جایگاه فلسفه اولی و موضوعات علوم

‏‏جایگاه فلسفۀ اُولی و موضوعات علوم‏

‏‏فلسفۀ اُولی متکفل بیان موضوعات همۀ علوم است؛ زیرا فلسفۀ اُولی آنچه را که‏‎ ‎‏در عالم ثابت و موجود است، اثبات می کند و آنچه را که در صفحۀ وجود موجود‏‎ ‎‏نیست، از آنها تمیز می دهد؛ چون انسان موهومات و متخیلات و معلوماتی دارد و باید‏‎ ‎‏همۀ اینها طبق میزانی تفتیش شود که کدام موجود است و کدام موجود نیست. لذا‏‎ ‎‏فلسفۀ اُولی ممحّض است در اینکه موجودات عالم را بیان نماید.‏

‏‏پس در فلسفۀ اُولی از اثبات وجود یا ماهیت بحث می شود و بعد از آنکه در آن‏‎ ‎‏وجود مطلق ثابت شد، تقسیماتی که برای وجود هست مورد بحث و تفتیش قرار‏‎ ‎‏می گیرد که انحاء موجودات در عالم چیست؟ یعنی بعد از اثبات اصالت وجود،‏

‏
‏‎

‏‏تقسیماتی مورد بحث قرار می گیرد و پیوسته وجود تقسیم می شود، مثل اینکه گفته‏‎ ‎‏می شود: وجود یا واجب و یا ممکن است، سپس گفته می شود: ممکن یا جوهر و یا‏‎ ‎‏عرض است، و آن گاه گفته می شود: جوهر یا مقارن با ماده و یا مفارق از آن است و‏‎ ‎‏همچنین گفته می شود: جوهر مفارق یا عقل و یا نفس و یا ... است. پس همۀ‏‎ ‎‏موجودات در فلسفه اثبات می شوند.‏

‏‏البته موضوعات علوم، موجودات می باشند، منتها موضوع هر علمی یکی از‏‎ ‎‏موجودات قرار داده می شود و در اطراف آن بحث می شود. پس زمینۀ اثبات‏‎ ‎‏موضوعات علوم، فلسفۀ اُولی است و موضوعات علوم، محمولات در فلسفۀ اُولی‏‎ ‎‏است؛ زیرا چنانکه گفتیم در فلسفۀ اُولی گفته می شود: موجود یا واجب یا ممکن است‏‎ ‎‏و ممکن یا جوهر یا عرض است و جوهر یا مفارق از ماده و یا مقارن با آن است و‏‎ ‎‏هکذا.‏

‏‏باید در اینجا این نکته مورد التفات قرار گیرد که چرا در علم از موضوع آن بحث‏‎ ‎‏نمی شود.‏

‏‏علت آن این است که درعلم از عوارض ذاتیۀ موضوع بحث می شود بنابراین:‏‎ ‎‏بحث از موضوع، از علم خارج است. همچنین در علم از علل قوام موضوع، یعنی‏‎ ‎‏جنس و فصل آن هم بحث نمی شود؛ چون جنس و فصل از لواحق موضوع نیستند،‏‎ ‎‏بلکه از مبادی می باشند. پس بحث از آنها هم از علم خارج است.‏

‏‏و بالجمله: وجود موضوع از عوارض موضوع نیست؛ زیرا وجود موضوع، نفس‏‎ ‎‏موضوع و تحقق موضوع است و امری که به موضوع منضم شده باشد نیست؛ چون‏‎ ‎‏وجود اعم است و مفهوم وجود برای همۀ موضوعاتی که در موضوع فلسفۀ اُولی‏‎ ‎‏داخل است ثابت است و موضوع فلسفۀ اُولی وجود مطلق است و وقتی مفهوم وجود‏‎ ‎‏بر آن صادق است بر تمام موضوعات علوم نیز صادق خواهد بود؛ زیرا موضوعات‏‎ ‎‏علوم از اقسام وجود مطلق می باشند، بنابراین مفهوم وجود از عوارض عامه است.‏

‏‏علت دیگر برای اینکه بحث از وجود موضوع علم در خود آن علم ممکن نیست،‏

‏
‏‎

‏‏این است که مسائل علم، اثبات اعراض ذاتیه است و اثبات اعراض ذاتیه بر ثبوت‏‎ ‎‏موضوع و اجزاء موضوع موقوف است، پس اگر ثبوت موضوع و اجزاء آن از مسائل‏‎ ‎‏علم باشد توقف شی ء بر نفس لازم می آید.‏

‏‎