تربیت عملی کودکان
چون اطفال را حشر دائم یا غالب با پدر و مادر است، تربیتهای آنها باید عملی باشد؛ یعنی، اگر فرضاً خود پدر و مادر به اخلاق حسنه و اعمال صالحه متصف نیستند، در حضور طفل با تکلّف، خود را به صَلاح نمایش دهند تا آنها عملاً مرتاض و مربی شوند، و این خود، شاید مبدا اصلاح خود پدر و مادر نیز شود؛ زیرا که مجاز قنطره حقیقت و تکلف راه تخلّق است.
و فساد عملی پدر و مادر از هر چیز بیشتر در اطفال سرایت کند. چه بسا که یک طفل، که عملاً در خدمت پدر و مادر بد تربیت شد، تا آخر عمر با مجاهدت و زحمت مربیان اصلاح نشود.
و حسن تربیت و صَلاح پدر و مادر از توفیقات قهریّه و سعادات غیر اختیاریّه ای است که نصیب طفل گاهی می شود؛ چنانچه فساد و سوء تربیت آنها نیز، از شقاوات و سوء اتفاقات قهریه ای است که بی اختیار نصیب انسان شود.(450)
* * *
تربیت الهی بچه ها
مواظب باشید که اعمالتان اعمال صالح باشد، قیامتان برای خدا باشد، اعمالتان برای خدا باشد. هر کدام بچه دارید تربیت کنید، تربیت الهی بکنید، تربیت شیطانی نکنید.(451)
19 / 11 / 57
* * *
شروع تربیت از دامن زنان
بچه در محیط خانوادگی، در دامن مادر و در محیط خانه مبدا تربیت اصلی اش است، اگر در محیط خانه و در دامن مادر، که
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 263
بالاترین محل تربیت است، بچه خوب از کار درآمد، این تا آخر ـ مگر یک عوامل بسیار قوی ای باشد که او را برگرداند ـ و الاّ تا آخر به همان تربیت بچگی و کوچکی که شده است تا آخر به همان تربیت باقی می ماند.(452)
11 / 4 / 58
* * *
توقع اسلام از زنان
اسلام از شما این معنا را می خواهد که بچه های خودتان را در دامنهای خودتان مهذب کنید؛ و دامن خودتان را منوّر کنید به نور این بچه های اسلامی که اینها فرزندان اسلامند و بعد از این، مقدرات اسلام و مملکت خودتان به دست آنهاست.(453)
20 / 2 / 58
* * *
خانواده مانند مدرسه
بانوان هم باید معلم باشند برای فرزندان خود، در دامن خود مثل استادان، مثل معلمان تربیت کنند. پدران باید معلم باشند از برای فرزندان خود. خانوادۀ شما باید مدرسه باشد، تعلیم احکام اسلام، تهذیب اخلاق نونهالان. شما باید نونهالانِ مهذب تحویل معلمان بدهید و معلمان باید آنها را بیشتر تهذیب کنند.(454)
7 / 2 / 58
* * *
زنان مسئول اعمال کودکان
شما این مسئولیت بزرگ را دارید که باید بچه های خودتان را که نوزاد هستند، و نفوسشان ... تربیت را زود قبول می کند، خوب
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 264
و بد را زود قبول می کند، شما از اول که این بچه ها در دامان شما بزرگ می شوند، مسئول افعال و اعمال آنها هم شما هستید. همان طوری که اگر یک بچۀ خوب تربیت کنید ممکن است که سعادت یک ملت را همان یک بچه تامین کند، اگر یک بچۀ بد هم ـ خدای نخواسته ـ در دامن شما بزرگ بشود، ممکن است که یک فساد در جامعه پیدا بشود. گمان نکنید که یک بچه است؛ یک بچه گاهی وقتها در جامعه، وقتی که وارد شد، در راس جامعه واقع می شود، و محتمل است که بچۀ یک فقیر، یکوقت در راس جامعه واقع بشود. اگر این بچه ای که شما تربیت کردید یک تربیت صحیح باشد و آن وقت آن بچه در راس جامعه واقع بشود، یک ملت را سعادتمند می کند؛ و آن شرفش مال شماست؛ یعنی شما این سعادت را برای یک ملت بیمه کردید. و اگر خدای نخواسته به عکس باشد: یک بچه ای در [دامن ]مادر تربیتش تربیت اسلامی نباشد، تربیت انسانی نباشد، انحراف داشته باشد، این ممکن است که بعدها یک جامعه را به فساد بکشد.(455)
24 / 2 / 58
* * *
اولین مدرسه
اول مدرسه ای که بچه دارد، دامن مادر است. مادرِ خوب، بچۀ خوب تربیت می کند؛ و خدای نخواسته، اگر مادر منحرف باشد، بچه از همان توی دامن مادر، منحرف بیرون می آید. و چون بچه ها آن علاقه ای که به مادر دارند به هیچ کس ندارند، و در دامن مادر که هستند تمام ... آرزوهایی که دارند خلاصه می شود در مادر و همه چیز را در مادر می بینند، حرف مادر، خُلق مادر، عمل مادر، در بچه ها اثر دارد. لامحاله یک بچه در دامن مادر ـ که اول کلاس
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 265
است ـ این دامن اگر یک دامن طاهر پاکیزۀ مهذب باشد، بچه از همین اول که دارد رشد می کند، با آن اخلاق صحیح و با آن تهذیب نفس و با آن عمل خوب رشد می کند. بچه وقتی در دامن مادرش هست، می بیند مادر اخلاق خوش دارد، اعمال صحیح دارد، گفتار خوش دارد، این بچه از همان جا اعمالش و گفتارش به تقلید از مادر ـ که از همۀ تقلیدها بالاتر است ـ و به تزریق مادر ـ که از همۀ تزریقها موثرتر است ـ تربیت می شود.(456)
24 / 2 / 58
* * *
انعکاس تربیت فرد در جامعه
شما تحویل مدرسه می دهید. اگر معلم یک معلم صحیحی باشد، از مدرسه این افراد صحیح بیرون می آیند؛ و یک جامعه صحیح می شود.
شما بعدها معلم می شوید ان شاءالله ؛ حالا بعدها هر کدام مادر نیستید مادر می شوید ان شاءالله ، معلم می شوید. در مادری تان باید بچه ها را تهذیب کنید؛ در معلمی تان هم باید تهذیب کنید؛ یک افراد صحیح تحویل جامعه بدهید، یک جامعه را صحیح کنید. و اگر خدای نخواسته عکس این معنا باشد، وِزر آنها هم به عهدۀ شما می آید. همان طوری که هر کار خوبی که اینها بکنند ـ چون شما مبدا این کار خوب بودید ـ برای شما هم خوبی دارد، اجر و ثواب دارد، اگر خدای نخواسته یک قشر فاسدی شما تحویل جامعه بدهید، آنها بروند فسادکاری بکنند، این دودش به چشم شما هم می رود.(457)
24 / 2 / 58
* * *
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 266
توطئه حذف نقش تربیتی زن
بعد دیدیم که قضیۀ کشف حجاب، قضیه ای نبود که اینها بخواهند برای خانمها خدمت بکنند، اینها می خواستند که این [را] طبقه هم با زور و با فشار نابود کنند. آن مآثری که اینها دارند، آن خدمتهایی که این قشر می توانند به ملت بکنند، آن خدمتهای ارزنده ای که بانوان ما عهده دار آن هستند، از دستشان گرفته بشود؛ و نگذارند اینها آن خدمت اصیلی که باید بکنند و آن تربیت بچه ها، که بعدها مقدرات مملکت به دست آنهاست، اینها نگذارند که این خدمت انجام بگیرد؛ مبادا بچه ها در دامن اینها تقوا پیدا بکنند؛ در دامن اینها تربیت اسلامی بشوند؛ تربیت ملی بشوند؛ و بعد در دبستانها که آمدند و بعد در دبیرستانها که رفتند، نتوانند آنها با تبلیغاتی که آنجا می کنند و استادهایی که از خودشان آنجا می گذارند و مبلغینی که در آنجا دارند نتوانند اینها را برگردانند.
از این جهت، نقشه این بود که این بانوان را از آن مقام اصیل بزرگی که دارند کنار بزنند، و به خیال خودشان نیمی از این جمعیت ایران را آزاد کنند!(458)
26 / 2 / 58
* * *
زن مربی جامعه
زن انسان است؛ آن هم یک انسان بزرگ. زن مربی جامعه است، از دامن زن انسانها پیدا می شوند. مرحلۀ اولِ مرد و زن صحیح، از دامن زن است. مربی انسانها زن است. سعادت و شقاوت کشورها بسته به وجود زن است. زن با تربیت صحیح خودش انسان درست می کند؛ و با تربیت صحیح خودش کشور را آباد می کند. ... زن مبدا همۀ سعادتها باید باشد.(459)
* * *26 / 2 / 58
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 267
از دامن زن مرد به معراج می رود
روز بزرگ و اجتماع عظیم و محل مبارک، روز ولادت زهرای مرضیه که روز زن است، روز پیروزی زن است و روز نمونۀ زن در عالَم است. زن نقش بزرگی در اجتماع دارد. زن مظهر تحقق آمال بشر است. زن پرورش دِه زنان و مردان ارجمند است. از دامن زن مرد به معراج می رود. دامن زن محل تربیت بزرگ زنان و بزرگ مردان است. روز بزرگی است، یک زن در دنیا آمد که مقابل همۀ مردان است. یک زن به دنیا آمد که نمونۀ انسان است. یک زن به دنیا آمد که تمام هویت انسانی در او جلوه گر است. پس روز، روز بزرگی است؛ روز شما زنان است.(460)
* * *27 / 2 / 58
بچه داری شریفترین شغل
این مادر که بچه در دامن او بزرگ می شود بزرگترین مسئولیت را دارد؛ و شریفترین شغل را دارد: شغل بچه داری. شریفترین شغل در عالم بزرگ کردن یک بچه است، و تحویل دادن یک انسان است به جامعه. این همان بود که خدای تبارک و تعالی در طول تاریخ برایش انبیا فرستاد، در طول تاریخ از آدم تا خاتم. انبیا آمدند انسان درست کنند. شغل مادری؛ که مع الاسف اجانب این شغل را پیش ما مبتذل کردند؛ و مادرهای بچه های ما را از بچه ها جدا کردند، نه همه، مقداری را؛ این شغل بزرگ را مبتذل کردند که از دامن این مادر، بچه ـ بچۀ صحیح بیرون نیاید. و بعد که به دبستان می رود و بعد که تحت حمایت پدر می آید، پدر را هم یک کاری بکنند که توجهش به بچه نباشد؛ تربیت نکند. بعد هم در دبستان؛ بعد هم در دبیرستان؛ بعد هم در همه جای دیگر؛ در بالاتر از این. اینها می خواهند که انسان در این کشورها نباشد.(461)
* * *2 / 3 / 58
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 268
خانواده محل تربیت علمی و دینی
بانوان محترم! مسئولید همه؛ مسئولیم همه. شما مسئول تربیت اولاد هستید؛ شما مسئولید که در دامنهای خودتان اولاد متقی بار بیاورید، تربیت کنید، به جامعه تحویل بدهید. همه مسئول هستیم که اولاد را تربیت کنیم؛ لکن در دامن شما بهتر تربیت می شوند. دامن مادر بهترین مکتبی است از برای اولاد. مسئولیت دارید نسبت به فرزندان خود، مسئولیت دارید نسبت به کشور خودتان. و شما می توانید بچه هایی تربیت کنید که یک کشور را آباد کنند. شما می توانید بچه هایی را تربیت کنید که حفاظت از انبیا بکنند؛ حفاظت از آمال انبیا بکنند. شما هم خود حافظ باید باشید و هم نگهبان درست کنید. نگهبان، اولاد شما هستند؛ آنها را تربیت کنید. خانه های شما باید خانۀ تربیت اولاد باشد. منزل علماست منزل شما؛ و منزل تربیت علمی، تربیت دینی، تهذیب اخلاق. توجه به سرنوشت اینها بر عهدۀ پدران است و بر عهدۀ مادرها. مادرها بیشتر مسئول هستند؛ و مادرها اشرف هستند. شرافت مادری از شرافت پدری بیشتر است. تاثیر مادر هم در روحیۀ اطفال از تاثیر پدر بیشتر است.(462)
5 / 3 / 58
* * *
عقده بچه ها از دوری مادر
بچه ها از اول که در دامن مادر نباشند عقده پیدا می کنند و اکثر مفاسد از این عقده هایی است که بچه ها پیدا می کنند.(463)
10 / 4 / 58
* * *
توطئه جدایی
در این طول سلطنت، اینها کوشش کردند که مادرها را از بچه ها
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 269
جدا کنند. به مادرها تزریق کردند که بچه داری چیزی نیست، شما توی ادارات بروید. جدا کردند این بچه های معصوم را که باید تربیت بشوند از دامنهای مادر و بردند در پرورشگاهها و جاهای دیگر و اشخاص اجنبی، اشخاص غیر رحیم، آنها را تربیت می کردند، تربیت فاسد. بچه ایی که از مادرش جدا شد پیش هر که باشد عقده پیدا می کند، عقده که پیدا کرد، مبدا بسیاری از مفاسد می شود. بسیاری از این قتلهایی که واقع می شود روی عقده هایی است که پیدا می شود.(464)
26 / 4 / 58
* * *
مبدا خیرات
لهذا در آیۀ شریفه تزکیه را مقدّم ذکر کرده اند بر «تعلیم» کتاب و حکمت، بلکه تعلیم کتاب و حکمت مقدمۀ تزکیه است.
انبیا آمده اند که انسان درست کنند، انبیا مامورند که افراد را ـ افرادی که بشر هستند و از همین با حیوانات فرق ندارند ـ آمده اند که اینها را انسان کنند؛ تزکیه کنند، مزکّی کنند؛ پاکیزه کنند. شغل انبیا همین است و باید شغل مادرها همین باشد نسبت به بچه هایی که در دامنشان هست. بچه ها را از آن اول که در دامنشان هست تزکیه کنند. آنها با اخلاق خوب، با اعمال خوب در آنجا بچه ها بهتر تربیت می شوند. در دامن مادر، بچه ها بهتر تربیت می شوند تا در پیش استاد. آن علاقه ای که بچه به مادر دارد به هیچ کس ندارد. و آن چیزی که در بچگی از مادر می شنود یا می بیند، آن نقش می بندد در قلبش؛ و تا آخر همراهش هست. مادرها باید توجه به این معنا بکنند که این بچه ها را خوب تربیت کنند، مزکّی تربیت کنند؛ یک مدرسۀ علمی ـ ایمانی باشد دامنهایشان، و این یک
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 270
مطلب بسیار بزرگی است که از مادرها می آید. و از کس دیگر نمی آید. آنقدری که بچه از مادر چیز می شنود از پدر نمی شنود. آنقدری که اخلاق مادر تاثیر دارد در بچۀ کوچولوی نورس و به او منتقل می شود از دیگران نمی شود، مادرها مبدا خیراتند و اگر خدای نخواسته مادری باشد که بچه را بد تربیت کند، مبدا شرورند.
یک مادر ممکن است که بچه را تربیت کند و خوب تربیت کند، و آن یک بچه یک امت را نجات بدهد و ممکن است که بد تربیت کند و موجب هلاکت یک امت بشود.(465)
26 / 4 / 58
* * *
منشا همۀ مفاسد
بچه هایی که از دامن مادر جدا شده اند و در پرورشگاهها رفتند اینها چون پیش اجنبی هستند و محبت مادر ندیده اند، عقده پیدا می کنند. این عقده ها منشا همۀ مفاسدی است، یا اکثر مفاسدی است، که در بشر حاصل می شود. این جنگهایی که پیدا می شود از عقده هایی است که در قلوب این خونخوارها هست. این دزدیها، این خیانتها، اینها اکثراً از عقده هایی است که در انسان هست. بچه های شما را اگر از شما جدا کردند، به واسطۀ نداشتن محبت مادر، عقده پیدا می کنند؛ به فساد کشیده می شوند. مامورند اینها، مامور بودند این دستگاه به اینکه بچه های ما را به فساد بکشند؛ از آن اول نگذارند در یک دامن محبت بزرگ بشود، تربیت بشود تا عقده پیدا بشود. بعد هم زیردست معلمهایی که خودشان تعیین کردند، و بعد هم در دانشگاهی که خودشان تاسیس کردند، از این پایین تا آن بالا فساد؛ «اخراج من النور الی الظلمات»، نگذاشتنِ
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 271
اینکه یک تربیت انسانی پیدا بشود.(466)
27 / 5 / 58
* * *
خدمت مادر بالاتر از خدمت معلم
نقش زن در جامعه بالاتر از نقش مرد است؛ برای اینکه بانوان علاوه بر اینکه خودشان یک قشر فعّال در همۀ ابعاد هستند، قشرهای فعّال را در دامن خودشان تربیت می کنند. خدمت مادر به جامعه از خدمت معلّم بالاتر است، و از خدمت همه کس بالاتر است. و این امری است که انبیا می خواستند. می خواستند که بانوان قشری باشند که آنها تربیت کنند جامعه را، و شیر زنان و شیر مردانی به جامعه تقدیم کنند.(467)
25 / 12 / 59
* * *
افتخار مادران شهید
همان طوری که جوانان را تربیت کردند و به جبهه فرستادند و در عین حالی که مادران جوانانشان در جبهه شهید شده اند، با کمال خوشرویی وافتخار، افتخار می کنند بر اینکه جوان آنها در راه اسلام شهید شده است و باز هم پیشنهاد می کنند که جوانان دیگر هم داریم و به اسلام تقدیم می کنیم.(468)
2 / 3 / 60
* * *
تربیت در خانۀ کوچک حضرت فاطمه(س)
این خانۀ کوچک فاطمه ـ سلام الله علیها ـ و این افرادی که در آن خانه تربیت شدند که به حسب عدد، چهار ـ پنج نفر بودند و به حسب واقع، تمام قدرت حق تعالی را تجلی دادند، خدمتهایی
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 272
کردند که ما را و شما را و همۀ بشر را به اعجاب درآورده است.(469)
18 / 12 / 60
* * *
تجلیل از مادران شهید
افرادی آگاهانه یا از روی ناآگاهی در میان مردم این مسئله را مطرح نمایند که ثمرۀ خونها و شهادتها و ایثارها چه شد. اینها یقیناً از عوالم غیب و از فلسفۀ شهادت بیخبرند و نمی دانند کسی که فقط برای رضای خدا به جهاد رفته است و سر در طبق اخلاص و بندگی نهاده است حوادث زمان به جاودانگی و بقا و جایگاه رفیع آن لطمه ای وارد نمی سازد. و ما برای درک کامل ارزش و راه شهیدانمان فاصلۀ طولانی را باید بپیماییم و در گذر زمان و تاریخ انقلاب و آیندگان آن را جستجو نماییم. مسلّم خون شهیدان، انقلاب و اسلام را بیمه کرده است. خون شهیدان برای ابد درس مقاومت به جهانیان داده است. و خدا می داند که راه و رسم شهادت کور شدنی نیست؛ و این ملتها و آیندگان هستند که به راه شهیدان اقتدا خواهند نمود. و همین تربت پاک شهیدان است که تا قیامت مزار عاشقان و عارفان و دلسوختگان و دارالشفای آزادگان خواهد بود. خوشا به حال آنان که با شهادت رفتند! خوشا به حال آنان که در این قافلۀ نور جان و سر باختند! خوشا به حال آنهایی که این گوهرها را در دامن خود پروراندند!(470)* * *29 / 4 / 67
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 273