فصل دوم: عوامل موثر بر تعلیم و تربیت

جنگ و دفاع

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

‏ ‏

جنگ و تربیت اسرا 

‏     ‏‏در یک جنگی که یک دسته ای را اسیر کرده بودند و بسته‏‎ ‎‏بودند و می آوردند، فرمود که ببین، من با زنجیر این را‏‎ ‎‏می خواهم به بهشت ببرم! اینها را ما اسیر کردیم آوردیم آدمشان‏‎ ‎‏کنیم و بفرستیمشان به بهشت. پیغمبر و همین طور سایر‏‎ ‎‏پیغمبرهای آسمانی اصلاً بنایشان بر این است که همۀ بشر را‏‎ ‎‏سعادتمند کنند، هیچ نظری ندارند که یک ناحیه ای باشد و یک‏‎ ‎‏ناحیۀ دیگر.(589)‏

28 / 6 / 58 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

‏     ‏‏زمان پیغمبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و زمان خلافت‏‎ ‎‏حضرت امیر ـ سلام الله علیه ـ جنگهای زیادی شده است، و جنگها‏‎ ‎‏هم همه جنگهای اسلامی، برای تربیت جامعه بودند. یک جنگ،‏‎ ‎‏ما در اسلام نداریم که از این مطلب که برای ساختن جامعه باشد و‏‎ ‎‏جلوگیری کردن از کسانی که نمی خواهند بگذارند جامعه ترقی‏‎ ‎‏بکند.(590)‏

2 / 7 / 58 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

شمشیر اسلام علیه مفسدها 

‏     ‏‏اسلام برای اصلاح جامعه است. اگر شمشیر کشیده، شمشیر‏‎ ‎‏را برای این کشیده است که مفسده هایی که نمی گذارند اینجا‏‎ ‎‏معه ها اصلاح بشود از بین ببرد، تا سایرین اصلاح بشوند.(591)‏

11 / 8 / 58 

*  *  *

کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 337

جنگ موجب رهایی از سستی 

‏     ‏‏جنگ وقتی که واقع می شود، انسان را از آن خستگی و از آن‏‎ ‎‏چیزهایی که سست می کند انسان را، از آن سستیها و خستگیها‏‎ ‎‏بیرون می آید و فعالیت می کند و جوهرۀ انسان، که باید همیشه‏‎ ‎‏متحرک و فعال باشد، بروز می کند. در استراحت و در راحت و در‏‎ ‎‏این امور، انسان هی کسل می شود، هی خمود می شود، قوای‏‎ ‎‏انسان خمود می شود، خصوصاً آنهایی که به عیّاشی عادت دارند‏‎ ‎‏یا به رفاه عادت دارند، آنها دیگر بدتر خواهند شد. لکن وقتی که‏‎ ‎‏جنگی در کار می آید و حماسه ای وجود پیدا می کند و تاریک‏‎ ‎‏می شود شب و روشن می شود روز و توپ انداخته می شود و اینها،‏‎ ‎‏انسان را از آن حال خمودی و از آن حال سستی بیرون می کند و‏‎ ‎‏انسان آن واقع خودش را، که فعال است و متحرک، آن واقع را بروز‏‎ ‎‏می دهد.(592)‏

8 / 7 / 59 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

شمشیر پیامبر چاقوی طبیب 

‏     ‏‏انبیا در عین حالی که خدای تبارک و تعالی می فرماید: که چرا‏‎ ‎‏اینقدر خودت را به زحمت می اندازی، چرا اینقدر خودت را‏‎ ‎‏می خواهی بکشی که اینها ایمان نمی آورند؟! آن قدر عاطفه داشته‏‎ ‎‏است و آن قدر دلش می خواسته است که مردم صالح بشوند،‏‎ ‎‏خوب بشوند، لکن وقتی که می دید که فلان جمعیت اگر باشند‏‎ ‎‏مردم را به فساد می کِشند، شمشیر او همان چاقوی طبیب است. او‏‎ ‎‏طبیب عالم است و طبیب جامعه است و جامعه را باید با حُسن‏‎ ‎‏نیّتی که دارد اصلاح بکند.(593)‏

4 / 11 / 59 

*  *  *


کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 338

ضربه اصلاحی 

‏     ‏‏شمشیر علی بن ابیطالب ضربه اش می فرماید که از عبادت جن‏‎ ‎‏و انس هم بالاتر است. برای اینکه اصلاح است، ضربۀ اصلاحی‏‎ ‎‏است، ضربۀ اِفسادی نیست.(594)‏

4 / 11 / 59 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

جنگ و رشد شخصیت 

‏     ‏‏شما دیدید در این جنگ تحمیلی که پیش آمد و محاصرۀ‏‎ ‎‏اقتصادی ما شدیم، خود ایرانیها خود ارتشیها این قطعات را‏‎ ‎‏درست کردند. اگر قبل از این بود، یکی از آن قطعات را‏‎ ‎‏نمی توانستند درست کنند؛ از باب اینکه شخصیتشان را گم کرده‏‎ ‎‏بودند، می گفتند باید متخصص بیاید.(595)‏

*  *  *26 / 11 / 59 

‏ ‏

‏ ‏

تحرک بی سابقه 

‏     ‏‏این جنگ پیش آمد و یک سال و نیم تقریباً طول کشیده است و‏‎ ‎‏ثمرات بزرگی برای ما داشته است که اول غافل بودیم و کم کم‏‎ ‎‏متوجه شدیم. یکی از ثمرات بزرگ این، این تحرک بی سابقه ای‏‎ ‎‏است که در جوانهای ما در جبهه ها و پشت جبهه ها این تحرک‏‎ ‎‏بزرگ حاصل شده است و کانّه از آن رخوت و سستی که برای‏‎ ‎‏اشخاصی است که نشسته اند و کارهای معمولی را می کنند، این‏‎ ‎‏رخوت و سستی از بین رفته است و جای خودش را به فعالیت و‏‎ ‎‏تحرک داده است که امروز ارتش ما، سپاهیان ما، بسیج ما و عشایر‏‎ ‎‏ما و ملت ما، چه در جبهه و چه در خارج جبهه، فعالند و متحرک و‏‎ ‎‏در مقابل همۀ ناگواریها ایستاده اند و جنگ را برای خودشان گوارا‏‎ ‎‏می دانند.(596)‏

‏ ‏

   11 / 9 / 60 

*  *  *

‏ ‏


کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 339

یکپارچگی ایران در عشق به شهادت

‏     ‏‏امروز ایران یکپارچه تحرک است، یکپارچه فعالیت است،‏‎ ‎‏یکپارچه هوای عشق به شهادت و هوای عالَم غیب است. در‏‎ ‎‏رژیمهای سابق، اسمی از این مسائل نبود.(597)‏

11 / 9 / 60 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

تنبه و بیداری در وصیتنامه شهدا 

‏     ‏‏وصیتنامه های جوانها را شما دیده اید که چیست؟ این‏‎ ‎‏وصیتنامه ها اینها، انسان را می لرزاند، انسان را بیدار می کند.(598)‏

14 / 11 / 60 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

کسب تجربه در جنگ 

‏     ‏‏یکی از برکات این جنگ تحمیلی برای ملت ما همین معناست‏‎ ‎‏که ما سربازانمان و جوانان و دانشجویان افسری ما در دانشکدۀ‏‎ ‎‏افسری، علاوه بر تحصیل دوره های دانشکده، عملاً در جبهه ها‏‎ ‎‏حاضر می شوند و تعلیمات عملی می بینند و در علوم عملی، این‏‎ ‎‏میزان است، نه خواندن. خواندن مقدمۀ عمل است و شما امروز‏‎ ‎‏در میدانها عمل را هم یاد می گیرید.(599)‏

11 / 7 / 61 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

جنگ یعنی سیر الی الله  

‏     ‏‏«سیرالی الله » لازم نیست که انسان گوشه ای بنشیند و بگوید من‏‎ ‎‏«سیرالی الله » می خواهم بکنم. خیر، «سیرالی الله » همان طوری‏‎ ‎‏[‏‏است‏‎ ‎‏]‏‏که سیرۀ انبیا و خصوصاً پیامبر اسلام ‏‏[‏‏بود‏‏]‏‏ و کسانی که‏‎ ‎‏مربوط به او بودند؛ در عین حالی که در جنگ وارد می شدند، آدم‏‎ ‎‏می کشتند، کشته می دادند، حکومت داشتند، همه چیز داشتند،‏

کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 340

‏همه اش «سیرالی الله » بود. اینطور نبود که آن روزی که حضرت‏‎ ‎‏امیر مشغول به قتال است «سیرالی الله » نباشد، آن روزی که‏‎ ‎‏مشغول نماز است، باشد. خیر، هر دویش «سیرالی الله » است و‏‎ ‎‏لهذا، پیامبر می فرماید که ضَربَةُ علیّ یَومَ الخَندَق اَفضَلُ مِن عِبادَةِ‏‎ ‎‏الثَقَلَین این برای این است که «سیرالی الله » است.(600)‏

 4 / 10 / 61 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

غرق در نعمت 

‏     ‏‏آن چیزی که به ملت ما خدای تبارک و تعالی عنایت فرموده‏‎ ‎‏است بسیار است. از آن جمله نجات از آن انحطاط فرهنگی و‏‎ ‎‏اخلاقی و وصول به مراتبی از مراتب اخلاق و فرهنگ، و پیروزی‏‎ ‎‏در جبهه ها، و بالاتر از آن پیروزی بر نفس که برای جوانهای ما در‏‎ ‎‏قشر وسیعی حاصل شده است. و من امیدوارم که برای همۀ ما این‏‎ ‎‏پیروزی معنوی واین تسلط بر نفس و این تسلط بر شیطان نفس‏‎ ‎‏حاصل بشود. و ما امروز غرق به نعمتهایی هستیم که نمی توانیم آن‏‎ ‎‏نعمتها را شکر گزاری کنیم الاّ به طور اجمال که از خدای تبارک و‏‎ ‎‏تعالی تشکر می کنیم که به ما یک همچو ملتی عنایت فرموده است‏‎ ‎‏که در همۀ جبهه ها، در همۀ صحنه ها حاضرند. و ما را و جوانهای‏‎ ‎‏ما را و بانوان ما را از آن منجلابی که برای آنها درست کرده بودند،‏‎ ‎‏خداوندنجات مرحمت فرمود. و جوانهایی که می رفت بکلی از‏‎ ‎‏دست اسلام و از دست مسلمین بروند خداوند به ما برگرداند، و‏‎ ‎‏آنها را همچو متعهد کرد که الآن برای شهادت داوطلب می روند، و‏‎ ‎‏در جبهه ها در حالی که جنگ می کنند تکبیر می گویند، نماز‏‎ ‎‏می خوانند و در شبها مناجات با خدا می کنند. و اینها از نعمتهایی‏‎ ‎‏است که ما باید تشکر کنیم.(601)‏

 1 / 1 / 62 

*  *  *


کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 341

رشد استعدادها در جنگ 

‏     ‏‏خدا را سپاس می گزاریم که منت هیچ قدرت و کشوری و‏‎ ‎‏ابرقدرتی در جنگ، بر گردن ما نیست و مردم کارآزموده و متوکل‏‎ ‎‏ما با استعانت از ذات مقدس کبریا یکه و تنها و مظلومانه‏‎ ‎‏بر مشکلات بسیاری از طرح و عملیات و بسیج و آموزش نیروها تا‏‎ ‎‏نیاز تسلیحاتی کشورمان فائق آمده است. و علاوه بر موفقیتهای‏‎ ‎‏اعجاز گونه ای که در صحنه های دفاع از کشور اسلامی و بیرون‏‎ ‎‏راندن متجاوزین از هزاران کیلومتر، به تحولات شگرف صنعتی از‏‎ ‎‏قبیل راه اندازی کارخانجات و دیگرگونی در خطوط تولید و‏‎ ‎‏ساختن و اختراع دهها وسایل پیشرفته و مدرن نظامی، آن هم بدون‏‎ ‎‏حضور هیچ مستشاری و بدون هیچ گونه کمک خارجی، دست‏‎ ‎‏یافته ایم.(602)‏

6 / 5 / 66 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

تحقیقات و اختراعات در جنگ 

‏     ‏‏ما در شرایط جنگ و محاصره توانسته ایم آنهمه هنرآفرینی و‏‎ ‎‏اختراعات و پیشرفتها داشته باشیم. ان شاءالله در شرایط بهتر زمینۀ‏‎ ‎‏کافی برای رشد استعداد و تحقیقات را در همۀ امور فراهم‏‎ ‎‏می سازیم.(603)‏

29 / 4 / 67 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

بیداری پاکستان و هندوستان از جنگ ما 

‏     ‏‏جنگ ما بیداری پاکستان و هندوستان را به دنبال داشت.(604) ‏

3 / 12 / 67 

*  *  *

‏ ‏


کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 342

حسن برادری و وطن دوستی در  جنگ 

‏     ‏‏ما در جنگ حس برادری و وطن دوستی را در نهاد یکایک‏‎ ‎‏مردمان بارور کردیم.(605)‏

3 / 12 / 67 

*  *  *

‏ ‏

‏ ‏

روح اسلام انقلابی در جنگ 

‏     ‏‏از همۀ اینها مهمتر استمرار روح اسلام انقلابی در پرتو جنگ‏‎ ‎‏تحقق یافت.(606)‏

*  *  *3 / 12 / 67 

‏ ‏

‏ ‏

اسلام خواهی افریقا از جنگ ما

‏     ‏‏در حالی که صدای اسلام خواهی افریقا از جنگ هشت سالۀ‏‎ ‎‏ماست، علاقه به اسلام شناسی مردم در امریکا و اروپا و آسیا و‏‎ ‎‏افریقا یعنی در کل جهان از جنگ هشت سالۀ ماست.(607)‏‎[1]‎

*  *  *3 / 12 / 67 

‎ ‎

کتابتعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی (س)صفحه 343

  • علاوه بر موارد مذکور جهت اطلاع بیشتر در این مبحث رجوع کنید به:1. صحیفه امام؛ ج 10، ص 217ـ219 . 2. همان؛ ج 12، ص 507ـ509 . 3. همان؛ ج 13، ص 249ـ251 . 4. همان؛ ص 172ـ174 . 5. همان؛ ص 328ـ329 . 6. همان؛ ص 330ـ331 . 7. همان؛ ج 14، ص 203ـ204 .8. همان؛ ج 15، ص 492ـ494 .9. همان؛ ج 16، ص 150ـ151 .10. همان؛ ج 17، ص 39ـ47 . 11. همان؛ ج 20، ص 311ـ312 .12. همان؛ ج 21، ص 87ـ89 . 13. همان؛ ص 273ـ274 .14. تفسیر سوره حمد؛ ص 150ـ151.15. همان؛ ص  178ـ179.