استدلال به حشر و رجعت در اثبات تناسخ

‏‏استدلال به حشر و رجعت در اثبات تناسخ‏

‏‏از طرف اهل تناسخ ایرادی شده‏‎[2]‎‏ و آنها خواسته اند به وسیلۀ حشر ما را به قبول‏‎ ‎‏تناسخ ملزم کنند، در تقریب کلام ایشان می گوییم: دلیل مشهور بر ابطال تناسخ این‏‎ ‎‏است که بر مادۀ قابل از ناحیۀ مبادی عالیه افاضۀ فیض می شود، پس در حشر اگر‏‎ ‎‏ابدانی را که از خاکِ اجساد جمع می کنند ماده ای قابل برای افاضۀ نفس باشد، لازم‏‎ ‎‏است یک نفس جدیدی به آن افاضه شود، نه اینکه نفس سابق بر آن افاضه شود، و اگر‏‎ ‎‏چنین شد لازم می آید که دو نفس مستقل در یک بدن باشند و این هم محال است، و‏‎ ‎‏تمام ادیان حقه به حشر و معاد قائل بوده و از ضروریات ادیان است.‏

‏‏گفته اند: برای تناسخ در ادیان قدمی راسخ و محکم است‏‎[3]‎‏ و نمی شود با شبهاتی که‏‎ ‎‏در ظاهر به صورت برهان است قدم راسخ تناسخ را لغزش داد.‏

‏‏این اشکال بنابر عقیدۀ مشهور در ابطال تناسخ بود. و اما اشکال بنابر عقیدۀ‏‎ ‎‏آخوند ‏‏رحمه الله‏‏ آن است که:‏‎[4]‎‏ نفس بعد از آنکه مستقل شد و بدن را رها کرد و بعد از آنکه‏‎ ‎‏برای بدن صورت بود و مستقل گردید و موجودی مستقل شد و از بدن کناره گرفت،‏‎ ‎‏دیگر چگونه ممکن است دوباره آن را آورد و از نو صورت یک بدن نمود و بعد از‏‎ ‎‏استقلال از استقلال خارج کرد؟ پس روی این بیان هم باز مسألۀ حشر دچار اشکال‏‎ ‎‏بوده و محال می گردد؛ چون حشر و معاد در جمیع شرایع حقه و تمامی ادیان صادقه‏‎ ‎‏ضروری و از ارکان ادیان محسوب می شود و آن چنین است که نفس و روح را در روز‏‎ ‎‏حشر آورده و داخل ابدانی که از جمع آوری اجزاء بدنیه تشکیل می شود می کنند، و اگر‏
‏‎

‏‏والحاصل: انکار تناسخ، انکار قول این بعض و انکار ضروری تمام ادیان است،‏‎ ‎‏بلکه انکار قرآن است؛ چون در قرآن قضیۀ عزیر‏‎[5]‎‏ و طیور‏‎[6]‎‏ و غیره هست و همچنین‏‎ ‎‏انکار رجعت که ضروری مذهب حقۀ شیعه است لازم می آید؛ چون در رجعت هم‏‎ ‎‏ارواح مطهّره یا در آن ابدانی که داشتند و آنها سالم و صحیح مانده داخل خواهند شد،‏‎ ‎‏و اگر به آن نحو باقی نمانده باشد اجزاء خاک و تربت شریف ایشان به قدرت الهیه‏‎ ‎‏جمع آوری شده و بدنهایی خلق گردیده و ارواح مطهّره به آن ابدان رجوع خواهند‏‎ ‎‏فرمود. علی ایّ حال اشکال تناسخ در اینها جاری است و چون اینها را نمی توان منکر‏‎ ‎‏شد، لذا باید گفت: تناسخ واقع و درست و قدمی راسخ در ادیان دارد و براهین شما‏‎ ‎‏شبهاتی در مقابل ضروریات تمامی ادیان است.‏

‏‏ما از طرف آنها اشکال و ایرادشان را کاملاً بیان نمودیم و اینک ان شاء الله یکی یکی‏‎ ‎‏به جوابهای آنها می پردازیم.‏

‏‎

• )) اسفار، ج 9، ص 31.
• )) رجوع کنید به: ملل و نحل، ج 2، ص 262؛ شرح حکمة الاشراق قطب الدین شیرازی، ص 477.
• )) اسفار، ج 9، ص 16.
• )) بقره (2): 259.
• )) بقره (2): 260.