برداشت جالب امام از نماز طواف در صورت تغییر محل مقام ابراهیم
یک وقت در نجف اشرف معروف شد که جایگاه مقام حضرت ابراهیم(ع) را در مسجدالحرام تغییر و آن را به نزدیک چاه زمزم انتقال داده اند ولی آنچه که واقع شده بود چنین نبود و صرفاً برداشتن پوشش مقام حضرت ابراهیم صورت گرفته بود و آن را به پوشش بلورین که فعلاً هم همانگونه است تغییر داده بودند. در هر حال در زمانی که در آن شهر و در شهرهای دیگر این تغییر مکان شایع شد، سؤالات بسیاری از حجاج و کاروانهای ایران درباره دو رکعت نماز پشت مقام ابراهیم از طریق اینجانب به مراجع نجف عرضه شد. به این صورت که آیا دو رکعت نماز طواف را باید در جای اولی که مقام حضرت ابراهیم(ع) قرار داشت خواند و یا در جای دوم که مقام حضرت در آنجا (بر حسب شایعه) قرار داده شده است؟
به هر یک از مراجعی که مراجعه کردم پاسخهایی را به تفصیل دریافت نمودم، بعضی جواب دادند که باید احتیاط شود و نماز را هم در جای اول که مقام قرار داشت و هم در جای دوم که شایع شده است اقامه کرد. برخی دیگر از آقایان و مراجع جواب دادند که باید دو رکعت نماز طواف را در همانجای اول که مقام ابراهیم(ع) قرار داشت اقامه کنند، چرا که مقام را اسم مکان گرفته بودند. سپس عین همان استفتاء را به محضر امام ارائه کردم. ایشان بدون درنگ جوابی برخلاف
کتابسلسلۀ موی دوستصفحه 64
دو فتوای یادشده ارائه دادند و فرمودند: «باید دو رکعت نماز طواف در جای دوم که مقام ابراهیم(ع) قرار گرفته اقامه شود همچنین فرمودند که مقام اسم جایگاه سنگ نیست، بلکه عنوان خود سنگ است که حضرت ابراهیم(ع) بر آن قرار می گرفت».
بنده پاسخ را گرفتم و این مسأله را شب در منزل براساس روایات مورد بررسی قرار دادم. به حدیثی بدین مضمون برخورد کردم: «مقام حضرت ابراهیم(ع) به کعبه چسبیده بود و به تعبیری دیگر به دیوار کعبه منسوب بود. بعدها آن را به جایی که الآن قرار دارد منتقل کردند. ائمه ما هم این مکان را پذیرفتند و نماز طواف را پشت سر آن اقامه کردند». ما از این حدیث کشف می کنیم که سنگ موضوعیت دارد و هر کجا باشد باید پشت آن نماز طواف اقامه شود. شب دیگر خدمت امام رسیدم به ایشان عرض کردم، آقا شما به چه دلیل فرمودید که دو رکعت نماز طواف باید در همانجایی که مقام ابراهیم(ع) منتقل شده است اقامه گردد؟ فرمودند: «من از خود آیۀ شریفه "و اتخذوا من مقام ابراهیم مصلی"، این را استفاده کردم». عرض کردم، چنین حدیثی را هم در وسایل یافتم، آیا شما از این حدیث چیزی در خاطر مبارک داشتید؟ ایشان فرمودند: «خیر، بلکه نظر من مستند به ظاهر خود آیه بود». گفتم، شما برای نماز خواندن در پشت مقام ابراهیم(ع) برای سنگ موضوعیت قائلید؟ ایشان فرمودند: «بله». عرض کردم، حتی اگر سنگ به کشور دیگر هم منتقل شود باید رفت و پشت آن نماز خواند؟ فرمودند: «بلی در صورتی که بر بودن آن در مسجد دلیلی نباشد موضوعیت برای نماز دارد». بعد از آنکه نظر قطعی امام را در این مسأله یافتم، بلافاصله به منزل آن بزرگواری که فرموده بود باید در جای اصلی مقام نماز خوانده شود رفتم. جریان را به ایشان بازگو کردم. ایشان بلافاصله فرمود: «حق هم همین است و به من امر کرد که استفتاء را بیاور». استفتاء را آوردم و نظرش را مطابق نظر امام تغییر داد و فرمود: «همین نظریه صحیح است». به دو مرجع دیگری هم که احتیاط می کردند رجوع کردم و جریان را گفتم، ولی آنها دست از
کتابسلسلۀ موی دوستصفحه 65
احتیاط خویش برنداشتند.
* * *
کتابسلسلۀ موی دوستصفحه 66