رأی حرنانیون
حَرنانیون گفته اند: اصول عالم قدمای خمسه است که دوتای از آنها حیّ و فاعل است و آن دو عبارت از باری تعالی و نفس است. و دوتای دیگر از آنها را غیر حیّ و غیر فاعل و همچنین غیر منفعل دانسته اند و آن دو، زمان و مکان است و یکی از آنها را غیر فاعل و غیر حیّ، بلکه منفعل دانسته اند و آن هیولی است.
و گفته اند: هیولی بعد از تعلق نفس به آن، مورد توجه باری تعالی قرار گرفته و اقسام اجسام مانند ارض و ارضی و فلک و فلکی حاصل شده است.
سپس نفس بعد از افاضۀ علم و ادراک از ناحیۀ باری تعالی به آن، متذکر عالمی که قبل از تعلق به هیولی داشته است شده و به آن عشق پیدا نموده و به سوی آن ارتقا پیدا می نماید.
مرحوم حاجی بعد از نقل این قول شروع به تهجین و ابطال آن نموده و می گوید: «اذ فی الثنیٰ الشرک» در قاموس آمده است: «لاثنی فی الصدقه»، یعنی در یک سال دو
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 540
بار زکات اخذ نمی شود، یا معنای آن این است که «لا تؤخذ ناقتان مکان واحده» و یا به این معناست که «لا رجوع فی الصدقه».
معنای کلام ایشان این است که وقتی در قول به دو مبدأ، مثل یزدان و اهریمن و در قول به اقانیم ثلاثه، یعنی اَب و ابن و روح القدس که نصاری به آن قائل می باشند، شرک است، پس در قول به قدمای خمسه، کل الکفر و کل التلویث خواهد بود.
تقریرات فلسفه امام خمینی (س)(ج. 2)صفحه 541