امام و سازندگی اخلاقی

‏‏امام و سازندگی اخلاقی‏

‏‏بخاطر دارم در اوج رخدادهای انقلاب در سال 1357 روزی با مرحوم شهید‏‎ ‎‏آیت اللّه بهشتی دربارۀ این حوادث سخن می گفتیم و من با اعجاب نسبت به‏‎ ‎‏خصوصیات برجستۀ مرحوم امام خمینی که نمود خود را در این جریانات بخوبی‏‎ ‎‏نشان می داد از ایشان پرسیدم که چگونه می شود این خصلت ها در یک انسانی‏‎ ‎‏جمع می شود. گویی موهبتی خدادادی است که برخی دارند و برخی ندارند.‏‎ ‎‏بویژه ظرفیت امام در برخورد با بعضی رخدادها، افراد و جریانها در آن زمان برایم‏‎ ‎‏بسیار جالب توجه بود. مرحوم شهید بهشتی پاسخ دادند که هر چند بدون تردید‏‎ ‎‏برخی استعدادها و توان ها در افرادی برجسته تر است اما هرگز نباید آنچه را به‏‎ ‎‏عنوان خصوصیت های معنوی و اخلاقی ممتاز در آنها سراغ داریم صرفاً به‏‎ ‎‏حساب این زمینه های خدادادی بگذاریم و نقش خودسازیها را دست کم‏‎ ‎‏بشمریم. از جمله در مورد خود مرحوم امام ایشان با نقل خاطره ای از طول دوران‏‎ ‎‏تحصیل گفتند که امام هم مسیر رشدی را طی کرده اند تا اینک چنین ظرفیتی را‏‎ ‎‏می توانی در ایشان بیابی و این خصلت نیز با زحمت و تمرین بدست آمده است.‏‎ ‎‏پدرم نقل می کردند که من در سال 1325 برای ادامه تحصیل در علوم اسلامی از‏‎ ‎‏اصفهان به قم آمدم. بدنبال مدرّسی بودم که بخش باقیمانده از کتاب «کفایه» را نزد‏‎ ‎‏او فرا بگیرم. با پرس و جویی که انجام دادم در میان اساتیدی که شناسایی کردم تا‏‎ ‎‏در محضر درس شان حاضر بشوم یکی مرحوم امام بودند که در آن ایام ایشان را‏‎ ‎‏بیشتر بنام حاج آقا روح اللّه می شناختند. به سراغ درس ایشان رفتم. محل درس‏‎ ‎‏اتاقی نه چندان بزرگ بود و تعداد طلاب شرکت کننده هم به اندازه ای بود که دور‏‎ ‎‏تا دور اتاق نشسته بودند. من هم معمولاً کنار در ورودی و روبروی امام‏‎ ‎‏می نشستم. امام «کفایه» را تدریس می کردند. البته بعداً همین حلقۀ درسی مبدل‏‎ ‎‏به درس خارج شد. با این حال روش امام در تدریس این بود که غیر از آراء‏
‏‎

‏‏     مرحوم بهشتی می گفتند که برخی از ما طلبه های درس خوانی بودیم و گذشته از‏‎ ‎‏مباحثه و تقریر درس، شب قبل «پیش مطالعه» هم می کردیم، نگاهی هم به حواشی‏‎ ‎‏می انداختیم و از جمله به این حاشیه هم مراجعه می کردیم و به نظرمان می آمد که‏‎ ‎‏برخی از مطالب این حاشیه آنقدرها هم غیرقابل اعتنا نباشد. ایشان می گفتند من‏‎ ‎‏روز دوم یا سومی بود که به درس کفایه امام می رفتم و در اثنای درس اشکالی را‏‎ ‎‏مطرح کردم و اضافه کردم که فلان کس هم در این باره چنین گفته است و حرف بدی‏‎ ‎‏هم نزده است. امام نسبت به من محبتی داشتند هم به جهت علاقه مندی ام به درس‏‎ ‎‏و هم به جهت اینکه نوۀ مرحوم حاج میرمحمدصادق خاتون آبادی بودم که سخت‏‎ ‎‏مورد علاقۀ امام بودند و امام هم به لحاظ مرتبت علمی و هم بخصوص به لحاظ‏‎ ‎‏تقوی و زهد ایشان دلبستگی فراوانی به آن مرحوم داشتند. هر دو باعث این می شد‏‎ ‎‏که امام نسبت به اشکالی یا سؤالی که از جانب من مطرح می شد توجه خاصی نشان‏‎ ‎‏بدهند. اما حساسیتی که امام نسبت به این حاشیه داشتند موجب می شد که بر سر‏‎ ‎‏این مسأله بحث درمی گرفت. مرحوم شهید بهشتی می گفتند من هم در آن ایام‏‎ ‎‏طلبه ای اهل بحث و جدل بودم و لذا بحث به طول می انجامید و هم صدای امام‏‎ ‎‏بلند می شد و هم صدای من. در نتیجه بعد از دو سه روز دیگر به درس کفایه ایشان‏‎ ‎‏نرفتم و بر روی درس های دیگرم متمرکز شدم. بعد از گذشت یک هفته روزی‏‎ ‎‏طلبه ای در حجرۀ مرا زد و سراغ مرا گرفت. او گفت که من از طرف حاج آقا روح اللّه ‏‎ ‎‏آمده ام. ایشان مرا فرستاده اند که برو و ببین این طلبه ای که می آمد اینجا، کجاست،‏‎ ‎‏حالش چطور است، کسالتی پیدا کرده است که دیگر نمی آید؟ من به آن طلبه گفتم از‏‎ ‎‏قول بنده خدمت ایشان سلام برسانید و از این همه توجه و محبتی که به بنده‏
‏‎

‏‏     اگر تو می بینی که امام اینک در برخورد با این حوادث بزرگ اجتماعی و یا‏‎ ‎‏چهره ها و جمع ها این اندازه از خود ظرفیت نشان می دهند باید بدانی که این نتیجۀ‏‎ ‎‏خودسازیها و تلاش ها در میدان جهاد اکبر است و اینطور نیست که به سادگی‏‎ ‎‏بدست آمده باشد. پیدا کردن این خصوصیات برای همه ممکن است اما به شرط‏‎ ‎‏آنکه همت و تحمل رنج خودسازی را داشته باشند.‏‎[1]‎‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‎ ‎

‏‎

• )) همان.