توضیحات کارشناس:

روزه‌دار اگر از روی عمد قی کند هر چند از سر ناچاری باشد روزه‌اش باطل می‌شود، و چنانچه عمدی نباشد روزه را باطل نمی‌کند. و معیار در مبطل بودن آن است که‌ قی کردن بر آن صدق کند.

امام خمینی(ره) در کتاب تحریر الوسیلة؛ ج‌1، ص: 270، قی کردن را به عنوان دهمین مبطل روزه ذکر کرده‌اند که متن آن به قرار ذیل است:

العاشر: تعمد القی‌ء و إن کان للضرورة دون ما کان منه بلا عمد، و المدار صدق مسماه، ...

در ماه مبارک رمضان روزه‌داران به حکم خدای متعال از خوردن و آشامیدن در طول روز امتناع می‌نمایند و تنها در شب فرصت و حق خوردن و نوشیدن دارند.

معمولا زمان شب کوتاه‌تر از روز است و عمده آن را نیز بیشتر مردم به خواب و استراحت شبانه و رفع خستگی ناشی از کار و فعالیت روزانه اختصاص می‌دهند، از این روی عمده زمانی که معمولا به تناول اختصاص پیدا می‌کند اول شب به وقت افطار است و آخر شب به وقت سحر، عواملی مانند گرسنگی و تشنگی به وقت افطار و کمی فرصت و نگرانی از ضعف در طول فردا به وقت سحر مزید بر علت می‌گردد تا معده‌های بسیاری از خوردنی‌های متنوع و مایعات زیاد پر شود.

در چنین شرایطی آروغ زدن و بازگشت مقداری آب و غذا از معده به فضای دهان امری طبیعی است و بسیار اتفاق می‌افتد.

وقتی چنین چیزی به دنبال سحری خوردن و بعد از اذان صبح و در حال روزه پیش آمده باشد در فقه از حیث مضر صحت روزه بودن و نبودن، محل بحث قرار می‌گیرد.

در این باره پرسش‌های متعددی مطرح است، از جمله این‌که:

اگر روزه‌دار بداند که با آروغ زدن چیزی بی اختیار از گلو در دهان می‌آید آیا مجاز به این کار است یا خیر؟

در باره این سؤال و  دیگر فروعات مربوط به آن در ؛ چنین صفحه 270 جلد اول کتاب تحریر الوسیلة امام خمینی (ره) چنین آمده است:

مسألة 16- لو خرج بالتجشؤ شی‌ء و وصل إلی فضاء الفم ثم نزل من غیر اختیار لم یبطل صومه‌، و لو بلعه اختیارا بطل و علیه القضاء و الکفارة.و لا یجوز للصائم التجشؤ اختیارا إذا علم بخروج شی‌ء معه یصدق علیه القی‌ء أو ینحدر بعد الخروج بلا اختیار، و إن لم یعلم به بل احتمله فلا بأس به بل لو ترتب علیه حینئذ الخروج و الانحدار لم یبطل صومه، هذا إذا لم یکن من عادته ذلک و إلا ففیه إشکال، و لا یترک الاحتیاط‌

بنا بر این:

1- چنانچه به واسطۀ آروغ زدن، چیزی از معده روزه‌دار بیرون آید و به فضای دهان برسد:‌

اگر بدون اختیار فرو رود، روزه‌ باطل نمی‌شود.

و در صورتی که آن را با اختیار فرو برده شود روزه‌ باطل، و قضا و کفّاره واجب است.

2- شخص روزه‌دار اگر یقین داشته باشد و بداند، بواسطه آروغ زدن، چیزی بیرون می‌آید که قی کردن بر آن صدق می‌کند و یا بی‌اختیار پایین می‌رود، نباید عمدا آروغ بزند.

3- روزه‌دار اگر یقین نداشته باشد، بلکه احتمال بدهد که بواسطه آروغ زدن، چیزی بر می‌گردد که قی کردن بر آن صدق می‌کند و یا بی‌اختیار پایین می‌رود، آروغ زدن از روی عمد اشکال ندارد و در این صورت اگر چیزی خارج شود و بی‌اختیار پایین هم برود، روزه‌اش باطل نمی‌شود، البته این در صورتی است که عادتش این نباشد و گرنه اشکال دارد و نباید احتیاط را ترک نماید.

26/4/1392