توضیحات کارشناس:

از آن‌جا که غنا و گوش دادن به آن و نیز کسب کردن با آن حرام است‌، پرسش فوق به دنبال آن است که معلوم نماید آیا از نظر امام خمینی (س) این حکم استثناء دارد یا خیر؟

قبل از پرداختن به این موضوع بی مناسبت نیست که معنای اصطلاحی غنا و توضیحاتی در باره حکم آن یادآوری گردد.

امام در جلد اول تحریرالوسیله، کتاب المکاسب و المتاجر، در تعریف غنا می‌فرماید:

غنا تنها تحسین صوت یعنی زیبا کردن صدا، نیست، بلکه عبارت است از کشیدن صدا و برگرداندن آن به کیفیّت خاصی که طرب‌انگیز بوده و با مجالس لهو و محافل طرب و آلات لهو و ادوات موسیقی تناسب داشته باشد.

در حرمت غنا بین استعمال آن در کلام حق مانند قرائت قرآن و دعا و مرثیه، و بین غیر آن از شعر یا نثر، فرقی نیست. بلکه اگر کسی آن را در چیزی که خداوند متعال به آن اطاعت و بندگی می‌شود بکار ببرد عقاب و مجازاتش مضاعف می‌گردد.

مسألة 13 - الغناء حرام فعله و سماعه و التکسب به، و لیس هو مجرد تحسین الصوت، بل هو مدّه و ترجیعه بکیفیة خاصة مطربة تناسب مجالس اللهو و محافل الطرب و آلات اللهو و الملاهی، و لا فرق بین استعماله فی کلام حق من قراءة القرآن و الدعاء و المرثیة و غیره من شعر أو نثر، بل یتضاعف عقابه لو استعمله فیما یطاع به اللّٰه تعالی، ... (تحریرالوسیله، جلد 1، صفحه473)

بنابر این؛ آواز خواندنی که غنا باشد، فعل حرام  و مزدی که بابت آن دریافت می‌گردد  نیز درآمد حرام است. عمل دیگرانی هم که به چنین آوازی گوش می‌دهند و یا بابت آن پول می‌دهند نیز حرام و ممنوع شرعی است.

مطابق مسأله ذیل، در حرمت گوش کردن غنا و مانند آن از محرمات نیز فرقی نیست که آدمی در مجلس غنا حاضر باشد و  یا این که از طریق بلندگو، رادیو پخش، رادیو و تلویزیون و اینترنت گوش کند. چه به طور مستقیم پخش شود یا غیر مستقیم.

مسألة 6 - یحرم استماع الغناء و نحوه من المحرمات من مثل الرادیو‌ سواء أذیعت مستقیمة أو بعد الضبط فی المسجلة‌

(تحریرالوسیله، جلد 2، صفحه599)

یادآوری و تصریح به این نکته لازم است که از نظر امام خمینی (س) مطلق صدا و آهنگ حرام نیست، و صدای حرام صدایی است که عرفاً به آن غنا یا موسیقی  مناسب مجالس لهو  و لعب می‌گویند است؛ و به همین جهت، گوش دادن به صداهای مشکوک مانع ندارد. (مراجعه شود به کتاب استفتاءات؛ ج‌3، ص: 603، س 107)

در خصوص حرمت غنا نیز همانند بسیاری از احکام قول به استثناء وجود دارد که در فقه راجع به آن بحث می‌شود و سؤال مورد بحث نیز راجع به نظر امام خمینی (س) در باره آن است.

امام  از جمله فقهایی‌ است که قول به استثناء را پذیرفته و  در تحریرالوسیله بعد از فتوا به حرمت غنا که متن آن گذشت، به جایز بودن غنا در مجالس عروسی فتوا داده‌ و می‌فرماید:

مسأله 13- ... نعم قد یستثنی غناء المغنیات فی الأعراس، و هو غیر بعید، و لا یترک الاحتیاط بالاقتصار علی زفّ العرائس و المجلس المعدّ له مقدما و مؤخرا لا مطلق المجالس، بل الأحوط الاجتناب مطلقا‌

یعنی: البته گاهی غنا توسط زنان آوازه‌خوان در عروسی‌ها استثناء می‌شود، و آن بعید نیست، و احتیاط ترک نشود که به زفاف عروس و مجلسی که جلوتر یا بعد از آن برای عروسی گرفته می‌شود، اکتفا شود نه هر مجلسی بلکه احوط این است که مطلقا اجتناب شود.

بنا بر این؛ به نظر امام خمینی (س) آواز خوانی مغنیّه یعنی زن آوازه خوان، در عروسی‌ها جایز است؛ و مزد و درآمد آن نیز حلال می‌باشد. هرچند که احتیاط مستحب است که فقط به شب عروسی و مجلس قبل و مجلس بعد از شب زفاف اکتفا کنند. بلکه احتیاط بیشتر پرهیز از غنا در مطلق مجالس عروسی است.

موضوعی که در پی این مسأله پیش می‌آید و طرح آن مناسبت دارد، استفاده از ادوات موسیقی است. این که آیا وقتی زن مغنیّه در مجلس عروسی آواز می‌خواند آیا جایز است که از ابزار و آلات موسیقی هم استفاده گردد؟

در این باره در بین فتاوای منتشر شده از امام خمینی (س) به استفتاء ذیل می‌توان اشاره نمود که در آن از حکم ساز زدن در عروسی سؤال شده است.

س 37‌- زدن ساز بی‌حلقه در عروسی چه صورت دارد؟

ج‌- ساز اشکال دارد.

(استفتاءات (امام خمینی)؛ ج‌2، ص:16)

7/3/1392