توضیحات کارشناس:
انسان در حالی که روزه‌دار است باید از انجام کارهایی که به آنها مبطلات روزه گفته می‌شود، خودداری کند. کارهایی مانند خوردن و آشامیدن، نزدیکی، استمناء، باقی ماندن بر جنابت تا سپیده صبح از روی عمد، دروغ بستن عمدی به خدای تعالی و پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام.
فرو بردن سر در آب، یکی از اموری است که مبطل روزه بودن آن محل بحث و نظر بین فقها است.
وقتی ماه رمضان در فصل گرما قرار می‌گیرد و شنا و آب تنی نیز مورد علاقه و چه بسا نیاز افراد بسیاری است، روشن شدن این موضوع اهمیت زیادی می‌یابد.
پرسش پیش رو به دنبال یک راه بینا بین است. راهی که با احکام شرعی سازگار باشد؛ تا روزه، این عبادت بزرگ، بی‌جهت و از سر بی‌اطلاعی با رفاه و آسایش حلال ناسازگار تلقی نگردد. و در عرصه اجتماع نیز با امکان پذیر شدن رعایت حال افراد کم طاقت، زمینه گرایش و پایبندی آنان به دستورات شرعی تقویت شده و فعالیت‌های خدماتی مرتبط نیز بدون ضرورت در ماه مبارک رمضان تعطیل نگردد.
هر چند که که مشهور، فرو بردن سر در آب را مبطل روزه می‌دانند لیکن از مراجع عصر حاضر هستند کسانی که فتوا به کراهت شدید آن داده‌اند.
امام خمینی (س) در تحریر الوسیلة؛ ج1، ص: 285 این عمل (فرو بردن سر در آب) را به احتیاط واجب موجب بطلان روزه و اجتناب از آن را برای صائم لازم دانسته و چنین فرموده‌اند:
السابع: رمس الرأس فی الماء علی الأحوط و لو مع خروج البدن،. و لا یلحق المضاف بالمطلق، نعم لا یترک الاحتیاط فی مثل الجلاب خصوصا مع ذهاب رائحته، و لا بأس بالإفاضة و نحوها مما لا یسمی رمسا و إن کثر الماء، بل لا بأس برمس البعض و إن کان فیه المنافذ، و لا بغمس التمام علی التعاقب بأن غمس نصفه ثم أخرجه و غمس نصفه الآخر
بنا بر این طبق نظر امام خمینی(س):
1- فرو بردن سر در آب مطلق به احتیاط واجب روزه را باطل می‌کند، اگر چه فقط سر داخل آب رفته و بقیه بدن بیرون آب باشد.
در کتاب العروة الوثقی 546 در این باره که مقصود از "سر" چیست؟ چنین آمده است: (و المراد بالرأس ما فوق الرقبة بتمامه، ...)
یعنی مراد و منظور از سر، تمام قسمتی از بدن است که بالاتر از گردن قرار دارد.
2- آب مضاف حکم آب مطلق را ندارد. از این روی اگر روزه‌دار سرش را مثلا در ظرف بزرگ پر از شیر یا آب هندوانه فرو ببرد روزه‌اش باطل نمی‌گردد. البتّه خوب است که در مثل گلاب احتیاط ترک نشود، مخصوصا اگر بوی آن رفته و به همین جهت شبیه آب مطلق شده باشد.
3- ریختن آب روی سر و مانند آن که بدان فرو بردن سر در آب گفته نمی‌شود اشکال ندارد و به صحت روزه ضرر نمی‌رساند هر چند آب زیاد باشد.
4- فرو بردن قسمتی از سر اگر چه منافذ سر مانند دهان، بینی، چشم و گوش هم در آن قسمت باشد، بلا اشکال است. و همچنین فرو بردن تمام سر به ترتیب، یعنی نصف سر را فرو برده، بیرون آورد، آنگاه نصف دیگر آن را فرو برد، اشکال ندارد.
در این خصوص توجه باید داشت، همان‌گونه که در کتاب العروة الوثقی ص 546 متذکر شده‌اند، (و خروج الشعر لاینافی صدق الغمس) اگر سر زیر آب باشد و تنها موی سر بیرون از آب بماند، با صدق "غمس الرأس فی الماء" منافات ندارد؛ لذا چنین کاری مخل روزه می‌باشد.
از آن‌چه گفته شد به دست می‌آید که برای انسان روزه‌دار عملا امکان شرعی استفاده از دریا و رودخانه و استخر و مانند آن فراهم است، استفاده از این امکانات به هر روشی جایز است لیکن فقط از دو چیز باید مراقبت و پرهیز نمود. زیر آب بردن تمام سر در یک لحظه و از گلو پایین رفتن آب.
راه رفتن در قسمت‌های کم عمق عمل پرفایده‌ای است که با اطمینان به در امان بودن از بطلان روزه می‌توان به آن اقدام کرد. حتی کسانی که از مهارت کافی برخوردار می‌باشند عملا می‌توانند در قسمت‌های عمیق نیز به گونه‌ای شنا کنند که در یک لحظه همه سر زیر آب نرود. خیس شدن سر به روشی غیر از زیر آب بردن تمام سر در یک لحظه نیز مشکلی ایجاد نمی کند.
این در صورتی است که مقلّد حضرت امام خواسته باشد به احتیاطی که در بیان ایشان آمده است عمل کرده و پایبند بماند. و الا با نظر و توجه به قابل رجوع بودن "احتیاط واجب" به مجتهد دیگر (حیّ اعلم فالاعلم) و وجود فتوا به کراهت و مبطل روزن نبودن زیر آب بردن تمام سر،مسأله صورت دیگری پیدا می‌کند.
13/4/1392