شناخت خدا به واسطه علما
ما می گوییم اگر کسی بخواهد خدا را بشناسد به اندازۀ استعداد خود و احکام او را بفهمد و تشریفات عبادت او را یاد بگیرد باید پیش عالمی برود که از پیغمبر اسلام این تعلیمات را بی واسطه یا به واسطه گرفته.(496)
* * *
برابری حوزه با صدها شهربانی
ای بیخردان مملکت دین بهشت روی زمین است و آن با دست پاک روحانی تاسیس می شود. همین روحانی نیمه جان که شما خارخسکها به نکوهش آنان برخاستید دو ثلث از این کشور یا بیشتر از آن را بی سر و صدا دارند اداره می کنند و شما خبر از آن ندارید. اینهمه فسادها، دزدیها، خیانتها، جنایتها، خون ریزیها، بی عفتیها غارتگریها از یک ثلث یا کمتر افراد این کشور است که سر و کار با روحانی ندارند. اگر شما فتنه انگیزان بیخرد می گذاشتید همه افراد با روحانی مرتبط شود احتیاج به شهربانیها را از جهان برمی داشتیم. یک مدرسۀ روحانیت به قدر صدها شهربانی کار انجام می دهد و شما غافل از آنید خوب است یک بررسی از محبوسین شهربانیها و دوسیه های جنایات بکنید ببینید مسجدیها را در آنجا هیچ می بینید آنگاه بدانید شماها که از قوۀ
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 288
روحانی می خواهید بکاهید و آن را پیش مردم بی ارج کنید بزرگتر خیانت را به کشور مرتکب می شوید. با رفتن نفوذ روحانی خللهایی در کشور پیدا می شود که صدها دادگستریها و شهربانیها صد یک آن را نمی توانند اصلاح کنند.(497)
* * *
چراغ راه
روحانی می گوید مدرسه های مختلط از دخترهای جوان و پسرهای جوان شهوت پرست عفت و ریشۀ زندگی و قوۀ جوانمردی را می کشد و برای کشور ضررهای مادی و معنوی دارد و به فرمان خدا حرام است. روحانی می گوید این مغازه های شراب فروشی و موسسه های مسکرات سازی مغز افراد جوان مملکت را فرسوده کرده، عقل و صحت مزاج و عفت و شجاعت و شهامت توده را آتش زده، باید به حکم خدا آنها را بست و میگساری و می فروشی حرام است. روحانی می گوید موسیقی روح عشق بازی و شهوترانی و خلاف عفت در انسان تولید می کند و شهامت و شجاعت و جوانمردی را می گیرد و به قانون شرع حرام است و نباید در مدارس جزء پروگرام باشد تا این دو عنصر لطیف سریع الانفعال را به هم پیوند کند.
روحانی خیلی حرفها دارد شما یک قدم برای دین و اصلاح کشور بردارید تا روحانی که به منزلۀ چراغ است برای قدم دوم جلو پای شما را روشن کند. ما که می دانیم شما و امثال شماها با حکم خرد و خدا و روحانی طرف هستید و بیخود می خواهید هر خرابکاری را که خودتان و دیگران می کنید گردن روحانی بگذارید و مردم را از آنها برمانید و نتیجه بگیرید.(498)
* * *
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 289
حرمت ترک نصیحت
علاقۀ علمای اسلام به ممالک و قوانین اسلامی علاقۀ الهی ناگسستنی است.
ما از جانب خدای تعالی مامور حفظ ممالک اسلامی و استقلال آنها هستیم و ترک نصیحت و سکوت [را] در مقابل خطرهایی که پیش بینی می شود برای اسلام و استقلال مملکت جرم می دانیم؛ گناه بزرگ می دانیم؛ استقبال از مرگ سیاه می دانیم. پیشوای بزرگ ما، حضرت امیرالمومنین ـ علیه السلام ـ سکوت را در مقابل ستمکاری جایز نمی دانست؛ و ما نیز جایز نمی دانیم. وظیفۀ ما ارشاد ملت است، ارشاد دولتهاست، ارشاد جمیع دستگاههاست. ما از این وظیفه به خواست خدای تعالی خودداری نمی کنیم.
در این زمان، سکوت در مقابل ستمکاری، اعانت به ستمکاران است.(499)
15 / 3 / 43
* * *
روحانیت برای تربیت مومنین
خدمت ذی شرافت جناب مستطاب سیدالعلماء الاعلام آقای سعیدی ـ دامت افاضاته
مرقوم محترم واصل، با آنکه گمان می کنم جواب داده ام لکن چون در جزء مکتوبات جواب نداده بود، احتمال عدم جواب می رفت و در هر صورت از قراری که بعضی از مریدهای جنابعالی اظهار داشتند، بحمدالله تعالی توفیق کامل برای تربیت مومنین و ترویج دیانت مقدسه برای جنابعالی حاصل شده است.(500)
* * *1347 ه .ش
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 290
مهمترین تکلیف، حفظ اسلام
ما مکلف هستیم که اسلام را حفظ کنیم. این تکلیف از واجبات مهم است؛ حتی از نماز و روزه واجبتر است. همین تکلیف است که ایجاب می کند خونها در انجام آن ریخته شود. از خون امام حسین(ع) که بالاتر نبود، برای اسلام ریخته شد.
و این روی همان ارزشی است که اسلام دارد. ما باید این معنا را بفهمیم، و به دیگران هم تعلیم بدهیم. شما در صورتی خلفای اسلام هستید که اسلام را به مردم بیاموزید. و نگویید بگذار تا امام زمان(ع) بیاید. شما نماز را هیچ وقت می گذارید تا وقتی امام زمان(ع) آمد بخوانید؟ حفظ اسلام واجبتر از نماز است. منطق حاکمِ خمین را نداشته باشید که می گفت: باید معاصی را رواج داد تا امام زمان(ع) بیاید! اگر معصیت رواج پیدا نکند، حضرت ظهور نمی کند! اینجا ننشینید فقط مباحثه کنید؛ بلکه در سایر احکام اسلام مطالعه کنید؛ حقایق را نشر دهید؛ جزوه بنویسید و منتشر کنید. البته موثر خواهد بود. من تجربه کرده ام که تاثیر دارد.(501)
* * *
تبلیغات و تعلیمات دو فعالیت مهم فقها
تبلیغات و تعلیمات دو فعالیت مهم و اساسی ماست. وظیفۀ فقهاست که عقاید و احکام و نظامات اسلام را تبلیغ کنند و به مردم تعلیم دهند تا زمینه برای اجرای احکام و برقراری نظامات اسلام در جامعه فراهم شود. در روایت ملاحظه کردید که در وصف جانشینان پیغمبر اکرم (ص) یعنی فقها آمده است که یعلمونها الناس؛ یعنی دین را به مردم تعلیم می دهند. مخصوصاً در شرایط کنونی که سیاستهای استعماری و حکام ستمگر و خائن و یهود و نصارا و مادیون در تحریف حقایق اسلام و گمراه کردن مسلمانان
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 291
تلاش می کنند. در این شرایط، مسئولیت ما برای تبلیغات و تعلیمات بیش از هر وقت است. امروز می بینیم که یهودیها ـ خذلهم الله در قرآن تصرف کرده اند و در قرآنهایی که در مناطق اشغالی چاپ کرده اند تغییراتی داده اند. ما موظفیم از این تصرفات خائنانه جلوگیری کنیم، باید فریاد زد و مردم را متوجه کرد تا معلوم شود که یهودیها و پشتیبانان خارجی آنها کسانی هستند که با اساس اسلام مخالفند و می خواهند حکومت یهود در دنیا تشکیل دهند.(502)
* * *
پاسخگویی به شبهات
شما موظفید آنچه را تفقه کرده اید بین مردم منتشر کنید و مردم را با مسائلی که یاد گرفته اید آشنا سازید. آنهمه تعریف و تمجیدی که در اخبار از اهل علم و فقیه آمده برای همین است که احکام و عقاید و نظامات اسلام را معرفی می کند و سنت رسول اکرم (ص) را به مردم می آموزد. شما باید به تبلیغات و تعلیمات در جهت معرفی و بسط اسلام همت بگمارید.
ما موظفیم ابهامی را که نسبت به اسلام به وجود آورده اند برطرف سازیم تا این ابهام را از اذهان نزداییم هیچ کاری نمی توانیم انجام بدهیم. ما باید خود و نسل آینده را وادار کنیم و به آنها سفارش کنیم که نسل آتیۀ خویش را نیز مامور کنند این ابهامی را که بر اثر تبلیغات سوء چند صدساله نسبت به اسلام در اذهان حتی بسیاری از تحصیلکرده های ما پیدا شده رفع کنند، جهان بینی و نظامات اجتماعی اسلام را معرفی کنند. حکومت اسلامی را معرفی نمایند تا مردم بدانند اسلام چیست و قوانین آن چگونه است. امروز حوزۀ قم، حوزۀ مشهد و حوزه های دیگر موظفند که
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 292
اسلام را ارائه بدهند و این مکتب را عرضه کنند. مردم، اسلام را نمی شناسند. شما باید خودتان را، اسلامتان را، نمونه های رهبری و حکومت اسلامی را به مردم دنیا معرفی کنید مخصوصاً به گروه دانشگاهی و طبقۀ تحصیلکرده. دانشجویان چشمشان باز است. شما مطمئن باشید اگر این مکتب را عرضه نمایید و حکومت اسلامی را چنانکه هست به دانشگاهها معرفی کنید دانشجویان از آن استقبال خواهند کرد. دانشجویان با استبداد مخالفند. با حکومتهای دست نشانده و استعماری مخالفند، با قلدری و غارت اموال عمومی مخالفند، با حرامخوری و دروغپردازی مخالفند، با اسلامی که [آن] طرز حکومت اجتماعی و تعالیم دارد هیچ دانشگاه و دانشجویی مخالفت ندارد. اینها دستشان به طرف حوزۀ نجف دراز است که برای ما فکری بکنید. آیا باید بنشینیم تا آنها ما را امر به معروف کنند و به انجام وظیفه دعوت نمایند؟ جوانان از اروپا ما را امر به معروف کنند که ما حوزۀ اسلامی تشکیل داده ایم شما به ما کمک کنید؟ (503)
* * *
توجه به رشد فکری و سیاسی مردم
باید این مطالب را به مردم رسانید و آنان را رشد فکری و سیاسی داد. باید گفت که چگونه حکومتی می خواهیم، و زمامدار و متصدیان امور حکومتی ما باید چگونه باشند و چه رفتار و سیاستی را پیش گیرند.(504)
* * *
حرکت توده ها با بیان حقایق
اینک شما فرزندان دلیر اسلام مردانه بایستید و برای مردم نطق کنید، حقایق را به زبان ساده برای توده های مردم بیان کنید و آنان
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 293
را به شور و حرکت درآورید، از مردم کوچه و بازار از همین کارگران و دهقانان پاکدل و دانشجویان بیدار مجاهد بسازید. همۀ مردم مجاهد خواهند شد. از همۀ اصناف جامعه آماده اند که برای آزادی و استقلال و سعادت ملت مبارزه کنند. مبارزه برای آزادی و سعادت احتیاج به دین دارد. اسلام را که مکتب جهاد و دین مبارزه است در اختیار مردم قرار دهید تا عقاید و اخلاق خودشان را از روی آن تصحیح کنند و به صورت یک نیروی مجاهد، دستگاه سیاسی جائر و استعماری را سرنگون کرده، حکومت اسلامی را برقرار سازند.(505)
* * *
اقتدای مردم به روحانیون
خود ما نیز وظایف دشواری داریم. لازم است خودمان را از لحاظ روحی و از حیث طرز زندگی کاملتر کنیم. باید بیش از پیش پارسا شویم و از حطام دنیوی رو بگردانیم. شما آقایان باید خود را برای حفظ امانت الهی مجهز کنید، امین شوید، دنیا را در نظر خود تنزل دهید، البته نمی توانید مثل حضرت امیر (ع) باشید که می فرمود دنیا در نظر من مثل «عفطه عنز» است. لیکن از حطام دنیا اعراض کنید، نفوس خود را تزکیه کنید، متوجه به حق تعالی شوید، متقی باشید. اگر خدای نکرده برای این درس می خوانید که فردا به نوایی برسید نه فقیه خواهید شد و نه امین اسلام خواهید بود. خود را مجهز کنید تا برای اسلام مفید باشید. لشکر امام زمان باشید، تا بتوانید خدمت کنید و عدالت را بسط دهید. افراد صالح طوری هستند که وجود آنها در جامعه مصلح است. ما از این اشخاص دیده ایم انسان به واسطه راه رفتن و معاشرت با آنها منزه می شود، شما کاری کنید که با کار شما و اخلاق و سلوک شما و
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 294
اعراض شما از حطام دنیا مردم اصلاح شوند، به شما اقتدا کنند، شما مقتدی الانام باشید. جندالله ، سرباز خدا شوید، تا اسلام را معرفی کنید، حکومت اسلامی را معرفی کنید.(506)
* * *
تربیت مردم با آداب اسلامی
شما باید در این حوزه ها خود را چنان بسازید و تربیت کنید که وقتی به یک شهر یا ده رفتید، بتوانید اهالی آنجا را هدایت کنید و مهذب نمایید. از شما توقع است که وقتی از مرکز فقه رفتید، خودمهذب و ساخته شده باشید تا بتوانید مردم را بسازید و طبق آداب و دستورات اخلاقی ـ اسلامی، آنان را تربیت کنید.(507)
* * *
اهمیت تهذیب در حوزه ها
خوب است فقهای عظام و مدرسین عالیمقام که مورد توجه جامعۀ علمیه می باشند، در خلال درس و بحث به تربیت و تهذیب افراد همت گمارند و به مسائل معنوی و اخلاقی بیشتر بپردازند، محصلین حوزه ها نیز لازم است در کسب ملکات فاضله و تهذیب نفس کوشش کرده، به وظایف مهم و مسئولیتهای خطیری که بر دوش آنان است، اهمیت دهند.(508)
* * *
اهمیت رفتار علما در جامعه
اگر به سبب اعمال و کردار و رفتار ناروای شما یک نفر گمراه شده، از اسلام برگردد، مرتکب اعظم کبایر می باشید. و مشکل است توبۀ شما قبول گردد. چنانکه اگر یک نفر هدایت یابد، به حسب روایت، «بهتر است از آنچه آفتاب بر آن می تابد».
مسئولیت شما خیلی سنگین است. وظایف شما غیر از
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 295
وظایف عامه مردم می باشد؛ چه بسا اموری که برای عامه مردم مباح است، برای شما جایز نیست و ممکن است حرام باشد. مردم ارتکاب بسیاری از امور مباحه را از شما انتظار ندارند؛ چه رسد به اعمال پست نامشروع، که اگر خدای نخواسته از شما سر بزند مردم را نسبت به اسلام و جامعۀ روحانیت بدبین می سازد.(509)
* * *
آدم سازی علما
این دسته از علمایی که جانفشانی کردند و خودشان را جوری کردند که حالا شما به آنها اشکال می کنید از باب اینکه اطلاع بر واقعه ندارید؛ نه سوءقصد دارید، نه سوءنیت دارید، اطلاع از واقعیات ندارید. من هم اگر چنانچه می توانستم یک سلطان جائری را به راه بیاورم می رفتم درباری می شدم. شما هم تکلیفتان این بود که اگر بتوانید یک سلطان جائری را آدمش کنید بروید درباری بشوید. این درباری شدن نیست. این آدم سازی است. نه این است که اینها درباری شدند، اینها می خواهند آدم بسازند.(510)
* * *10 / 8 / 56
تحول فکری جامعه ایران
البته ما روحانیون، مردم را هدایت کردیم و تمام جرایم رژیم را افشا کردیم و روشنگری روحانیون، بحمدالله مفید واقع شد و مردم روشن شدند، و یک تحول فکری برای جامعۀ ایران به وجود آمد، به طوری که همه با هم یکصدا به دنبال یک راه و مقصد در حرکتند، و آن نابودی این دودمان و برچیده شدن نظام شاهنشاهی و برقراری حکومت اسلامی است و این هدف در سراسر ایران حکمفرماست.(511)
* * *16 / 9 / 57
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 296
علما و مقابله با بدعتها
اگر بدعتها در دین ظاهر شود، بر علماست که دانش خود را آشکار کنند و نگذارند فریبها و نیرنگها و دروغهای بدعت گذاران در دین و در مردم اثر کند و منحرف سازد.(512)
18 / 10 / 57
* * *
وظیفۀ سنگین علما
اگر سایر مردم توجه کنند که ملاّها روی هواهای نفسانی با هم مختلف هستند، طلبه ها روی هواهای نفسانی با هم مختلف هستند، مردم از شما رو برمی گردانند. [اگر ]از شما رو برگرداندند، اسباب شکست شماست؛ شکست شما شکست اسلام است. وظیفۀ شما سنگین است آقا! شما باید با اخلاق خودتان، با اعمال خودتان مردم را دعوت کنید.
شما هادی مردم هستید. شما باید چراغ باشید. شما باید نور باشید. تهذیب کنید نفوس خودتان را.(513)
11 / 12 / 57
* * *
فیضیه مکان علم و بیان احکام
مکان مقدس فیضیه، محلی که علم از آنجا به همۀ اقطار سرازیر می شود. محلی که احکام الهی در آن بیان می شود. مکانی که از آن علم به همه جا رفت و از علم [نیز ]جهاد به همه جا.(514)
27 / 2 / 58
* * *
کلید حفظ دین در دست روحانی
پس شغل ماها همه مان، شغل من و شغل شما، هر دو شغلی است که از انبیا به ما رسیده است. اگر ما به این شغل که داریم
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 297
خیانت کنیم به انبیا خیانت کرده ایم، به خدای تبارک و تعالی خیانت کرده ایم؛ و خیانتمان این است که جوانهایی که پیش ما باید تربیت بشوند یک تربیت منحرفی بشوند. جوانها را مستقیم بار بیاورید؛ آدم بار بیاورید. اگر علاقه دارید به اینکه کشور شما، دین شما محفوظ بماند، این محفوظیت کلیدش دست شماست. کلید سعادت و شقاوت یک ملت دست فرهنگی است. فرهنگی اگر خوب باشد، مملکت خوب می شود؛ معلم اگر خوب باشد، مملکت خوب می شود؛ معلم اگر منحرف باشد، مملکت خراب می شود. پس شمایید که می توانید یک مملکتی را به پیش برانید؛ هم معنویاتش را و هم مادیاتش را. و شمایید که می توانید یک مملکتی را خدای نخواسته به عقب برانید؛ هم معنویتش را و هم مادیتش را. پس شغل شریف، مسئولیت زیاد. این شغل شریفی که الآن به عهدۀ شما آمده است، و ما هم با شما هستیم ـ تبع شما ان شاءالله این شغل شریف را، این امانتی است که خدا به شما داده. به این امانت خیانت نکنید، و نکنیم ان شاءالله .(515)
1 / 3 / 58
* * *
در یک مسیر
روحانیون با دانشگاهی یک مسیر دارند؛ و مسئولیت این دو طایفه از همۀ طوایف دیگر بیشتر است چنانچه شغلشان شریفتر است برای اینکه با شغل دانشگاهی و روحانی اگر چنانچه به شرایط عمل بشود، انسان درست می شود. این است که این شغل، شغل انبیا بوده است. تمام انبیا برای آدم درست کردن آمدند؛ و قرآن کتاب آدم سازی است. پس این شغل یک شغل بسیار شریفی است. و مسئولیت بسیار زیاد است؛ برای اینکه در این دو
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 298
دانشگاه، دانشگاه روحانی و دانشگاه آقایان، در این دانشگاههاست که مقدرات کشور، چیزهایی که باید در کشور درست بشود، منشا آن این دو دانشگاه است.(516)
3 / 3 / 58
* * *
چو دزدی با چراغ آید
اگر گمان کنید که، یا ما گمان کنیم که، علم منشا سعادت است ولو هرچه باشد، این یک اشتباهی است؛ بلکه گاهی علم منشا بسیاری از شقاوتهاست: «چو دزدی با چراغ آید گزیده تر برد کالا» حکیم سنائی، ظاهراً مال اوست. اگر روحانی علم داشته باشد لکن ایمان نداشته باشد، مسیرش مسیر انبیا نباشد، منشا مفاسد بسیار می شود. اکثر این دین سازیها که بوده است اینها از طبقۀ ملاّها بودند، ملاّهایی که فقط علم به خیال خودشان کافی بوده است و دنبالش مسیر انبیا نبوده. اگر دانشگاه فقط دنبال این باشد که فرزندان ایران را با معلومات بار بیاورد، معلومات را هی روی هم بریزد، این برای سعادت ملت ما یا فایده ندارد، یا ضرر دارد. یک فرد دانشگاهی که انحراف پیدا بکند غیر از یک فرد بازاری است؛ غیر از یک فرد کشاورز است. یک فرد روحانی که انحراف پیدا کند غیر از یک فرد بازاری و کارگر است. کارگر و بازاری، کشاورز و امثال اینها، چنانچه یک انحرافی داشته باشند، انحراف شخصی برای خودش است؛ لکن انحراف اساتید دانشگاه انحراف خودش تنها نیست، انحراف یک گروه است. چه گروهی؟ آن گروهی که می خواهند مملکت را اداره کنند؛ گاهی به انحراف یک کشور منجر می شود. انحراف یک روحانی انحراف خودش تنها نیست، انحراف یک ملت است. بنابراین، این دو
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 299
طایفه هستند که می توانند خدمت بکنند و کشور را نجات بدهند و ممکن است که مسیرشان مسیر حق نباشد و کشور را به تباهی بکشند.(517)
3 / 3 / 58
* * *
تربیت مومن در حوزه و دانشگاه
مبدا همۀ خیرات و مبدا همۀ ترقیاتی که برای یک مملکت هست، چه در جهت مادیت و چه در جهت معنویت این است که ایمان در کار باشد. باید شما و ما دست به هم بدهیم برای قشر آتیه که اینها مقدرات مملکت دستشان است، ایمان ایجاد کنیم. شما از دانشگاه مومن بیرون بدهید؛ ما از مدرسه ها مومن بیرون بدهیم؛ نه عالِم. عالِم تنها فایده ندارد. البته مومن تنها هم موثر خیلی نیست. خوب، قشرهای دیگر هم مومن هستند. اما عالِم وقتی مومن شد، عالِم وقتی متقی شد، آن است که منشا خیرات و برکات است، و حفظ یک کشور، یا خدای نخواسته از آن طرف به باد دادن یک کشور است.(518)
3 / 3 / 58
* * *
تعهد حوزه و دانشگاه
باید یک مملکتی که عهده دار تربیتش دانشگاه است، چه دانشگاه روحانی و چه دانشگاه شما، عهده دار انسان سازی باشد، که وقتی این جوانها از دانشگاه بیرون آمدند انسان بیرون آمده باشند؛ غربی نباشند؛ اسلامی باشند.(519)
21 / 3 / 58
* * *
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 300
نقش دانشمندان در حکومتها
و اما قضیۀ «خواجه نصیر» و امثال خواجه نصیر را؛ شما می دانید این را که خواجه نصیر که در این دستگاهها وارد می شد نمی رفت وزارت کند؛ می رفت آنها را آدم کند. نمی رفت که برای اینکه در تحت نفوذ آنها باشد. می خواست آنها را مهار کند تا آن اندازه ای که بتواند. کارهایی که خواجه نصیر برای مذهب کرد، آن کارهاست که خواجه نصیر را خواجه نصیر کرد؛ نه طب خواجه نصیر و نه ریاضیات خواجه نصیر. آن خدمتی که به اسلام کرد. خواجه نصیر که رفت در دنبال هلاکو و امثال آنها لکن نه برای اینکه وزارت بکند، نه برای اینکه برای خودش یک چیزی درست کند. او رفت آنجا برای اینکه آنها را مهار کند؛ و آنقدری که قدرت داشته باشد خدمت بکند به عالم اسلام و خدمت به الوهیت بکند. و امثال او، مثل محقق ثانی، مثل مرحوم مجلسی و امثال اینهایی که [...] مرحوم مجلسی که در دستگاه صفویه بود، صفویه را آخوند کرد؛ نه خودش را صفویه کرد! آنها را کشاند توی مدرسه و توی علم و توی دانش و اینها ـ تا آن اندازه ای که البته توانستند. بناء علیه ما نباید مقایسه بکنیم که روحانیون یک وقتی وارد شدند. الآن هم ما اگر بتوانیم [همین وظیفه را داریم] ما آن وقت هم اگر می توانستیم، که آنطوری که آنها می خواهند خدمت بکنند، ما هم وارد می شدیم. برای اینکه مقصد این است که انسان درست بکنیم. اگر انسان بتواند محمدرضا را انسان کند، بسیار کار خوبی است.(520)
13 / 4 / 58
* * *
شرط انسان سازی
با شغل دانشگاهی و روحانی اگر چنانچه به شرایط عمل
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 301
بشود، انسان درست می شود. این است که این شغل، شغل انبیا بوده است.(521)
3 / 3 / 58
* * *
صلاح و فساد جامعه به دست مربیان
با اصلاح این دو قشر جامعه اصلاح می شود. دو قشری که اذَا فَسَدَ العَالِمُ فَسَدَ العَالَمُ است. این «عالِم» من نیستم؛ شما هم هستید؛ همه مان هستیم. شما همه جزء علما هستید، که اگر چنانچه خدای نخواسته فاسد باشید، عالَم را به فساد می کشید؛ و اگر صالح باشید، عالَم را به صلاح می کشید. صلاح و فساد یک جامعه به دست مربیهای ـ آن هست ـ آن جامعه هست. و آن مربیها شماهایید و قشر روحانی. آنها به یکجور، و شما به یکجور. اما دو طایفه مربی جامعه هستند.
اگر بنا باشد که همان تربیت علمی باشد، شما یک طبیب می خواهید درست بکنید، نظر به اینکه این طبیب چه جور باشد نیست؛ این طبیب فردا می شود یک کاسب! یک کاسبی که اینطور کسب [کند] که یک مریض را معطل می کند برای اینکه ویزیت را زیاد بکند! خیلی طبیب خوبی درست شد، از حیث طب بسیار متخصص بود، اما چون اخلاق، اخلاق صحیح نبود، مهذب نشده بود، متقی نبود، خداشناس نبود، این طبیب مریض را معطل می کند، امروز یک نسخه ای می دهد، با دواخانه هم می سازد که نسخه را هرچه گرانتر بدهد، این بیچاره را مبتلا می کند؛ این نسخه فایده نکرد فردا یک نسخۀ دیگر! باز همین، باز همین. طبیب، خوب طبیبی بود، یعنی مِن حیث طبابت. یک مهندس درست می کنید؛ مهندس در علم خودش خیلی خوب بود؛ اما
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 302
وقتی که می خواهد فرض کنید که یک نقشه ای بدهد، یک [طرحی ]بدهد، با آن استادیهایی که دارد جوری می دهد که مفید و صحیح نباشد و منفعت طلبی باشد. و هکذا همه چیز. در قشر ما هم اگر بنا باشد که همین «ملاّیی» باشد، این ملاّ بسیار ملاّی خوبی است، بسیار آدم فهمیده ای است، کتاب و سنت را بسیار خوب می فهمد، اما اگر چنانچه تقوا در کار نباشد، همین فهم کتاب و سنت موجب اعوجاج مردم می شود.(522)
3 / 3 / 58
* * *
تزکیه قبل از تعلیم
باید عالِم وقتی که در یک جامعه ای می رود، در یک محلی می رود، در یک دهی می رود، در یک شهری می رود، دنبال این باشد که تزکیه کند آنها را، قبل از اینکه تعلیم کند آنها را. باید معلمینی که در دانشگاه می آیند و می خواهند تربیت کنند و تعلیم بدهند به دانشجوها، همراه آنها یک عالمی باشد که تزکیه کند این جوانها را.(523)
* * *10 / 4 / 59
مساجد مرکز تربیت صحیح
این مساجد باید مرکز تربیت صحیح باشد، و مساجد بحمدالله اکثراً اینطوری است. اشخاصی که در مسجد می روند باید تربیت بشوند به تربیتهای اسلامی. مساجد را خالی نگذارید. آنهایی که می خواهند نقشه بکشند و شما را دور کنند از مساجد، دور کنند از مراکز تعلیم و تربیت، آنها دشمنهای شما هستند.(524)
* * *10 / 4 / 59
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 303
دانشگاهی باشید مسجد هم بروید
باید در ماه مبارک تربیت و تعلیم به تمام معنا در همۀ بُعدهایش در مساجد باشد؛ در محافل دیگر باشد. مساجد را خالی نگذارید. اینهایی که هی صحبت این را می کنند که حالا ما انقلاب کردیم برویم سراغ کارهای دیگر، خیر؛ انقلاب از مساجد پیدا می شود. از مساجد اینطور امور تحقق پیدا می کند. هم دانشگاهها را حفظ کنید، هم مساجد را حفظ کنید، منافات با هم ندارد. دانشگاهی باشید، مسجد هم بروید. مساجد را هم تعمیر کنید. مساجد را هم آباد کنید با رفتن خودتان.(525)
10 / 4 / 59
* * *
بزرگترین خدمت روحانیون
یکی از بزرگترین خدمتهای آنها، این بود که تربیت می کردند مردم را. شما در پرونده هایی که در دادگستری و غیر دادگستری هست و بوده، می بینید، از آنهایی که تحت تربیت روحانیین بودند، پروندۀ جنایتی نمی بینید. برای آرامش کشور، اینها یک عامل موثر بودند و برای هدایت مردم به راه صحیح و اخلاق و اعمال صحیح یک راهنماهای مهمی بودند.(526)
11 / 6 / 59
* * *
دو مرکز پیشرفت یا انحطاط
دانشگاه و حوزه های علمیه و روحانیون می توانند دو مرکز باشند برای تمام ترقیات و تمام پیشرفتهای کشور. و می توانند دو مرکز باشند برای تمام انحرافات و تمام انحطاطات. از دانشگاه هست که اشخاص متفکر متعهد بیرون می آید. اگر دانشگاه، دانشگاه باشد، اگر دانشگاه واقعاً دانشگاه باشد و دانشگاه
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 304
اسلامی باشد؛ یعنی در کنار تحصیلات متحقَّق در آنجا، تهذیب هم باشد، تعهد هم باشد، یک کشوری را اینها می توانند به سعادت برسانند. و اگر حوزه های علمیه مُهذَّب باشند و متعهد باشند، یک کشور را می توانند نجات بدهند.(527)
27 / 9 / 59
* * *
خطرناکتر از بمب خوشه ای
خطر دانشگاه از خطر بمب خوشه ای بالاتر است. چنانچه خطر حوزه های علمیه هم از خطر دانشگاه بالاتر است. باید تهذیب بشوند اینها. باید اشخاص متعهد ـ چه در حوزه های علمیه و چه در دانشگاه ـ کمر خودشان را محکم ببندند برای اصلاح.(528)
27 / 9 / 59
* * *
مهمترین چیز برای کشور
مهمتر چیزی که برای کشور ما لازم است تعهد اسلامی و تهذیب اسلامی است. اگر این یک سنگر صحیح بشود و سنگر دانشگاه و فیضیه یک سنگر اسلامی باشد، دیگر سایر ملت به این طرف یا آن طرف نخواهند گرایید؛ و با صراط مستقیم راه انسانیت و راه اسلامیت و راه استقلال و راه آزادی را طی می کنند.(529)
10 / 12 / 59
* * *
مطهری الگوی ساخته شده
باید دانشگاه و فیضیه و همۀ آنها که مربوط به دانشگاهند و همۀ آنها که مربوط به فیضیه هستند در راس برنامه های
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 305
تحصیلی شان برنامۀ اخلاقی و برنامه های تهذیبی باشد؛ تا امثال مرحوم مطهری ـ رحمهُ الله ـ را به جامعه [تقدیم] کند. و اگر خدای نخواسته بر خلاف باشد، آن وقت افرادِ مقابلِ این افراد را به جامعه می فرستد؛ و اینها جامعه را به فساد می کشند و مردم را به اسارت.(530)
10 / 12 / 59
* * *
تحصیل مقدمه انذار
این حوزه هایی که افراد زیاد درشان هست، اجتماع زیاد هست، باید توجه به این مسئله داشته باشند که آمدن و درس خواندن به حسب امر خدای تبارک و تعالی مقدمۀ انذار است، مقدمۀ این است که بروند در بلاد خودشان یا بلاد دیگر مردم را تربیت کنند.(531)
18 / 9 / 60
* * *
ایشان بی استثنا آثارش خوب است
مرحوم آقای مطهری یک فرد بود، جنبه های مختلف در او جمع شده بود و خدمتی که به نسل جوان و دیگران مرحوم مطهری کرده است، کم کسی کرده است. آثاری که از او هست، بی استثنا، همه آثارش خوب است. و من کسی، دیگری را سراغ ندارم که بتوانم بگویم بی استثنا آثارش خوب است. ایشان بی استثنا آثارش خوب است، انسانساز است؛ برای کشور خدمت کرده، در آن حال خفقان خدمتهای بزرگ کرده است این مرد عالیقدر.(532)
* * *11 / 2 / 61
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 306
حفظ مردم در سنگرها
اسلام را زنده کردید، باید زندگی او را ادامه بدهید. ادامه اش به عهدۀ همه است؛ از آن کسی که شخص اول روحانیون هست و مراجع هستند تا آن طلبه بچه ای که مشغول است در درس خواندن. خطبا تکلیف دارند که با خطبه و با صحبت، مردم را بیدار کنند و حفظ کنند. علما و ائمۀ جمعه و جماعات با آن سنگرهایی که دارند، مردم را در سنگر حفظ کنند و خود مردم هم بحمدالله ، حاضر هستند و ما باید از آنها تشکر کنیم.(533)
* * *25 / 7 / 61
تقویت ایمان با موعظه روحانیون
شما کوشش کنید با افرادی که تماس دارید با استفاده از روحانیون و موعظه، روح ایمان را در آنها تقویت کنید که اگر جنبۀ ایمان مردم تقویت شد، همۀ امور به راحتی انجام می شود.(534)
13 / 9 / 61
* * *
قدردانی و خدمت به جوانان
من از خدای تبارک و تعالی سلامت و صحت شما عزیزان را خواستارم. و به روحانیون جمیع کشور چه در روستا و چه در شهرستانها و هرجا که هستند سفارش می کنم که این جوانها را تشویق کنند، بروند سراغ این جوانها، با آنها صحبت کنند، ملاطفت کنند این جوانهایی که عزیزانشان از دست رفته است. این جوانهایی که تمام توانشان را برای خدمت به این اسلام و خدمت به کشور خودشان خرج کرده اند، اینها در عین حالی که خدای تبارک و تعالی به آنها اجر می دهد لکن خدا از ما می خواهد که به اینها خدمت بکنیم و از اینها قدردانی بکنیم.(535)
* * *1 / 3 / 62
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 307
زیّ طلبگی
اگر خدای نخواسته، به واسطۀ اعمال روحانیون، در عقاید بعض اشخاص ضعیف که هستند، سستی پیدا بشود، آن وقت این چه مصیبتی است که ما تحملش را باید بکنیم. این یک باب واسعی است که در حوزه ها باید اشخاص متقی و اشخاص آشنای به حقایق اسلام، طلبه ها را تربیت کنند و آقایانی هم که در بلاد هستند دوستان خودشان را، طلبه هایی که در آنجا هستند، جوان هایی که آنجا هستند، آنها را ارشاد کنند به اینکه مبادا خدای نخواسته، یک وقت از این زی طلبگی خارج بشوند و خروج آنها موجب تزلزل عقیدتی در مردم بشود.
شمایی که برای هدایت مامور شدید و خودتان را در سنخ اشخاصی که ارشاد می کنند مردم را، وارد کردید، مبادا خدای نخواسته، به واسطۀ اعمال ـ اعمال بعضی ـ عکس آن مطلبی که در ایدۀ شماست تحقق پیدا بکند. این یک مطلب است که البته می دانید که طولانی است و محتاج به این است که همه در آن توجه کنند.(536)
* * *28 / 4 / 62
حوزه و رشد فکری بانوان
اکنون بحمدالله تعالی موسسه ای در شهر مقدس قم، شهر علم و جهاد، برای تعلیم و تربیت بانوان محترم در دست ساختمان است، و امید است با کوشش علمای اعلام و مدرسین حوزۀ علمیۀ قم ـ دامت برکاتهم ـ این مقصد اسلامی جامۀ عمل پوشد و در رشد فکری و شکوفا شدن دانش اسلامی بانوان قدم موثری باشد.(537)
* * *31 / 5 / 63
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 308
حفظ موضع ارشادی روحانی
این مطلب را بارها گفته ام که روحانیون باید وضعی ارشادی داشته باشند، نه اینکه بخواهند حکومت کنند. کاری نباید بکنیم که مردم بگویند اینها دستشان به جایی نمی رسید، حالا که رسید دیدید اینطور شدند.(538)
11 / 6 / 63
* * *
تربیت شده های حوزه ها
در مورد وضع درسی آنچه پرسیدم، گفته اند خوب است. البته خوب داریم تا خوب، یک موقعی خوب است که صاحب جواهر و شیخ مرتضی تربیت می شود، و یک موقعی خوب است که ماها به وجود می آییم، بین این دو خیلی فاصله است. برای اینکه افرادی مثل صاحب جواهر تربیت شود باید دسته بسیاری مُمَحَّض بر تحصیل شوند، خود را مهیا کنند تا فقه را به صورت قدیم تحصیل نمایند.(539)
11 / 6 / 63
* * *
تحول جوانان
علمای بلاد کار کرده اند، فضلا کار کرده اند، اینها را بیدار کرده اند، متحول کردند. اگر نبودند اینها؛ این جوان هایی که از دست ما گرفته بودند، از دست اسلام گرفته بودند و در مراکز فحشا برده بودند آنها را؛ اگر نبود این نهضتی که در ایران شد؛ این نهضت اسلامی و انقلاب اسلامی که در ایران شد، خدا می داند که آنها بنا داشتند چه بکنند.(540)
14 / 11 / 63
* * *
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 309
علت پیروی مردم از روحانیون
از اهم مسائلی که باید تذکر بدهم، مسئله ای است که به همۀ روحانیت و دست اندرکاران کشور مربوط می شود، و همیشه نگران آن هستم که مبادا این مردمی که همه چیزشان را فدا کردند و به اسلام خدمت نموده و به ما منّت گذاشتند، به واسطۀ اعمال ما از ما نگران بشوند، زیرا آن چیزی که مردم از ما توقع داشته و دارند و به واسطۀ آن دنبال ما و شما آمده اند و اسلام را ترویج نموده و جمهوری اسلامی را بپا کردند و طاغوت را از میان بردند، کیفیت زندگی اهل علم است. اگر خدای نخواسته، مردم ببینند که آقایان وضع خودشان را تغییر داده اند، عمارت درست کرده اند و رفت و آمدهایشان مناسب شان روحانیت نیست، و آن چیزی را که نسبت به روحانیت در دلشان بوده است از دست بدهند، از دست دادن آن همان و از بین رفتن اسلام و جمهوری اسلامی همان. البته من این نکته را عرض کنم، یک دسته ای که در معرض خطر هستند باید خودشان را حفظ کنند، ولی همین ها هم باید مواظب باشند که زاید بر میزان نباشد. شما گمان نکنید که اگر با چندین اتومبیل بیرون بیایید وجهه تان پیش مردم بزرگ می شود، آن چیزی که مردم به آن توجه دارند و موافق مذاق عامه است، اینکه زندگی شما ساده باشد، همان طوری که سران اسلام و پیغمبر اسلام و امیرالمومنین و ائمۀ ما زندگی شان ساده و عادی بود بلکه پایین تر از عادی.(541)
25 / 4 / 64
* * *
آینده نورانی کشور
علمای بلاد هم هر جا هستند و خصوصاً در حوزه های علمیه باید همۀ جهاتی که اهل علم را، آنهایی که تازه آمدند و مشغول
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 310
درس خواندن هستند، آنها را به خدای تبارک و تعالی نزدیک می کند و علاقه مند می کند، همۀ آن جهات را باید حوزه ها داشته باشند. حوزه ها باید درس اخلاق داشته باشند، نه یکی، نه دوتا، ده تا، بیست تا، درس اخلاق داشته باشند. اگر بخواهید که آیندۀ کشور شما یک آیندۀ نورانی باشد، تربیت کنید اینهایی که وارد در حوزه ها هستند، یا در آنجایی که درس می گویید وارد می شوند، تربیتشان کنید به یک تربیتی که از این عالم هجرت کنند، توجه به ماورای اینجا بکنند، روحانی باشند؛ یعنی روح باشند، یعنی توجه به ماورای طبیعت داشته باشند. از اول قدمها که برداشته می شود، برای آن طرف برداشته بشود، وقتی اینطور شد، اینجا هم درست می شود.(542)
5 / 6 / 64
* * *
استفاده از روحانیون در مسیر ارزشها
نکتۀ دیگری که از باب نهایت ارادت و علاقه ام به جوانان عرض می کنم این است که در مسیر ارزشها و معنویات از وجود روحانیت و علمای متعهد اسلام استفاده کنید؛ و هیچ گاه و تحت هیچ شرایطی خود را بی نیاز از هدایت و همکاری آنان ندانید. روحانیون مبارز و متعهد به اسلام در طول تاریخ و در سخت ترین شرایط همواره با دلی پر از امید و قلبی سرشار از عشق و محبت به تعلیم و تربیت و هدایت نسلها همت گماشته اند و همیشه پیشتاز و سپر بلای مردم بوده اند؛ بر بالای دار رفته اند و محرومیتها چشیده اند ؛ زندانها رفته اند و اسارتها و تبعیدها دیده اند؛ و بالاتر از همه، آماج طعنها و تهمتها بوده اند؛ و در شرایطی که بسیاری از روشنفکران در مبارزه با طاغوت به یاس و ناامیدی رسیده بودند،
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 311
روح امید و حیات را به مردم برگرداندند و از حیثیت و اعتبار واقعی مردم دفاع نموده اند؛ و هم اکنون نیز در هر سنگری از خطوط مقدم جبهه گرفته تا مواضع دیگر، در کنار مردمند؛ و در هر حادثۀ غمبار و مصیبت آفرینی شهدای بزرگواری را تقدیم نموده اند. در هیچ کشور و انقلابی جز انقلاب بعثت و رسالت و زندگی ائمۀ هدی علیهم السلام ـ و انقلاب اسلامی ایران سراغ نداریم که رهبران انقلاب آنقدر آماج حملات و کینه ها گردند. و این به خاطر صداقت و امانتداری است که در وجود علمای متعهد اسلام متبلور است.(543)
29 / 4 / 67
* * *
رمز نفوذ و موفقیت علما
نکتۀ دیگر اینکه من اکثر موفقیتهای روحانیت و نفوذ آنان را در جوامع اسلامی در ارزش عملی و زهد آنان می دانم. و امروز هم این ارزش نه تنها نباید به فراموشی سپرده شود، که باید بیشتر از گذشته به آن پرداخت.(544)
29 / 4 / 67
* * *
تلاش حوزه در تربیت علمای دین باور
علمای دین باور در همین حوزه ها تربیت شدند و صفوف خویش را از دیگران جدا کردند. قیام بزرگ اسلامی مان نشات گرفته از همین بارقه است.(545)* * *3 / 12 / 67
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 312
کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 313