِ حادث نیست ربط آن با قدیم عیب ندارد و لذا دائماً از عقل اول به او‏‎ ‎
‏‎

‏‎