توضیحات کارشناس:
بر پایه اصول انسانی و احکام شرعی هر یک از زن و شوهر به واسطه پیوند ازدواج حقوقی بر عهده یکدیگر پیدا می‌کنند که برخی از آنها قهری و اجتناب‌ناپذیر و برخی با شرط ضمن عقد چاره‌پذیر است.
یکی از حقوق شوهر بر زن، آن است که بیرون رفتن وی از منزل اجازه شوهر باشد.
از طرفی این امکان نیز برای زن وجود دارد که هنگام ازدواج پیش بینی و دور اندیشی نموده و اجازه خروج از منزل حتی برای امور غیرواجب را در ضمن عقد ازدواج یا ضمن عقد خارج لازم شرط کند.
البته این حقی که اسلام برای شوهر در نظر گزفته است منحصرا برای مواردی است که خروج زن از خانه، برای انجام کار غیرواجب باشد.
پس خانمی که مستطیع است و رفتن به حج بر او واجب می باشد، برای انجام حج واجب نیاز به اجازه شوهر ندارد و از این حیث استطاعت طریقی برای زن منتفی نمی‌باشد؛ و بر شوهر جایز نیست که از مسافرت زن برای حج واجب جلوگیری نماید.
امام خمینی ره در فتوای ذیل بر این امر تصریح فرموده و می‌نویسند:
«مسألة 52- لا یشترط إذن الزوج للزوجة فی الحج إن کانت مستطیعة، و لا یجوز له منعها منه، و کذا فی الحج النذری و نحوه إذا کان مضیقا، و فی المندوب یشترط إذنه، و کذا الموسع قبل تضییقه على الأقوى، بل فی حجة الإسلام له منعها من الخروج مع أول الرفقة مع وجود أخرى قبل تضییق الوقت، ...» (تحریر الوسیلة؛ ج1، ص: 351)
البته همان‌گونه که در فتوای مذکور آمده است شوهر در خصوص انتخاب تاریخ حرکت، حق دارد در صورت وجود کاروان و از دست نرفتن فرصت حج آن سال، از ثبت نام و سفر زن با کاروان هایی که زود هنگام حرکت می کنند، ممانعت نماید.
پاسخ این سؤال علاوه بر کتاب تحریرالوسیله امام خمینی س که متن آن از نظر گذشت، در کتاب مناسک حج ایشان نیز به شرح ذیل آمده است:
«42 - س- خانم خانه‌دارى که حج بر او واجب شده است و شوهرش اجازۀ مسافرت به تنهایى را نمى‌دهد و مى‌گوید چون براى حج اسم مرا ننوشته‌اى من هم اجازه نمى‌دهم، وظیفه‌اش چیست؟ و آیا بدون اجازۀ شوهر مى‌تواند به حج برود یا نه؟
ج- در سفر حج واجب، براى زن اجازۀ شوهر شرط نیست و زن باید حج واجب خود را به جا آورد، و لو این که شوهر او راضى به مسافرت او براى حج نباشد.» (مناسک حج ص 26)
در این‌جا لازم است اهمیت توجه کافی به همه ابعاد موضوع و در نظر گرفتن تمام جزئیات احکام شرعی را در تدوین مقررات و غفلت نورزیدن از آثار مثبت اجتماعی چنین نگرشی یادآوری گردد.
به عنوان نمونه به همین مسأله اشاره باید کرد که توجه دقیق به آن تا چه اندازه می‌تواند در تنظیم قوانین و مقررات و آیین نامه‌های مربوط به حقوق زنان و موضوعاتی نظیر مسافرت خارج از کشور آنان موجب گشایش باشد، به گونه‌ای که در امور پیش پا افتاده‌ای مانند تقاضای صدور گذرنامه برای سفرهای واجب شرعی و عقلی مثل حج واجب و درمان ضروری و نظایر این‌ها، بانوان را از ارایه اجازه‌نامه شوهر معاف کرده و آنها را از مشکلات فراوانی که گاه در این راه با آن مواجه می‌باشند رهایی بخشیده و از تمنا و تقاضای حق مسلم و خدادادی خویش از انسان دیگر و دست به دامن شدن‌ها بی‌نیاز کند.
6/10/1391